Τα πρόσφατα γεγονότα στον χώρο του πολιτισμού σχετικά με τις κακοποιήσεις και τις απαράδεκτες συμπεριφορές στους εργασιακούς χώρους του πυροδότησαν ένα ευρύτερο κίνημα ΜeΤoo στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Βρεθήκαμε μπροστά σε μια φριχτή πραγματικότητα, που ξεπερνούσε κάθε πληροφορία που είχαμε, κάθε φήμη, κάθε φαντασία. Επιτακτικά μπαίνει λοιπόν η ανάγκη δημιουργίας ενός κώδικα δεοντολογίας για τη συμπεριφορά και τη λειτουργία μας εντός του χώρου της πολιτιστικής δημιουργίας.
Το θέμα αφορά πρωτίστως τους ανθρώπους του πολιτισμού, αλλά και όλη την κοινωνία. Οι καλλιτέχνες είναι αυτοί που πρέπει να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους. Το υπουργείο Πολιτισμού όμως, ωσάν να είχε λύσει όλα τα προβλήματα για τα οποία είναι καθ’ ύλην αρμόδιο, ανασκουμπώθηκε να συντάξει αυτό έναν κώδικα δεοντολογίας, με απόντες τους καλλιτέχνες και τις θεσμικές ενώσεις τους (σωματεία, ομοσπονδίες κ.λπ.). Η δημιουργία ενός τέτοιου κώδικα αποτέλεσε αντικείμενο εξαγγελίας από τον υφυπουργό Πολιτισμού, που δήλωσε ότι το υπουργείο θα διαμορφώσει κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος θα θέσει ένα πλαίσιο αποδεκτών και μη συμπεριφορών στον καλλιτεχνικό χώρο και θα συνοδεύεται από μια ορισμένη διαδικασία.
Η συγκεκριμένη εξαγγελία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα τεκταινόμενα στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, όπου οι κώδικες δεοντολογίας διαμορφώνονται από τα σωματεία των εργαζομένων (όπως, για παράδειγμα, στη χώρα μας ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ) και όχι από τον εκάστοτε υπουργό. Διότι η διαμόρφωση ενός εργασιακού κώδικα είναι αποκλειστική ευθύνη των ίδιων των εργαζομένων και σαφώς όχι του εργοδότη (όπως είναι στην περίπτωση των κρατικών δομών) - υπουργείου.
Μετά τις εξαγγελίες του, ο κύριος υφυπουργός συνέχισε να διακηρύττει ότι το υπουργείο προχωρά στη διαμόρφωση του κώδικα χωρίς να προσφέρει καμία επιπλέον πληροφορία και ειδικότερα αν πραγματοποιείται ή αν προβλέπεται ο απαραίτητος κοινωνικός διάλογος με τους εκπροσώπους όλων των εργαζομένων στον πολιτισμό.
Επειδή λοιπόν η κυβέρνηση διακρίνεται σε ενέργειες «καπελωτικού φαταουλισμού», καλό είναι να ρίξουμε μια ματιά έξω από το παράθυρό μας. Τι συμβαίνει λοιπόν αλλού; Στον Καναδά, τον συγκεκριμένο κώδικα έχει συντάξει η Ένωση Καλλιτεχνών (Union des Artistes). Στις ΗΠΑ, η Ένωση Επαγγελματιών Παραστατικών Τεχνών (Association of Performing Arts Professionals). Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το British Film Institute σε συνεργασία με πολλές συλλογικότητες καλλιτεχνών. Στη Γερμανία, η Πλατφόρμα Θέμις, η οποία μάλιστα επιχορηγείται από το υπουργείο. Στην Ιρλανδία, το Ιρλανδικό Θεατρικό Ινστιτούτο (Irish Theatre Institute). Στην Αυστραλία, τον κώδικα συντάσσουν από κοινού εργαζόμενοι και εργοδότες (Screen Producers Australia και Media Entertainment and Arts Alliance).
Ενδιαφέρον έχει να αναλύσουμε τη νομοθεσία υπό το φως του άρθρου 3 της Σύμβασης για τη Βία και την Παρενόχληση, του 2019 (αρ. 190), το οποίο ορίζει ότι η Σύμβαση εφαρμόζεται για βία και παρενόχληση στον κόσμο τής εργασίας που συμβαίνει κατά τη διάρκεια, συνδέεται με ή προκύπτει από εργασία στον χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων και ιδιωτικών χώρων ή σε μέρη όπου ο εργαζόμενος αμείβεται, κάνει διάλειμμα ή γευματίζει ή χρησιμοποιεί εγκαταστάσεις υγιεινής, πλύσης και αλλαγής. Ακόμα, αφορά περιπτώσεις που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια ταξιδιών που σχετίζονται με την εργασία, εκπαίδευση, εκδηλώσεις ή άλλες κοινωνικές δραστηριότητες. Αφορά επίσης συμβάντα που σχετίζονται με επικοινωνίες, με εργασία που συμπεριλαμβάνει δηλαδή τεχνολογικά μέσα, όταν παρέχεται από τον εργοδότη κατάλυμα και, τέλος, γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη μετακίνηση από και προς την εργασία.
Τα παραπάνω σχετίζονται ιδιαίτερα με την ψυχαγωγική βιομηχανία, στην οποία, όπως δείχνουν οι απαντήσεις σε πρόσφατη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας, υψηλός αριθμός συμβάντων παρατηρείται στην περιφέρεια του καλλιτεχνικού έργου, ειδικά στη δικτύωση και σε εκδηλώσεις.
Πηγή μας για όλα τα πιο πάνω είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας και το σημείωμά του για την πολιτική σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση στη βιομηχανία του θεάματος (Νοέμβριος 2020).
Με βάση τη διεθνή εμπειρία, λοιπόν, ξεκάθαρο είναι ότι η σύνταξη ενός τέτοιου κώδικα δεοντολογίας είναι έργο των ίδιων των εργαζομένων και όχι ενός υπουργείου και μιας κυβέρνησης. Οι επιλογές τους άλλωστε εδώ στη χώρα μας απέτυχαν παταγωδώς. Αλήθεια, με τα ίδια κριτήρια που χρησιμοποίησαν για την επιλογή του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου θα οργανωθεί και ο κώδικας δεοντολογίας που ετοιμάζουν για τους καλλιτέχνες χωρίς τους καλλιτέχνες;
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία
