Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό το κύριο πρόβλημα της οικονομίας είναι η αύξηση των τιμών της ενέργειας, η οποία περνάει σε όλα τα είδη κατανάλωσης. Προκειμένου η κυβέρνηση να μετριάσει τις επιπτώσεις της απότομης αύξησης των τιμών της ενέργειας, ο πρωθυπουργός κατά τη συνάντηση του με τον Πρόεδρο της Ρωσίας (8/12/2021) έθεσε μεταξύ άλλων το αίτημα χαμηλότερης τιμής προμήθειας του φυσικού αερίου της ΔΕΠΑ από την Gazprom.
Πριν την επίσκεψη του πρωθυπουργού στη Ρωσία, ο Έλληνας Υπουργός Άμυνας σε ομιλία στο Ταλίν (10/11/2021) υποστήριζε: «…το ΝΑΤΟ θα πρέπει να προετοιμαστεί για μακρύ αγώνα στις σχέσεις του με τη Ρωσία, υιοθετώντας μια σταθερή διττή προσέγγιση. Από τη μία, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους πόρους μας αποδοτικά, για να δώσουμε μια αξιόπιστη, καλά ισορροπημένη, αναλογική και βιώσιμη απάντηση στις επιθετικές ενέργειες της Ρωσίας…».
Σίγουρα η δήλωση δεν συνέβαλε στην ύπαρξη θετικής αντιμετώπισης του αιτήματος για χαμηλότερη τιμή προμήθειας φυσικού αερίου. Επίσης, είναι αδύνατον ο Υπουργός Άμυνας να μην γνώριζε ότι δυσχέραινε με τις δηλώσεις του την αποστολή του πρωθυπουργού στη Ρωσία.
Το πόσο άστοχη και περιττή ήταν η συγκεκριμένη δήλωση αποδεικνύεται καθώς μία ημέρα πριν την συνάντηση Ελλάδας-Ρωσίας στο ανώτατο επίπεδο, διεξήχθη η τηλεδιάσκεψη του Αμερικάνου και Ρώσου Προέδρου, στην οποία συμφωνήθηκε η απευθείας διαπραγμάτευση ΗΠΑ-Ρωσίας, με την από κοινού συγκρότηση ομάδας των δύο πλευρών, ώστε να αποκλιμακωθεί η ένταση στην Ουκρανία και να αποκατασταθούν οι σχέσεις των δύο πλευρών. Οι ΗΠΑ δεν αναμένεται να αναστείλουν επισήμως την προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ενώ η Ρωσία θα συνεχίσει να αντιστέκεται στην επιλογή αυτή, επιμένοντας στην πλήρη υιοθέτηση των προτάσεων του Μινσκ. Παρά ταύτα οι οιωνοί δείχνουν εκτόνωση της έντασης, εφόσον επικρατήσει η λογική. Παρά ταύτα, η Ρωσία τηρώντας τις συμβατικές υποχρεώσεις της, “υπενθυμίζει” με χρήση εμπορικών πρακτικών στους ευρωπαίους την εξάρτηση τους από το φυσικό αέριο.
Τι πέτυχε η χώρα μας;
Στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ (13/12/2021), συζητήθηκαν μεταξύ άλλων το θέμα της Ουκρανίας και των κυρώσεων στην Τουρκία. Η αντιμετώπιση από τους εταίρους των μονομερών δράσεων της Τουρκίας στα Βαρώσια τον Ιούλιο του 2021, κατά παράβαση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ήταν η παραπομπή σε νέα επεξεργασία των “αδύναμων” επιλογών κυρώσεων στην Τουρκία.
Είναι σαφές οι εταίροι μας στην ΕΕ δεν επιθυμούν να αντιπαρατεθούν με την Τουρκία, παρά τις προσπάθειες του Έλληνα και Κύπριου Υπουργού Εξωτερικών. Σε αντιδιαστολή στην ουκρανική κρίση και στο θέμα της Λευκορωσίας είναι άτεγκτοι. Παρά ταύτα η κυβέρνηση χωρίς κανένα αντάλλαγμα υπερθερματίζει στις ευρωπαϊκές πιέσεις στη Ρωσία, υπονομεύοντας την προοπτική αναθέρμανσης των οικονομικών σχέσεων, οι οποίες πρώτιστα περνούν από την ενέργεια.
Σε αυτό το περιβάλλον, η χώρα μας απλά ακολουθεί τις επιλογές συμμάχων και εταίρων, αδυνατώντας να εκμεταλλευθεί το παράθυρο διαπραγμάτευσης της τιμής του φυσικού αερίου με την Ρωσία. Η παραπομπή του πρωθυπουργικού αιτήματος για μείωση των τιμών του φυσικού αερίου σε εμπορική διαπραγμάτευση μεταξύ ΔΕΠΑ-Gazprom είναι εύσχημος τρόπος παράτασης της εκκρεμμότητας.
Η αδυναμία επίτευξης, τόσο της επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία, όσο και καλύτερης τιμής στο φυσικό αέριο μάλλον δεν συνιστά επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής. Η παραπομπή του θέματος σε εμπορική διαπραγμάτευση ήταν διπλωματικός τρόπος υπόμνησης στην ελληνική κυβέρνηση ότι η στάση της χώρας μας σε κρίσιμα γεωπολιτικά θέματα συνυπολογίζεται στην αντιμετώπιση ελληνικών αιτημάτων.
Η Ρωσία γνωρίζει ότι η Ελλάδα έχει περιορισμένες διπλωματικές δυνατότητες στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, ώστε να επηρεάσει καταλυτικά σημαντικές αποφάσεις, αλλά η Ελλάδα θα μπορούσε να υιοθετήσει μετριοπαθή δημόσιο λόγο έναντι της Ρωσίας, εξασφαλίζοντας εκπτώσεις στο φυσικό αέριο.
Η χώρα μας θα μπορούσε να επισημάνει δημοσίως την υιοθέτηση διαφορετικών κριτηρίων από την ΕΕ ως προς την Ουκρανία και την Κύπρο, διαφοροποιούμενη λεκτικά από τα “γεράκια”, καθώς τυχόν ένταση της Δύσης με την Ρωσία θα είχε γεωπολιτικές επιπτώσεις στα Βαλκάνια, ενώ θα ενίσχυε την Τουρκία.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η ένταση με την Τουρκία συνιστά ευρω-τουρκικό πρόβλημα, αλλά δεν φαίνεται στην πράξη να ανταποκρίνεται στην αντίληψη όλων των ευρωπαίων εταίρων. Η βεβαιότητα ότι Γαλλία και ΗΠΑ θα εγγυηθούν την εθνική κυριαρχία και τα απορρέοντα δικαιώματα μας είναι συγκυριακή και μάλλον απλουστευτική. Το ίδιο απλουστευτική είναι η ελπίδα της χωρίς όρους στήριξης της υπερχρεωμένης ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της ευρωζώνης, όπως επικοινωνήθηκε στην περίπτωση της “στήριξης” των ελληνικών ομολόγων.
Η άσκηση εξωτερικής πολιτικής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις οικονομικές εξελίξεις στη χώρα. Η ανάκαμψη της οικονομίας είναι προϋπόθεση σεβασμού του διεθνούς ρόλου της χώρας. Οι τιμές της ενέργειας έχουν καθοριστικό ρόλο στους ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ προσφέρει ανάσες στους πολίτες και ιδιαίτερα στους πλεόν οικονομικά αδύναμους. Η κυβέρνηση μπορεί να προτάξει το συμφέρον των Ελλήνων πολιτών στο ζήτημα της ενέργειας, χωρίς να διαταράξει τις ισορροπίες με τους συμμάχους, αλλά αυτό απαιτεί διπλωματική δεινότητα και κυβερνητικό συντονισμό.
Η κυβέρνηση έχει πλήρη γνώση της πραγματικότητας και των επιλογών της, διαλέγει όμως τον εύκολο δρόμο του ιδιότυπου “φιλελεύθερου” λαϊκισμού στην επικοινωνία της με τους πολίτες, είτε στην πανδημία, είτε προβάλλοντας “πατριωτικό” λόγο αναντίστοιχο με την εξωτερική πολιτική της, είτε στην οικονομία ώστε να στηρίξει το πελατειακό της σύστημα.
Ο Γιάννης Μπράχος είναι οικονομολόγος (Msc, PhD Econ), πρώην γενικός γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων υπουργείου Εξωτερικών
