Η απόρριψη της πρότασης για το κορωνο-ομόλογο / ευρωομόλογο δεν είναι μια απλή έλλειψη αλληλεγγύης, είναι κάτι πιο βαθύ. Είναι το γεγονός ότι προτάσσεται το εθνικό συμφέρον έναντι του κοινοτικού.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι όσοι αρνούνται την καθιέρωση ομολόγου θέλουν να διατηρήσουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των χωρών με τις οποίες είναι «συνεταιρισμένοι» μέσα στην Ε.Ε., ένα πλεονέκτημα το οποίο δεν προκύπτει από την καλύτερη οργάνωση της οικονομικής τους δραστηριότητας ούτε από την ποιότητα των προσφερόμενων αγαθών και υπηρεσιών, αλλά από την προνομιακή θέση που κατέχουν στη σχέση τους με το χρηματοπιστωτικό σύμπλεγμα.
Είναι κοινά αποδεκτό ότι η επόμενη μέρα δεν θα είναι ίδια με αυτό που ήμασταν πριν την υγειονομική κρίση. Όμως, θα πρέπει να συνομολογήσουμε ότι ήδη η Ε.Ε. βρίσκεται μακριά από αυτό που οι λαοί της Ευρώπης οραματίστηκαν για το κοινό μας μέλλον.
Δεν παραγνωρίζω το γεγονός ότι στο εσωτερικό της Ευρώπης, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ζήσαμε μια περίοδο ειρήνης. Τα γεγονότα της πρώην Γιουγκοσλαβίας, παρά το γεγονός ότι ήταν οδυνηρά για τους λαούς της περιοχής, δεν αναιρούν τη σημασία τής μακροβιότερης ίσως περιόδου ειρήνης στην Ιστορία της γηραιάς ηπείρου.
Όμως η υγειονομική κρίση, που ήλθε σε συνέχεια μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, αλλά και η δυσκολία να απαντηθούν οι μεγάλες προκλήσεις που ακολουθούν με ενόραση σε μια πραγματικά ενωμένη Ευρώπη, ως ενιαίο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό χώρο δημοκρατίας, επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει κάτι βαθύτερο που κρατάει μακριά την Ε.Ε. από τις ελπίδες που είχαμε επενδύσει σ’ αυτήν.
Υπάρχει κρίση στρατηγικής
Η στρατηγική της «διεύρυνσης», που αποτελούσε το στρατηγικό σχέδιο των νεοφιλελεύθερων, κατέληξε στην αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό το γεγονός δεν είναι ένα απλό διαζύγιο για λόγους «ασυμφωνίας χαρακτήρων», αλλά αποτελεί την επιβεβαίωση ότι υπάρχει κρίση στρατηγικής.
Η «εμβάθυνση» καρκινοβατεί και η δημοκρατική, κοινωνική και οικονομική ενοποίηση δεν προχωράει.
Η πιθανότητα να διαλυθεί η Ε.Ε. δεν αποτελεί πλέον ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Όλο και περισσότεροι θεωρούν ότι τέτοια Ε.Ε. δεν έχει λόγο ύπαρξης. Κράτη - μέλη και κυρίως οι λαοί της Ευρώπης βλέπουν ότι η Ε.Ε., αντί για ασπίδα ασφαλείας μπορεί να εξελιχθεί σε χώρο με οδυνηρούς και ανερμάτιστους ανταγωνισμούς και με ανεξέλεγκτες συνέπειες για το μέλλον.
Η απάντηση είναι η ενοποίηση
Σήμερα κανείς δεν μπορεί ζήσει και να αναπτυχθεί μόνος του. Ακόμη και αυτοί που θεωρούν τον εαυτό τους ισχυρό και σίγουρα είναι ισχυρότεροι των άλλων.
Όμως και κανείς δεν μπορεί να ανέχεται για πολύ τον ρόλο του υπηκόου και του υποτακτικού στους ισχυρούς.
Στην κρίση στρατηγικής της Ε.Ε. δεν πρέπει να απαντήσουμε με τη διάλυσή της, αλλά με μια νέα στρατηγική που να διαφυλάξει την ενότητα όσο περισσοτέρων γίνεται. Κανείς δεν περισσεύει, αλλά και κανείς δεν μπορεί να εκβιάζει ή να εκβιάζεται.
Η ενωμένη Ευρώπη ή θα είναι δημοκρατική και αλληλέγγυα ή θα οδηγήσει για μια ακόμη φορά τους λαούς σε περιπέτειες, σαν αυτές που όλοι θέλουμε να αποτελούν μια θλιβερή ιστορική ανάμνηση.
Να δώσουμε ένα νέο όραμα στους λαούς της Ευρώπης
Όλοι και όλες έχουμε αυτή την υποχρέωση και την ευθύνη απέναντι στην Ιστορία και στις γενιές που θα μας διαδεχτούν.
Να ανακαλύψουμε τη στρατηγική της εμβάθυνσης.
Να καλύψουμε το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα.
Να προχωρήσουμε σε γενναία δημοκρατική θεσμική ανασυγκρότηση.
Το group Spinelli του Ευρωκοινοβουλίου με τη δημοσίευση της διακήρυξής του για «τo μέλλον της Ευρώπης», την οποία συνυπογράφουν κορυφαίες προσωπικότητες, ανάμεσά τους δέκα πρώην πρωθυπουργοί και επίτροποι και τέσσερις πρώην πρόεδροι του Ευρωκοινοβουλίου, εκφράζει την αγωνία τους λέγοντας:
«Ως Ευρωπαίοι πολίτες, περιμένουμε με ανυπομονησία την έναρξη της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης».
Έχει γίνει πλέον σαφές ότι το δημοκρατικό έλλειμμα της Ε.Ε. αποτελεί θεμελιώδες εμπόδιο, που ναρκοθετεί την πορεία ενοποίησης και ενισχύει τα φαινόμενα εθνικών αναδιπλώσεων.
Φυσικά, «το ψάρι βρομάει από το κεφάλι», διότι τα κεντρικά όργανα της Ε.Ε. είναι συγκροτημένα σε διακυβερνητική βάση. Αυτό, στην πράξη, σημαίνει ότι τα μέλη τους έχουν περισσότερο στραμμένο το ενδιαφέρον τους στο εσωτερικό της χώρας τους και στη διατήρηση της κυβερνητικής τους ισχύος.
Ως αποτέλεσμα, ισορροπούν ανάμεσα σε σύγκρουση κρατικών ανταγωνισμών και συμφερόντων. Οπότε υπερισχύει ο συσχετισμός του ισχυρού και λιγότερο το κοινοτικό καλό.
Το γεγονός ότι η «Κομισιόν» συγκεντρώνει ταυτοχρόνως νομοθετικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες αποτελεί παραβίαση της αρχής της «διάκρισης των εξουσιών», που είναι θεμελιώδης αρχή δημοκρατίας.
Αλλά και η ύπαρξη οργάνων αποφασιστικής σημασίας, όπως είναι το «Γιούρογκρουπ», χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση επιβεβαιώνει επιεικώς «δημοκρατική» στρέβλωση.
Όλα αυτά όμως έχουν βραχυκυκλώσει την ενοποιητική διαδικασία και αναπαράγουν φαινόμενα αφερεγγυότητας.
Είναι λοιπόν ανάγκη καθώς θα ανοίξει η διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης να ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες για:
* Να συνταχθεί νέα, δημοκρατική και κοινωνικά δίκαιη «Χάρτα θεμελιωδών δικαιωμάτων», υποχρεωτική, ως θεμελιώδες δίκαιο, ενσωματωμένη στο εθνικό δίκαιο, σε όλα τα κράτη - μέλη.
* Να εκπονηθεί μια νέα συνταγματική Συνθήκη, που θα θεμελιώνει:
1. Την αλληλεγγύη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την δημοκρατία και τη διαφάνεια.
2. Την ενίσχυση των εθνικών Κοινοβουλίων, του Ευρωκοινοβουλίου και την ενίσχυση του ρόλου των Περιφερειών.
3. Την ενίσχυση του ρόλου των ευρωπαϊκών κομμάτων και των ευρωπαϊκών φορέων κοινωνικής διαμεσολάβησης (συνδικάτων κ.λπ.).
4. Τη συγκρότηση κοινής εξωτερικής πολιτικής με σχέδιο για την υπεράσπιση της ειρήνης και της ισότιμης συνεργασίας με όλες τις χώρες του πλανήτη.
5. Την εκπόνηση γενναίας δημοσιονομικής πολιτικής για την ενίσχυση των λαών που πλήττονται από τους πολέμους και τη φτώχεια.
6. Την οικονομική ολοκλήρωση
7. Τραπεζική ενοποίηση με ενίσχυση δημόσιων χρηματοδοτικών φορέων ειδικού σκοπού και δημόσια παρέμβαση που θα στηρίζει τα θεμελιώδη κοινά (κοινωνικά) αγαθά.
Ωστόσο, μέχρι να ολοκληρωθούν αυτές οι διεργασίες, είναι απαραίτητο άμεσα να προχωρήσει η Ε.Ε. σε:
α) Επεκτατική πολιτική και ακύρωση του Συμφώνου Σταθερότητας, για να ελαχιστοποιήσουμε την ύφεση.
β) Ισχυρή δημόσια παρέμβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
γ) Αμοιβαιοποίηση της πιστοληπτικής δυνατότητας των χωρών - μελών και ενιαία διαχείριση - αντιμετώπιση του χρέους, ώστε να διασφαλίζονται ίσες προϋποθέσεις ανταγωνιστικότητας σε όλες τις χώρες - μέλη της Ένωσης.
δ) Ισχυρή δημόσια παρέμβαση για τη διασφάλιση των θεμελιωδών κοινωνικών αγαθών.
Ο χρόνος δεν μπορεί να σταματήσει και οι συνέπειες θα είναι ανεπανόρθωτες αν δεν δράσουμε άμεσα, χθες αν ήταν δυνατόν.
Να μην ανοίξουμε άλλες πληγές στο σώμα της γηραιάς ηπείρου.
Ένα νέο δημοκρατικό όραμα για τους λαούς της Ευρώπης είναι αναγκαίο τώρα.
* Ο Στέλιος Παππάς είναι μέλος στην Κεντρική Επιτροπή Ανασυγκρότησης ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
