Ο Αλέξης Τσίπρας παραμέρισε προτού καταφέρει να γίνει ο Λούθηρος του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει πραγματικά βαθιές τομές, φοβούμενος ίσως ότι αυτές θα οδηγούσαν σε ρήξεις. Μπορούσε να προχωρήσει θαρρετά μετά την «βελούδινη» ήττα του 2019, όταν δεν κατορθώσαμε να φτάσουμε σε μια ολοκληρωμένη επανιδρυτική διαδικασία, πέραν της εξαγγελθείσας διεύρυνσης. Μια σειρά αργοπορημένων αποφάσεων του τελευταίου μας συνεδρίου παραμένουν στα χαρτιά, παρότι μεσολάβησε η 15η Μαϊου 2022, που σχεδόν τριπλασίασε την οργανωτική δύναμη του κόμματος.
Η διεύρυνση λειτούργησε κυρίως σε επίπεδο κορυφής, χωρίς να υπερβούμε ποτέ παλιές στρεβλώσεις: Τασικές ισορροπίες στα κορυφαία όργανα με μοντέλο διαμοιρασμού των θέσεων ευθύνης βγαλμένο από την εποχή του ΣΥΡΙΖΑ των 18 συνιστωσών. Την ίδια ώρα, αδράνεια έως απροσχημάτιστη αντιπαλότητα στην οργανική ένταξη χιλιάδων νέων μελών από μηχανισμούς που στην πλειοψηφία τους ήταν πολιτικά και διαχειριστικά ανήμποροι να ξεφύγουν από μικρο-ιδιοκτησιακά συμπλέγματα. Μια νοσηρή, ελιτίστικη νοοτροπία, που ανατροφοδοτούσαν κορυφαίες φωνές που θεωρούν ακόμη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε το 2015 επειδή ήταν «ριζοσπαστική Αριστερά» και ότι ο δρόμος για την εκ νέου ενίσχυσή μας περνάει μέσα από την περιχαράκωση σε μια εξιδανικευμένη «αριστερή ταυτότητα», που συχνά ταυτίζεται με πολύ σημαντικές μεν, μολαταύτα φιλελεύθερες ατζέντες, εύκολα ή λιγότερο εύκολα ενσωματώσιμες από το κυρίαρχο σύστημα εξουσίας. Οι θεωρήσεις αυτές έβρισκαν απέναντί τους μια ετερόκλητη πλειοψηφία χωρίς ιδεολογικοπολιτική συνοχή, που δεν κατάφερε να παράξει μακρόπνοη πολιτική στρατηγική, αλλά περιορίστηκε συχνά σε τακτικές αντιπαραθέσεις.
Ο κομματικός μας οργανισμός τελεί εδώ και χρόνια σε βαριά νοσηρότητα, με μηδενική ψυχική ενότητα, καταστατικό και κανόνες a la carte και τουλάχιστον δύο αντιπαραθετικά πολιτικά σχέδια να τέμνονται ολοένα και λιγότερο εν είδη παράλληλων μονολόγων και με μάλλον μοναδικό εξισορροπίστικο παράγοντα την ύπαρξη του συντρόφου Τσίπρα στην ηγεσία του κόμματος.
Δεν ξέρω πόσοι έχουν πραγματικά αντιληφθεί ότι όντως έχει κλείσει ο ιστορικός κύκλος του ΣΥΡΙΖΑ, όπως τον γνωρίσαμε. Γιατί μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει κάποια ρηξικέλευθη πρόταση για το άνοιγμα του νέου ιστορικού κύκλου του κόμματός. Όπως δεν είδαμε μέχρι τώρα και καμία ουσιαστική ανάληψη ευθυνών από μέλη κορυφαίων οργάνων που φέρουν σημαντικές ευθύνες για την εκλογική μας καταστροφή και τη αποσυνθετική κατάσταση στον κομματικό μας οργανισμό. Φαίνεται σαν η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα να «κατάπιε» τις ευθύνες όλων των υπολοίπων.
Το τραγικότερο γεγονός είναι η αδυναμία μας να προβλέψουμε τη συντριβή. Η αδυναμία να αντιληφθούμε εγκαίρως τους μετασχηματισμούς που έχουν συντελεστεί στην ελληνική κοινωνία μετά από 13 χρόνια αλλεπάλληλων κρίσεων, τον εγκλεισμό, την απομόνωση και τον φόβο της πανδημίας και την πρόσθετη κρίση που γέννησε ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, που συνεχίζεται χωρίς ορίζοντα τερματισμού. Ενώ «διαβάζαμε» το ασταθές και ευμετάβλητο διεθνές περιβάλλον, αποτύχαμε οικτρά να «διαβάσουμε» τι συντελούνταν στην ίδια μας τη χώρα.
Και τώρα τι κάνουμε; Μπορούμε να ξεφύγουμε από τη δεινότατη θέση που βρισκόμαστε; Ισχυρίζομαι ότι ίσως μπορούμε, αλλά μόνο αν προχωρήσουμε σε βαθύτατες τομές.
1. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ οφείλει να μετατραπεί πραγματικά σ’ ένα κόμμα big tent κι όχι να περιορίζεται σε «στρατολογήσεις» προσωπικοτήτων από το σοσιαλδημοκρατικό κέντρο ή τη λαϊκή κεντροδεξιά. Η στροφή αυτή δεν σημαίνει τη μετατροπή μας σε Δημοκρατικό Κόμμα Ιταλίας. Θα ήταν αυτοκτονικό για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να ακολουθήσει χρεοκοπημένα μοντέλα αποπολιτικοποίησης και εξουσιομανούς ενσωμάτωσης στο σύστημα. Εξάλλου, το ΔΚ της Ιταλίας δεν υπήρξε ποτέ κόμμα big tent, αλλά - όπως το ΠΑΣΟΚ των Σημίτη-Βενιζέλου και το SPD του Σρέντερ – ενσωματώθηκε πλήρως στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο για την οικονομία, την εργασία και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, που βαφτίστηκε «αντιλαϊκιστικό», ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένα πάντρεμα θατσερισμού και διαφθοράς, πασπαλισμένο από το ψευδοϊδεολόγημα του «εκσυγχρονισμού» της κοινωνίας και της σοσιαλδημοκρατίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρέπει πάση θυσία να αποφύγει αυτόν το δρόμο και να μελετήσει καλύτερα τα προγραμματικά πλαίσια και τις καλές πρακτικές των μεγάλων προοδευτικών κομμάτων εξουσίας της Λατινικής Αμερικής, που σε πολλές περιπτώσεις κατόρθωσαν να επανέλθουν στην εξουσία μετά από σκληρές ήττες και ακόμα πιο σκληρές δικαστικές διώξεις, συνδυάζοντας χαρισματικές ηγεσίες, κοινωνική γείωση (συνδικάτα, αυτοδιοίκηση, θεματικά κινήματα), αναγκαίους συμβιβασμούς και την αναγκαία λαϊκότητα, που οι αντίπαλοί μας (και όχι μόνο) ξορκίζουν ως «λαϊκισμό».
Ένα σύγχρονο, προοδευτικό κόμμα εξουσίας απευθύνεται και μπορεί να ενσωματώνει αποτελεσματικά ευρύτερα κοινωνικά στρώματα με αποκλίνουσες πολιτικές και πολιτισμικές αφετηρίες, με σημείο σύγκλισης ένα «κοινωνικό συμβόλαιο» που χτίζει και αναθεωρεί μέσω της σταθερής του παρουσίας σε χώρους συλλογικής έκφρασης των ανθρώπων, ώστε αυτό να είναι γειωμένο, αξιόπιστο, να μπορεί να γίνει κατανοητό και κυρίως πιστευτό.
2. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρέπει επιτέλους να ενσωματώσει πλήρως, δίχως άλλα νεολουδίτικα προσκόμματα, την ψηφιακή διάσταση στην λειτουργία του. Φτάνουν πια οι διακηρύξεις που μένουν κολλημένες στα γρανάζια μιας φοβικής γραφειοκρατίας. Χρειαζόμαστε ένα κόμμα «φιλικό προς τον χρήστη», που να δίνει την ευκαιρία σε όλα του τα μέλη να συμμετέχουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στη διαβούλευση και τη λήψη αποφάσεων. Δεν μπορεί να μιλάμε για τον κόσμο της εργασίας και τη νεολαία, αλλά στις διαδικασίες μας να «καθρεφτίζεται» μόνο ο κόσμος των συνταξιούχων και των κομματικών στελεχών, αν θέλουμε να παίρνουμε γνήσια ανατροφοδότηση από τα κοινωνικά μέτωπα που διακηρυκτικά μας ενδιαφέρουν. Χρειαζόμαστε, επίσης, ένα κόμμα που δεν θα αφήνει την πολιτική του επικοινωνία να διαμορφώνεται μέσω «χειροπρακτικής» και ερασιτεχνισμών, παράγοντας διαρκώς εγκληματικά λάθη που στοιχίζουν σε αξιοπιστία.
3. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρέπει να ανοίξει νέο ιστορικό κύκλο και σε επίπεδο συμβολισμών. Να αποσυνδεθεί από ένα brand name που «καθρεφτίζει» μια πρότερη φάση του που δεν υπάρχει πια και θυμίζει τις αλλεπάλληλες εκλογικές ήττες των τελευταίων τεσσάρων χρόνων. Να αποσυνδεθεί ακόμη κι από τη φυσική του έδρα, σηματοδοτώντας μια πραγματική νέα αρχή, που θα μπει σε κίνηση χωρίς «ιδιοκτήτες» και «νοικάρηδες», αλλά με επί ίσοις όροις συγκατοίκους σ’ ένα νέο σπίτι.
Αν δεν βρούμε αυτή την ύστατη ώρα την τόλμη που απαιτείται για να έχουμε ελπίδες ανάκαμψης και ανάκτησης του ρόλου μας ως δύναμη διακυβέρνησης, τότε δεν θα την βρούμε ποτέ ξανά στο μέλλον, γιατί πολύ απλά θα είναι πολύ αργά.
*Ο Γιάννης Μπουρνούς είναι Μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και Αντιπρόεδρος Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς
