Με αφορμή το βιβλίο του «Αφορμές», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν, ο σκηνοθέτης Κοραής Δαμάτης μιλά στην ΑΥΓΗ για τον θυμό που γέννησε τις εκατόν επτά ιστορίες του, τη γενέθλια Αλεξάνδρεια και τις ιστορίες, αλλά και την «ανθρωπότητα που έχασε την ισορροπία της».
* Πως γεννήθηκαν οι «Αφορμές»;
Από θυμό. Θύμωνα κάθε φορά που διάβαζα στο Διαδίκτυο ειδήσεις που τις πιο πολλές φορές δεν υπήρχαν στις περισσότερες εφημερίδες ή δεν τις έλεγαν στα τηλεοπτικά δελτία ή, αν τις έλεγαν, τις έλεγαν με τόσο αδιάφορη φωνή ώστε ήταν σαν να μην τις είχαν πει.
Έτσι ξεκίνησαν οι Αφορμές και σιγά - σιγά αυτό έγινε συνήθεια, πέρασε και σε γεγονότα της καθημερινότητάς μου. Σε συζητήσεις με φίλους, σε περιστατικά στον δρόμο, στο μετρό, σε κουβέντες που άκουγα από αγνώστους, σε μια παλιά φωτογραφία που έπεσε κατά τύχη από ένα βιβλίο, σε μοιραίες απώλειες, σε ξεχασμένη αλληλογραφία.
Ξαφνικά όλα έγιναν αφορμές. Κάπως έτσι μαζεύτηκαν εκατόν επτά μικρές ιστορίες τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Και αναφέρω τα τέσσερα χρόνια για να διευκρινίσω ότι δεν είναι ιστορίες καραντίνας. Μόνο δύο γράφτηκαν και μια τρίτη ολοκληρώθηκε σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που εγώ, πιθανώς κι άλλοι, πάλευα περισσότερο να νικήσω την αδράνειά μου.
Γιατί ήταν δύσκολα, κακά τα ψέματα. Καθώς, πέρα από τον προσωπικό σου φόβο για σένα και τους αγαπημένους σου, να βλέπεις να αλλάζουν οι "κανονικότητες" με ιλιγγιώδη ταχύτητα, να αλλάζουν τα δεδομένα παγκοσμίως, να τα χάνεις με τις συνεχείς αντιφάσεις των επιστημόνων, να θυμώνεις με την ευκαιρία που βρήκαν τα πολιτικά μεγάφωνα να παίζουν στη διαπασών τις οικονομικές επιπτώσεις και τις απειλές για προσωπικές ευθύνες με μέτρα λογικά και παράλογα ταυτόχρονα, να διαπιστώνεις πλέον καθημερινά τις ψυχολογικές συνέπειες του εγκλεισμού, τις ανισότητες πλουσίων και φτωχών κρατών στην αποστολή -σωτήριων;- εμβολίων, στον μαρασμό από την απουσία αγκαλιάς, στα κλειστά στόματα και τόσα άλλα.
Η ανθρωπότητα δεν έχει άλλο χρόνο, πρέπει να δει ότι παραπαίει, ότι έχασε την ισορροπία της. Πρέπει να το δούμε και να το αντιμετωπίσουμε εμείς, οι πολίτες -μην περιμένουμε απ’ την εξουσία, οι εξουσίες έχουν άλλα συμφέροντα.
* Ποια είναι η σχέση σας με τις ιστορίες;
Καταλυτική. Με καθόρισε. Μικρός άκουγα όλο ιστορίες, μάθαινα και αισθανόμουν ένα σωρό πράγματα βλέποντας κι ακούγοντας και αιτία ήταν η πόλη όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα. Η επιτομή του διαφορετικού, τότε. Ένας τεράστιος πίνακας από ανθρώπους με άλλες γλώσσες, θρησκείες, ήθη, έθιμα, γιορτές, μουσικές, φερσίματα, τελετές, ιστορίες, ολότελα ανόμοια, που όμως, με τα χρόνια, είχαν συνάψει ειρήνη μεταξύ τους τα διαφορετικά και έτσι όλες οι φυλές βαδίζαμε στον ίδιο φαρδύ ευλογημένο δρόμο, μαθαίνοντας η μία από την άλλη.
Αν, λοιπόν, τύχαινε να γεννηθείς σε τέτοια πόλη, πόλη με χίλιες ιστορίες, είναι σχεδόν αναπόφευκτο, τουλάχιστον έτσι έγινε με μένα, η πραγματική ζωή να ήταν απλά μια συνηθισμένη μέρα εάν δεν συνοδευόταν με τους μύθους της πόλης, τα παραμύθια και τις ιστορίες της που άκουγα απ’ τους ανθρώπους στις ποικίλες συναναστροφές των γονιών μου και στην καθημερινή μου συνάφεια ως παιδί, ανακατεμένα με τους λογοτεχνικούς ήρωες των βιβλίων που διάβαζα.
Όλα αυτά μαζί έγιναν η πραγματική ζωή μου, παρέμειναν το σταθερό κομμάτι στο μυαλό μου. Ο μύθος, οι αφηγήσεις, οι ιστορίες έγιναν θέσφατο.
* Οι ιστορίες πόσο καθοριστικό ρόλο έπαιξαν στη συνάντησή σας με την τέχνη;
Τον πρώτο ρόλο. Μετά από αρκετά χρόνια, άλλοτε ταραχώδους κι άλλοτε ήπιου αλλά συνεχούς βασανισμού -ασθματικό παιδί από δύο ετών μέχρι σχεδόν τα προεφηβικά μου-, κλεισμένος στον εαυτό μου, χωρίς τα θαυματουργά παιχνίδια του δρόμου, χωρίς πολλές - πολλές συναντήσεις με φίλους και συμμαθητές και με αρκετές προστατευτικές απαγορεύσεις, γλίστρησα στον κόσμο των μεταμορφώσεων.
Αυτός ο φανταστικός μου κόσμος -ιστορίες, μύθοι, παραμύθια-, που κάθε τόσο "διόρθωνε" τα λάθη του πραγματικού κόσμου και φωταγωγούσε παρόν και μέλλον, κάποια στιγμή θέλησε να οργανωθεί σε τέχνη. Και έτσι άρχισα σιγά - σιγά να δείχνω ότι ενηλικιώνομαι.
* Πόσο η γενέθλια Αλεξάνδρεια καθόρισε τη σκέψη, την αισθητική και την αντίληψή σας για τον κόσμο;
'Όταν ήρθαμε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1960, για αρκετό καιρό πίστευα πως η Αίγυπτος ήταν η πατρίδα μου και ότι η παραμονή μας στην Ελλάδα θα ήταν προσωρινή. Κάποια στιγμή θα επιστρέφαμε, αυτό περίμενα. Με τα χρόνια, κι αφού θόλωσε η όποια επιστροφή, αποφάσισα ότι η Ελλάδα ήταν η πατρίδα μου κι ότι η Αίγυπτος ήταν κάτι που έτυχε.
Τώρα που μεγάλωσα, πιστεύω πως πατρίδα μου είναι όλα. Οι συγγενείς, οι φίλοι, οι έρωτές μου, αγαπημένα άψυχα, τα βιβλία μου, το φως και η θάλασσα. Αυτό μου έμαθε το πολιτισμικό σταυροδρόμι που ήταν η Αλεξάνδρεια, όπου πήγα, και ξαναπήγα, και ξαναπήγα, και κάθε φορά αυτή η μοναδική πόλη μού ψιθύριζε πως τις πατρίδες μας τις ζούμε με τα αγγίγματά μας, μέσα από τα γύρω μας, μαζί με τα γύρω μας.
