Το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη που μας έχει συγκλονίσει όλους ήταν δυστυχώς η μόνη αιτία για να πάρει παράταση μερικές μέρες ο απαράδεκτος σχεδιασμός της κυβέρνησης για την ενέργεια και το περιβάλλον λίγο πριν ανακοινωθούν οι εκλογές. Το πολυνομοσχέδιο που κατέθεσε στη Βουλή το ΥΠΕΝ είναι αποτέλεσμα συγκόλλησης των τριών νομοσχεδίων που τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Το κείμενο των 264 άρθρων αφορά σημαντικότατες ρυθμίσεις για τα νερά, τα δάση, τη βιοποικιλότητα, τις ΑΠΕ, την ενεργειακή δημοκρατία, τα απορρίμματα και την ενέργεια, ενώ ο χρόνος διαβούλευσης ήταν από ελάχιστος έως ανύπαρκτος.
Ο τρόπος νομοθέτησης που έχει επιλέξει η κυβέρνηση είναι αποκαλυπτικός της βαρύτητας που δίνει στον διάλογο με την κοινωνία, την επιστήμη και τους ενδιαφερόμενους φορείς και πολίτες για αγαθά υψίστης σημασίας, όπως το νερό, η ενέργεια, η φύση. Παρά τις συνεχείς καταστροφές και τις διακηρύξεις για τη σπουδαιότητα της πράσινης πολιτικής στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η νεοφιλελεύθερη πολιτική της κυβέρνησης συνεχίζει ακάθεκτη να σαρώνει όποιο ψήγμα δημόσιας υποδομής και δημόσιου-κοινού αγαθού έχει καταφέρει να σωθεί.
Το νερό είναι και πρέπει να παραμείνει δημόσιο-κοινό αγαθό
Η επέκταση των αρμοδιοτήτων της ΡΑΕ στο νερό, μέσω της Ρυθμιστικής Αρχής Υδάτων, δημιουργεί ακόμα μια «αγορά προς ρύθμιση», σημειώνοντας ακόμα ένα βήμα προς την ιδιωτικοποίηση του νερού και των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης. Από το 2014 το ΣτΕ έχει αποφανθεί ενάντια σε αντίστοιχα επιχειρούμενες πολιτικές για την πώληση της ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ. Παρ’ όλα αυτά, όμως, η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν πτοείται και συγκεντρώνει αρμοδιότητες που σήμερα ανήκουν στο ΥΠΕΝ ή σε επιτροπές που καταργούνται, όπως η Εθνική Επιτροπή Υδάτων, στη νέα αυτή Ρυθμιστική Αρχή, ενώ παράλληλα καταργεί διαδικασίες συμμετοχής και διαβούλευσης σε αντίθεση με τη βασική στόχευση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60. Η Ρυθμιστική Αρχή Υδάτων θα μπορεί να σχεδιάζει και να προτείνει συγχωνεύσεις των παρόχων υπηρεσιών ύδατος (ΠΥΥ) και θα πιστοποιεί τους ΠΥΥ στη βάση της οικονομικής τους βιωσιμότητας και της πλήρους ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης.
Ολα αυτά κινούνται στον αντίποδα της διαχείρισης του νερού ως δημόσιο-κοινό αγαθό, απαραίτητο για τη ζωή και όχι εμπόρευμα, που για όλους και όλες εμάς είναι ο ακρογωνιαίος λίθος διαμόρφωσης υδατικής πολιτικής.
Αναγκαία η ενδυνάμωση της ενεργειακής δημοκρατίας
Εν μέσω της σφοδρής ενεργειακής κρίσης, η κυβέρνηση επέλεξε να αλλάξει ριζικά το θεσμικό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες, το ουσιαστικό εργαλείο που έχουν οι πολίτες για να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή φτώχεια και να συμμετάσχουν στην ενεργειακή μετάβαση, καταργώντας ουσιαστικά τον ιδρυτικό νόμο του 2018. Με αφορμή την καθυστερημένη ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών Οδηγιών για την Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας (IEMD) και για τις ΑΠΕ (RED) εισάγει δύο νέους ορισμούς, Κοινότητες Ανανεώσιμης Ενέργειας (ΚΑΕ) και Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών (ΕΚΠ), διαμορφώνοντας ένα πολυδιασπασμένο θεσμικό πλαίσιο. Επίσης κατακερματίζει τις δραστηριότητες των ενεργειακών κοινοτήτων, ενώ δημιουργεί μέχρι και επαγγελματικές ενεργειακές κοινότητες, καταστρατηγώντας τις ευρωπαϊκές Οδηγίες για «ανοιχτή και εθελοντική συμμετοχή» στα σχήματα αυτά.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. η συμμετοχή των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση με τη χρήση των ΑΠΕ είναι αφενός προτεραιότητα και αφετέρου απαραίτητο στοιχείο για μια δίκαιη μετάβαση σε ένα νέο αποκεντρωμένο ενεργειακό σύστημα, στον αντίποδα της χρηματιστηριακής λογικής της αγοράς ενέργειας, της συγκέντρωσης της ηλεκτροπαραγωγής σε λίγους και της εμμονής στα ορυκτά καύσιμα.
Η προστασία της φύσης, ζήτημα ύψιστου δημοσίου συμφέροντος
Μέχρι σήμερα η φιλοσοφία της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας ήταν η ύπαρξη ενός συνεκτικού πλαισίου με αποκλειστική προτεραιότητα στο φυσικό περιβάλλον και τις οικοσυστημικές λειτουργίες και όχι η προσπάθεια συμβιβασμού αυτών με άλλες πολιτικές και απαιτήσεις. Κι αυτό για έναν απλό λόγο: η προστασία της φύσης δεν είναι θέμα «διακριτικής ευχέρειας», γιατί αν δεν προστατευτεί η φύση, καταρρέουν οι βιολογικές και οικολογικές διεργασίες.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. έρχεται να ανατρέψει τα παραπάνω ξηλώνοντας και τις τελευταίες θεσμικές δικλείδες περιβαλλοντικής πολιτικής: Δίνει δυνατότητα επιλογής χρήσεων γης στις προστατευόμενες περιοχές χωρίς περιορισμούς, φέρνει φωτογραφικές διατάξεις για την αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των χορτολιβαδικών και βραχωδών εκτάσεων με οικοδομική άδεια, αναγνωρίζει ως μη σύννομη την αλλαγή χρήσης επί των δασικών εν γένει εκτάσεων σε αγροτικές και αντί να επιβάλλει κυρώσεις, επιβραβεύει τους καταπατητές, με μόνο κριτήριο την επιδότησή τους. Επίσης, απεμπολεί δικαιώματα του Ελληνικού Δημοσίου αφού δεν εξετάζεται η κυριότητα των εκτάσεων αυτών, ενώ προωθεί εμμονικά την ανάπτυξη συγκεκριμένων (φωτογραφικών διευκολύνσεων) σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων εντός δημοσίων δασών και δασικών εκτάσεων.
Η προστασία της φύσης, του πολυτιμότερου κεφαλαίου που διαθέτουμε, είναι ζήτημα ύψιστου δημοσίου συμφέροντος βάσει συντάγματος και σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να διαμορφωθούν και να εφαρμοστούν προοδευτικές περιβαλλοντικές πολιτικές το αμέσως επόμενο διάστημα.
Οχι στην ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων
Οι ρυθμίσεις για τις αρμοδιότητες της νέας Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων αφήνουν στο απυρόβλητο το σύνολο των οργάνων της διοίκησης που εμπλέκονται στην αξιολόγηση, ένταξη, αδειοδότηση και χρηματοδότηση των έργων διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, και εστιάζουν σχεδόν αποκλειστικά στην κοστολόγηση των υπηρεσιών που παρέχουν οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ). Δευτερευόντως, οι νέες ρυθμίσεις αφορούν τον έλεγχο, την αναζήτηση ευθυνών και την επιβολή κυρώσεων μόνο στους ΦοΔΣΑ. Με άλλα λόγια, η νέα νομοθεσία δεν αποσκοπεί στην αναγκαία βελτίωση του τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, αλλά στη στοχοποίηση των ΦοΔΣΑ και τη μετεξέλιξή τους σε ιδιωτικές εταιρείες.
Η προτεραιότητα για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. κεντρική προτεραιότητα είναι η υπεράσπιση του ανθρώπινου δικαιώματος που σχετίζεται με την ποιότητα ζωής, την ενέργεια, την τροφή, το νερό, την υγεία. Τα κοινά-δημόσια αγαθά πρέπει να αντιμετωπιστούν ως τέτοια, προκειμένου να αρθούν οι ανισότητες στην πρόσβαση όλων σε αυτά.
Για όλες και όλους εμάς δεν νοείται καμία στροφή στο παρελθόν και στο μοντέλο business as usual, ούτε η οπισθοχώρηση της περιβαλλοντικής, κλιματικής και ενεργειακής πολιτικής. Αντιθέτως, για να ξεφύγουμε από τις αλλεπάλληλες κρίσεις διασώζοντας την κοινωνία, την οικονομία και τον φυσικό μας πλούτο, οφείλουμε να αυξήσουμε τη φιλοδοξία και τους στόχους των περιβαλλοντικών πολιτικών, ώστε να οδηγηθούμε ακόμα γρηγορότερα σε λύσεις βιωσιμότητας.
