Έχουμε και εμείς τον δικό μας ελέφαντα στο δωμάτιό μας. Έναν ελέφαντα τον οποίο καμωνόμαστε ότι δεν βλέπουμε ή προσπαθούμε να τον παρακάμψουμε: ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δυσανάλογη πολιτική επιρροή σε σχέση με την οργανωτική του δομή. Το αποτέλεσμα; Το 31% των εκλογών του 2019 δεν μεταφράζεται σε ανάλογα βήματα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στα κοινωνικά κινήματα, στις συλλογικές δράσεις. Αν δεν θεραπεύσουμε αυτή τη δυσαναλογία, ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει. Και μαζί του κινδυνεύει και η δυνατότητα μιας πραγματικής πολιτικής αλλαγής στη χώρα.
Το πρόβλημα αυτό δεν σχετίζεται με κάποια αδυναμία της κομματικής λειτουργίας. Αντιθέτως, αντανακλά τη γενικευμένη τάση της αποστασιοποίησης των πολιτών από τα πολιτικά κόμματα, τάση η οποία ανατροφοδοτείται από την επιλογή των συστημικών ελίτ να παρουσιάζουν την πολιτική ως αποκλειστικό πεδίο δράσης κάποιων «ειδικών». Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση παραπέμπει σε αυτό: οι πολίτες ψηφίζουν, αλλά οι αποφάσεις ανήκουν σε μια απόμακρη τεχνοκρατική εξουσία. Απέναντι στον δύσκολο γρίφο που έχουμε μπροστά μας, οι αλληλοκατηγορίες περί κομματικών μπράβων ή ΠΑΣΟΚοποίησης δεν έχουν μεγάλη αξία. Αξία έχει η παραγωγική ενασχόληση με το πρόβλημα: πώς ο ΣΥΡΙΖΑ ως το μεγαλύτερο κόμμα της ευρωπαϊκής Αριστεράς μπορεί να συνθέσει δύο ιστορικά ρεύματα -του ριζοσπαστισμού και του μεταρρυθμισμού- σε έναν ριζοσπαστικό μεταρρυθμισμό (όχι πραγματιστικό και χωρίς όραμα μεταρρυθμισμό) και την ίδια στιγμή να εμπνεύσει τη συμμετοχή των πολλών στην πολιτική που τους αφορά, με προοπτική τον σοσιαλισμό. Πώς δηλαδή η οργανωτική ανάπτυξη του ΣΥΡΙΖΑ θα συμβάλει στην πολιτικοποίηση της κοινωνίας με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής, τη διασφάλιση της αντιπροσωπευτικότητας και την εμπέδωση ενός οργανισμού που θα λειτουργεί δημοκρατικά και συντονισμένα. Πώς εντέλει θα γίνει συνείδηση στους πολλούς ότι «δεν υπάρχει καμία εγκαθίδρυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χωρίς το τέλος της εκμετάλλευσης, δεν υπάρχει τέλος της εκμετάλλευσης χωρίς την εγκαθίδρυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» (Ernst Bloch).
Η μέχρι τώρα συζήτηση γύρω από την πρόταση Τσίπρα κινείται σε δίπολα με άξονα το ζήτημα της δημοκρατίας: δημοκρατία της αντιπροσώπευσης ή δημοκρατία των μελών, έμμεση ή συμμετοχική δημοκρατία. Κατά τη γνώμη μου, η συζήτηση απλοποιεί το ζήτημα της δημοκρατίας και τη δημιουργική ένταση που συχνά αναπτύσσεται ανάμεσα στις αντιπροσωπευτικές και συμμετοχικές μορφές της. Τα δεδομένα και τα ερωτήματα είναι πιο σύνθετα.
Άρση της διάκρισης λίγων «ειδικών» και πολλών
Καταρχάς, δεν κινούμαστε σε λευκή σελίδα: η ιστορική και συγχρονική εμπειρία από αριστερά / προοδευτικά κόμματα προσφέρει μια μεγάλη γκάμα οργανωτικών υποδειγμάτων. Κανένα υπόδειγμα από μόνο του δεν προσφέρει μια μαγική λύση ή αντισώματα σε στρεβλώσεις και προβλήματα. Το ζητούμενο είναι το πώς το όποιο οργανωτικό μοντέλο συμβάλλει στην άρση της διάκρισης μεταξύ λίγων «ειδικών» και πολλών που οφείλουν να ακολουθούν τις επιλογές των πρώτων. Η διάκριση αυτή είναι που εν τέλει υπονομεύει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Σε εποχές όπου τα κόμματα ήταν πολιτικές κοινότητες εν μάχη με αντίστοιχη οργανωτική δομή, τέτοιες διχοτομήσεις αναιρούνταν στη μάχη. Σήμερα δεν βρισκόμαστε εκεί. Βρισκόμαστε στην επικράτεια των κρίσεων και του φόβου, του ατομικισμού και της ιδιώτευσης, της απουσίας ενός παρηγορητικού αφηγήματος για τη μάχη εργατικής τάξης και κεφαλαίου. Άρα, το κρίσιμο είναι να δούμε το πώς οι πολλαπλές ταυτότητες και οι έως τώρα κατακερματισμένες αντιστάσεις θα συναντηθούν σε ένα πληθυντικό μοντέλο που θα εγγυάται και θα προωθεί τη δημοκρατική συμμετοχή των πολλών. Για να μπορέσουν οι πολλοί να συγκροτήσουν εκ νέου μια ριζοσπαστική πολιτική κοινότητα που θα τη νιώθουν δική τους.
Για να φτάσουμε εκεί, θα πρέπει να δουλέψουμε πάνω σε αυτό που έχουμε. Και να συγκρουστούμε με τις συνήθειες και τις αδράνειές μας. Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ δίνει την εικόνα ενός κόμματος που καθορίζεται από «ηχηρές φωνές» ορισμένων προσωπικοτήτων. Ανεξάρτητα από την τάση όπου ανήκουν ή την προσωπική τους διαδρομή, οι «ηχηρές φωνές» (όπως και οι χαμηλόφωνοι ψίθυροι) δεν βοηθούν τη δημοκρατική μας λειτουργία. Το αντίθετο. Η δημοκρατία καταντάει δημοκρατία των ορατών απέναντι στους αόρατους. Πρόκειται για μια συνθήκη που αντιστρατεύεται τον πυρήνα της πολιτικής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ: εμείς θέλουμε ένα κόμμα που θα ακούει και θα συνομιλεί με τους πολλούς, ακριβώς επειδή πιστεύουμε ότι οι πολλοί πρέπει να πρωταγωνιστούν στις μεγάλες αλλαγές που χρειάζεται η χώρα. Μόνο έτσι αλλάζουν συνειδήσεις: όταν το κόμμα δεν είναι απλά χώρος εκπροσώπησης αλλά ισχυρός πόλος καθοδήγησης, μέσα στη μάχη όμως.
Θέλω να γίνω συγκεκριμένη εδώ. Δείτε το παράδειγμα του κινήματος στον πολιτισμό. Σε αυτό το κίνημα το κόμμα μας λειτούργησε υποδειγματικά: μέλη και στελέχη του κόμματος μπήκαν στη μάχη, έσπασαν το «αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο», άκουσαν και συνομίλησαν με το αναπτυσσόμενο κίνημα προσφέροντας ιδέες και πρακτικές. Κυρίως όμως ήμασταν εκεί. Δεν το παρακολουθήσαμε μέσα από την τηλεόραση και δεν το «καθοδηγήσαμε» μέσα από το Facebook. Και όποτε είμαστε «εκεί», εκεί που συντελούνται κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες, μόνο κερδισμένοι είμαστε. Όχι με τον στενό εκλογικό τρόπο. Κυρίως επειδή διευρύνεται η οπτική μας, οξύνονται τα αντανακλαστικά μας και ανανεώνεται η σκέψη μας με πραγματικά ερωτήματα της πραγματικής ζωής που ωστόσο πολιτικοποιούνται και συνδέονται με άλλα ερωτήματα.
Η εκλογή προέδρου - Κ.Ε. και οι ασφαλιστικές δικλίδες
Ο τρόπος εκλογής του προέδρου και της Κεντρικής Επιτροπής από τα μέλη δεν καθιστά από μόνος του το κόμμα συστημικό ή μη συστημικό. Το θέμα είναι πώς νοηματοδοτείται πολιτικά και ιδεολογικά ο τρόπος εκλογής. Η απευθείας εκλογή του προέδρου από τα μέλη στη βάση των αποφάσεων του συνεδρίου είναι δεσμευτική και για τα μέλη. Δεσμεύονται από αυτές τις αποφάσεις, συνομολογούν με την εκλογή του προέδρου ότι δεν αναθέτουν παθητικά αλλά αγωνίζονται για τις θέσεις του κόμματος, συνάπτουν ένα συμβόλαιο δράσης από την επόμενη κιόλας μέρα. Ο πρόεδρος δεν είναι ένα πρόσωπο, είναι ο κατεξοχήν φορέας των αποφάσεων του συνεδρίου, δεσμεύεται από αυτές και δεσμεύει τα μέλη με αυτές. Οι αποφάσεις του συνεδρίου λοιπόν είναι το κρίσιμο, αυτές θα ορίσουν το πεδίο του «συναγωνίζεσθαι».
Η εκλογή της Κεντρικής Επιτροπής από τα μέλη καθιστά το σώμα πιο αντιπροσωπευτικό, πιο ισχυρό και γι'α αυτό πιο δημοκρατικό. Η ένσταση ότι το κόμμα γίνεται αρχηγικό λόγω της εκλογής του προέδρου από τη βάση αμβλύνεται από μια Κ.Ε. ισχυρό όργανο λογοδοσίας και αντιπροσώπευσης, που εκλέγεται και αυτό από τη βάση.
Για να έχει αυτό τον ρόλο όμως η Κ.Ε. χρειάζεται να προβλεφθούν κρίσιμες ασφαλιστικές δικλίδες, με κύρια την παρουσία νέων ανθρώπων, στελεχών που δίνουν μάχες σε περιφερειακή, κινηματική ή συνδικαλιστική κλίμακα, μελών που πρωταγωνιστούν σε κινήματα και φέρνουν μαζί τους εμπειρία και όρεξη για τη μεγάλη πρόκληση που βρίσκεται μπροστά μας. Είναι κρίσιμο να περιοριστεί στην πράξη η κυριαρχία των «ειδικών», η μονοσήμαντη ορατότητα των «ηχηρών φωνών», των κάθε είδους «οπλαρχηγών» και τάσεων. Είναι, άρα, κρίσιμο να διασφαλιστεί ότι η εκλογή της Κ,Ε, από τα μέλη δεν θα μετατραπεί σε μια πανελλαδική αντιπαράθεση πολιτικο-προσωπικών δικτύων. Μια τέτοιου τύπου αντιπαράθεση δεν θα βοηθήσει τη δημοκρατία. Τα αριστερά κόμματα, ήδη από τον 19ο αιώνα, άνοιξαν νέους δημοκρατικούς δρόμους ακριβώς γιατί κατάργησαν την εσωκομματική «δημοκρατία των προυχόντων», στη βάση της οποίας λειτουργούσαν τα αστικά κόμματα.
Θέλουμε ένα κόμμα που θα «ακούει» την κοινωνία που παλεύει, ένα κόμμα που θα συνδέει τις μάχες της κοινωνίας για την οποία παλεύουμε: ανοιχτό, συμμετοχικό και δημοκρατικό.
Και αυτό το κόμμα είναι που μπορεί να δώσει νικηφόρα τη μάχη που χρειάζεται ο τόπος μας. Τη μάχη για την ανατροπή μιας αντικοινωνικής κυβέρνησης. Τη μάχη για μια Νέα Αρχή.
* Η Σία Αναγνωστοπούλου είναι βουλευτής Αχαΐας, τομεάρχης Πολιτισμού της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
*Όλα τα κείμενα του προσυνεδριακού διαλόγου αναρτώνται στην ιστοσελίδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και το left.gr
