Ευρωβουλευτές, δημοσιογράφοι και επιστήμονες περιέγραψαν αποκαλυπτικές και σοκαριστικές ομοιότητες για τα κακόβουλα λογισμικά στις τέσσερις χώρες που επισκέφθηκε η PEGA, στο πλαίσιο εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από την ευρωομάδα της Αριστεράς και με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Στέλιου Κούλογλου.
Τα στοιχεία που συνέλλεξε η επιτροπή PEGA του ευρωκοινοβουλίου από τις επισκέψεις της σε Ελλάδα, Κύπρο, Ισπανία και Ισραήλ περιγράφουν ένα σαφές επαναλαμβανόμενο μοτίβο: Τα κακόβουλα λογισμικά παρακολούθησης χρησιμοποιούνται ενάντια στους κάθε λογής «εχθρούς του κράτους», ενώ οι κατά τόπους κυβερνήσεις εμφανίζονται παραπάνω από απρόθυμες να μοιραστούν με τα δημοκρατικά πολιτικά όργανα κρίσιμες λεπτομέρειες για την δράση σκοτεινών κέντρων που χρησιμοποιούν τα spyware.
Ευρωβουλευτές, δημοσιογράφοι και επιστήμονες περιέγραψαν αποκαλυπτικές και σοκαριστικές ομοιότητες για τα κακόβουλα λογισμικά στις τέσσερις χώρες που επισκέφθηκε η PEGA, στο πλαίσιο εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από την ευρωομάδα της Αριστεράς και με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Στέλιου Κούλογλου.
Η Ελλάδα ως κακό παράδειγμα
Η περίπτωση της Ελλάδας φαίνεται πως είναι αυτή που προκαλεί την μεγαλύτερη οργή στους ευρωβουλευτές της PEGA. Γεγονός που φάνηκε αρχικά από τις φράσεις της Σοφι ιν’τ Φελντ όταν παρουσίασε την Τρίτη το προσχέδιο συμπερασμάτων της επιτροπής. Η Ολλανδή ευρωβουλευτής του Renew είπε τότε πως υπάρχουν ενδείξεις πως οι παρακολουθήσεις χρησιμοποιούνται ως μέρος μιας πολιτικής στρατηγικής, ενώ σημείωσε χαρακτηριστικά πως η λίστα που δημοσίευσε το Documento «δεν έχει διαψευστεί». Βάλλοντας μάλιστα κατά του απορρήτου που διαρκώς προβάλλει η κυβέρνηση Μητσοτάκη είπε χαρακτηριστικά δε πως «αν δεν αποκτήσουμε πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες, δεν θα βρούμε ποτέ ατράνταχτα στοιχεία».
Ο Στέλιος Κούλογλου είπε για την Ελλάδα πως η PEGA ζήτησε τον λόγο της άρνησης της κυβέρνησης να κληθούν στην ελληνική εξεταστική επιτροπή ορισμένοι πρωταγωνιστές της υπόθεσης, όπως οι Γρηγόρης Δημητριάδης, Θανάσης Κουκάκης, Γιάννης Λαβράνος και Φέλιξ Μπίτζιος. «Δεν πήραμε απάντηση» υπογράμμισε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, επισημαίνοντας πως «φύγανμε από την Ελλάδα με περισσότερα ερωτήματα από όσα είχαμε όταν φτάσαμε στην Αθήνα».
Από την πλευρά της, η ευρωβουλευτής των Πρασίνων Σάσκια Μπρικμόντ, που για ένα tweet της περί του Έλληνα πρωθυπουργού έγινε στόχος του παρασυστήματος της ΝΔ, επέμεινε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι «εμμονικά καχύποπτος». «Δεν μας έδωσαν στοιχεία, ούτε η εξεταστική επιτροπή μάς έδωσε πρόσβαση στο πόρισμά της. Οι έρευνες για τις εταιρίες των spyware δεν πήγαν μέχρι τέλους, δεν άνοιξαν λογαριασμοί» επισήμανε. Πρόσθεσε, δε, πως οι Έλληνες κυβερνώντες «πρέπει να φέρουν αποδείξεις ότι δεν υπάρχει εμπλοκή της κυβέρνησης και όχι να εκφοβίζουν ή να κάνουν εκδικητικές αγωγές κατά δημοσιογράφων ούτε να απαξιώνουν εμάς».
Ενδεικτική πάντως της απροθυμίας της κυβέρνησης Μητσοτάκη να συνδράμει στο έργο των ερευνών της PEGA ήταν η εικόνα που μετέφερε η Γαλλίδα ευρωβουλευτής από την συνάντηση της επιτροπής με τον Γιώργο Γεραπετρίτη. «Του κάναμε ερωτήσεις και εκείνος τις αντέστρεφε προς το μέρος μας. Έλεγε: “Γνωρίζετε ένα κράτος μέλος που να…”. Μα δεν σε ρωτήσαμε αυτό υπουργέ, μου, ζητάμε τις αποδείξεις ότι δεν δόθηκε εντολή στις μυστικές υπηρεσίες, ότι δεν έχει σύνδεση η Intellexa με την κυβέρνηση όχι για την ιδιοκτησία του Predator αλλά τη χρήση του» είπε.
Τέλος έψεξε την κυβέρνηση για το ότι προτίθεται να απαγορεύσει μόνο την πώληση κακόβουλου λογισμικού: «Μιλάμε και για την χρήση, όχι μόνο την πώλησή του» είπε η Μπρικμόντ, μιλώντας για ένα πλαίσιο που επιτρέπει γενικών την ατιμωρησία.
Ίδια τα εμπόδια σε όλες τις χώρες
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν όμως και οι επισημάνσεις του Στέλιου Κούλογλου για την Κύπρο. Ο ευρωβουλευτής εκτίμησε πως η Κύπρος αποτελεί το κέντρο διακίνησης του παράνομου λογισμικού στην Ευρώπη, καθώς η PEGA βρήκε σαφέστατες διασυνδέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους που ξεκίνησαν τα παράνομα λογισμικά στην Κύπρο και εκείνους που τα εξήγαγαν στην Ελλάδα.
Ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιώργος Γεωργίου, βρήκε κοινά σημεία στη στάση των κυβερνήσεων σε Ελλάδα και Κύπρο. «Ο κ. Μητσοτάκης βρίζει δημοσιογράφους ως εθνικούς μειοδότες, ο δε κ. Αναστασιάδης, όταν φύγατε από την Κύπρο είπε ότι “αυτοί που ήρθαν εδώ βλέπουν φαντάσματα” ανέφερε και υπογράμμισε ότι το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο είναι «ολοσκότεινο». Όσον αφορά δε τα κράτη-μέλη επισήμανε πως την κρίσιμη στιγμή, όταν πρέπει να εφαρμοστεί ο νόμος οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν προσχήματα, τροπολογίες, απειλές, εκβιασμούς, παραβιάσεις, φίμωση μέσων ενημέρωσης, διαψεύσεις.
Η δουλειά της επιτροπής ξεκίνησε με δυσκολίες, κάτι που η Γαλλίδα ευρωβουλευτής, Ανν-Σοφί Πελετιέ, απέδωσε στο ότι «πήγαμε στο Ισραήλ χωρίς να έχουμε συγκεντρώσει νωρίτερα στοιχεία. Τα υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών δεν μας βοήθησαν. Η επίσκεψη στην NSO [σ.σ. η εταιρία πίσω από το Pegasus] αποδείχθηκε μια τρύπα στο νερό, ενώ λίγες μέρες μετά απολύθηκε ο διευθυντής της». Η ευρωβουλευτής συμπέρανε πάντως ότι σε όλες τις χώρες που βρέθηκε η επιτροπή «κυβερνήσεις αρνούνται πεισματικά να απαντήσουν σε ερωτήματά μας, οι θεσμοί είναι κακόπιστοι και υπάρχει απροθυμία να επιτραπεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να διερευνήσει τα γεγονότα». Εξήρε πάντως την καλή συνεργασία που έχει η Αριστερά με τους Πράσινους και το Renew στις εργασίες της PEGA.
Τα λόγια του συμβούλου της Γερμανής ευρωβουλευτή Κορνίλια Ερνστ, Ματίας Μονρόυ, για την Ισπανία έδειξαν την κοινή τακτική που ακολουθούν ευρωπαϊκές κυβερνήσεις: «Η ισπανική κυβέρνηση εμποδίζει την διαλεύκανση της υπόθεσης. Υπουργεία απέρριψαν ή δεν απάντησαν σε αιτήματα για συναντήσεις με την επιτροπή. Μάλιστα το υπουργείο Εσωτερικών την παρέπεμψε στις ανακοινώσεις που υπάρχουν στην ιστοσελίδα του. Μάρτυρες αμφιβάλλουν για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης» είπε χαρακτηριστικά.
Σημείωσε μάλιστα πως πολλοί στην Ισπανία αποδίδουν την ευθύνη στις μυστικές υπηρεσίες της χώρας, ενώ «η κυβέρνηση χρησιμοποιεί το απόρρητο των πληροφοριών βασισμένη σε έναν νόμο του 1968, της εποχής του Φράνκο. Πολλοί λένε ότι βλέπουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου» είπε ο δημοσιογράφος, αναφέροντας πως έχουν ταυτοποιηθεί 65 θύματα του Pegasus και άλλων κακόβουλων λογισμικών. Στοχοποιήθηκαν Ισπανοί πολίτες, ανάμεσά τους πολιτικοί, κόμματα, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, αλλά και μέλη της οικογένειάς τους ή σύντροφοί τους. Και μάλιστα όχι μόνο εντός της επικράτειας της Ισπανίας, αλλά και εκτός, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση του Κάρλες Πουτζδεμόν, τα δύο κινητά του οποίου στοχοποιήθηκαν ενόσω βρισκόταν στην Γερμανία.
Τα τεχνικά εργαλεία και τα κρατικά εγχειρίδια
Ο Λούκα Ρετόρε, που προΐσταται της ομάδας τεχνικών του ευρωκοινοβουλίου που έλεγξαν και αποκάλυψαν την παρακολούθηση ή τη στοχοποίηση ευρωβουλευτών με spyware, είπε πως από τον περασμένο Απρίλιο έχουν διενεργηθεί 340 έλεγχοι κινητών ευρωβουλευτών, υπαλλήλων και βοηθών, με το 75% να είναι συσκευές Apple και το 25% συσκευές Android. Η διαδικασία είναι δύσκολη και συχνά χρονοβόρα, υπογράμμισε. Όσον αφορά πάντως τους ευρωβουλευτές, ο Λούκα Ρετόρε είπε πως πέραν του Νίκου Ανδρουλάκη δεν βρέθηκε άλλο μέλος του ευρωκοινοβουλίου που να διαπιστώθηκε μόλυνση στο κινητό του με spyware.
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος της Πρωτοβουλίας «Ώρα Μηδέν», στάθηκε ιδιαίτερα στο πώς πραγματοποιείται η μετάβαση από μια φιλελεύθερη δημοκρατία σε μια ανελεύθερη δημοκρατία. Ο μετασχηματισμός αυτός έχει θεσμικά χαρακτηριστικά και κάθε κυβέρνηση, είπε, κάνει τα εξής βήματα: θέλει να ελέγξει ασφυκτικά τις μυστικές υπηρεσίες, να προσπαθήσει να χειραγωγήσει τις ανεξάρτητες αρχές, να προσπαθήσει να σιγάσει τον πλουραλισμό στον Τύπο, να αδρανοποιήσει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο και να «ισχνάσει», να ηρεμήσει τη δικαιοσύνη. «Και τα πέντε αυτά βήματα τα παρατηρούμε και στην Ελλάδα και απέναντι σε αυτά οφείλουμε να επαγρυπνούμε» είπε ο καθηγητής.
Ο Ανδρέας Τάκης, καθηγητής στην νομική σχολή του ΑΠΘ, μιλώντας για την προάσπιση των δικαιωμάτων και το δημοκρατικό πολίτευμα, υπογράμμισε πως «δεν μπορείς να πλήξεις το ένα χωρίς να καταρρεύσει το άλλο». Επισήμανε δε πως στην περίπτωση της Ελλάδας όλα όσα συμβαίνουν με τις παρακολουθήσεις ενδέχεται να λειτουργήσουν ως παρακαταθήκη αυταρχισμού και ανέλεγκτης δράσης του κράτους.
«Ευχαριστούμε την PEGA»
Στην εκδήλωση μίλησαν επίσης δημοσιογράφοι που είτε έπεσαν θύματα είτε ερεύνησαν την υπόθεση των παρακολουθήσεων από μυστικές υπηρεσίες και με τη χρήση κακόβουλων λογισμικών. Ο Θανάσης Κουκάκης επισήμανε πως το προσχέδιο συμπερασμάτων της PEGA είναι εξαιρετικά σημαντικό γιατί φέρνει στην επιφάνεια όλα τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, ευχαρίστησε την επιτροπή για την δράση της και υπογράμμισε το γεγονός πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχτηκε την ύπαρξη κέντρο παράνομων παρακολουθήσεων με το Predator.
Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος ευχαρίστησε τις ενώσεις των δημοσιογράφων που κατήγγειλαν στις αγωγές Δημητριάδη εναντίον του ίδιου και συναδέλφων του ως SLAPP.
Ο Πάβολ Ζαλάι από τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα ζήτησε να υπάρξει μορατόριουμ στην πώληση, την χρήση και την εξαγωγή κακόβουλου λογισμικού, ενώ επισήμανε πως πρέπει να συνδράμει στις έρευνες και η Europol, να επιβληθούν κυρώσεις στους υπευθύνους και να αναληφθεί δράση κατά των εταιριών που εμπορεύονται τέτοια spyware.
Ο Εντβί Πλενέλ, δημοσιογράφος και ιδρυτής του Mediapart, έχει τέλος μακρά εμπειρία από υποκλοπές, καθώς είχε τεθεί υπό παρακολούθηση από την γαλλική κυβέρνηση την δεκαετία του ’80 ενώ το κινητό τους μολύνθηκε με Pegasus πρόσφατα, με τον ίδιο να κατονομάζει ως υπεύθυνες τις αρχές του Μαρόκο. «Μας κατασκόπευαν για να πλήξουν τον δημοσιογράφο Ομάρ Χαντί, που λοιδωρήθηκε τελικά αβάσιμα και τώρα βρίσκεται στη φυλακή καταδικασμένος με 6 χρόνια φυλάκιση με κατασκευασμένα στοιχεία», είπε.
Η συνάδελφός του Λενέ Μπρεντού, της οποίας το κινητό παρακολουθείτο για πολλούς μήνες το 2019 και το 2020 ανέφερε πως η ίδια στοχοποιήθηκε επειδή ερευνούσε θέματα σχετικά με τις μυστικές υπηρεσίες του Μαρόκο, ενώ σημείωσε πως ο ίδιος κωδικός με τον οποίο επλήγη, βρέθηκε και σε κινητό πρώην υπουργού.
