Φιλόμουσοι που διέτρεξαν βιαστικά την εξαγγελία του ΚΠΙΣΝ για την προπασχαλινή διαδικτυακή μετάδοση των Παθών του Κυρίου κατά τον Ευαγγελιστή Ματθαίο (26.04.2021) ίσως εξεπλάγησαν αντιλαμβανόμενοι ότι δεν επρόκειτο για τα μνημειακά «Πάθη» του Γ.Σ. Μπαχ, με τη συναρπαστική αφήγηση του Ευαγγελιστή διανθισμένη από αγαπημένες άριες, διωδίες, χορωδιακά και κοράλ, αλλά για περίπου ωριαία μελοποίηση τού γιου του Καρλ Φίλιπ Εμμάνουελ, μιαν από 5 επιπλέον εναρμονίσεις των «Παθών» αυτών (1769, 1773, 1777, 1785, 1789) κατά τα 20 έτη θητείας του στο Αμβούργο, που όλες ερανίζονται και μουσική άλλων συνθετών, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα τού μουσουργού.
Τα «Κατά Ματθαίον Πάθη» του έτους 1781, που αναβίωσαν χωρίς φυσική παρουσία κοινού στη φαληρική αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», ενσωματώνουν, επιπροσθέτως εκείνης των δύο Μπαχ, μουσική των Gottfried August Homilius και Georg Benda σε ένα σύνολο που, παρά την αρχαϊκή μορφολογική πειθαρχία του έναντι του παραλλήλως αναπτυσσόμενου τότε «στοχαστικού» ορατορίου, απηχεί το ρεύμα της λεγόμενης Empfindsamkeit (Ευαισθησίας) στην έντονη εκφραστική χρώση και τις ανατρεπτικές εναλλαγές της μουσικής, προγονικές του Ρομαντισμού.
Τα Πάθη αυτά, σωζόμενα μόνον ως χειρόγραφα, είχαν χαθεί, μαζί με πλήθος άλλων της Singakademie του Βερολίνου, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανακαλύφθηκαν το 1999 στην Κρατική Βιβλιοθήκη του Κιέβου και επιστράφηκαν οίκαδε το 2001, αναβίωσαν δε, για πρώτη φορά σε σύγχρονους καιρούς, στη Λειψία το 2003, οπότε και ηχογραφήθηκαν.
Η οικονομία διανομής και η δραματικότητα της ευαγγελικής «ανταπόκρισης» ενισχύουν την δύναμη του αποτελέσματος. Μετά το εναρκτήριο κοράλ, το χορωδιακό των ακολούθων στη Γεθσημανή καθιερώνει την ανήσυχη αισθητική της «Sturm und Drang», με χορωδούς της ΕΡΤ, σε διδασκαλία Μιχάλη Παπαπέτρου, και μουσικούς της Armonia Atenea να απολαμβάνουν κάθε νότα υπό την αυστηρή και δραματική διεύθυνση του παθιασμένου Μάρκελλου Χρυσικόπουλου.
Καίρια για την επιτυχία του εγχειρήματος αυτής της ελληνικής πρεμιέρας ήταν η φορτισμένη εξαγγελία και η διαυγής, ιδιωματική άρθρωση του ευαγγελικού κειμένου σε άρτια γερμανικά από τον τενόρο Γιάννη Καλύβα, καθώς και ο επιμελημένος υποτιτλισμός, με διακριτή, εκ του πρωτοτύπου, πολυτονική αντιδιαστολή τού Ευαγγελίου προς την καθομιλουμένη των στιχουργικών σχολιασμών του ποιμνίου.
Η εξπρεσιονιστική παρέμβαση του Ιούδα, του Πιλάτου, του Αρχιερέα και άλλων από τον βαθύφωνο Βασίλη Δημακόπουλο υπογράμμισε την αντίθεση με την ευγενική εκφορά τού Ιησού από τον επίσης μπάσο Μάριο Σαραντίδη.
Οι λιγοστές άριες δεν απαντούν πάντα σε αναμενόμενα σημεία (η απάρνηση του Πέτρου και η αυτοχειρία του Ιούδα, φερ’ ειπείν, σχολιάζονται από υποβλητικά χορωδιακά), αλλά είναι καίρια τοποθετημένες, όπως π.χ. εκείνη του μπάσου, που διατρανώνει το επαναστατικό μήνυμα τού Θείου Πάθους, μετά από σπαρακτικό recitativo accompagnato, συμπόνιας στον Θεάνθρωπο, του τενόρου (ο αξιοσημείωτος Ιάσων Μαρμαράς).
Το ρετσιτατίβο και η απαιτητική άρια της υψιφώνου (με χορωδία), για την απολογητική σιγή του Ιησού στο Πραιτόριο, δοκίμασε την τονική προσήλωση της Χρύσας Μαλιαμάνη και σφραγίζει το β’ μέρος των Παθών, που ολοκληρώνονται σε κατανυκτικούς ελάσσονες τόνους, με χορωδιακό και κοράλ. Συγκινητικά!
