Από την αρχή της πανδημίας συστηματικά και με κάθε ευκαιρία το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτοξεύει ηχηρές προειδοποιήσεις προς πάσα κατεύθυνση για τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις της κρίσης. Και όχι μόνο το ΔΝΤ, αλλά όλοι οι συναφείς διεθνείς οργανισμοί καθώς και οι χρηματοπιστωτικοί κολοσσοί που διαθέτουν πολυάνθρωπα επιτελεία έρευνας, ανάλυσης και προβλέψεων. Οι προειδοποιήσεις του ΔΝΤ, όμως, έχουν άλλη βαρύτητα λόγω του ολέθριου περάσματός του στο παρελθόν από όλες τις περιοχές του πλανήτη στις οποίες οι πολιτικές που επέβαλε είχαν αποτελέσματα ανάλογα με αυτά για τα οποία σήμερα προειδοποιεί.
Τι είπε, σε αδρές γραμμές, το ΔΝΤ στην τελευταία σύνοδό του στις αρχές του μήνα; Τι λέει σχεδόν κάθε μήνα εδώ κι έναν χρόνο; Ότι η πανδημία θα διευρύνει δραματικά τους φτωχούς σε κάθε χώρα και θα αυξήσει τις ήδη χαοτικές ανισότητες τόσο από χώρα σε χώρα όσο και σε κάθε κοινωνία χωριστά. Γι’ αυτό συστήνει στις κυβερνήσεις να διατηρήσουν όσο περισσότερο γίνεται τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης.
Για να είμαστε ακριβείς, αυτά δεν είναι και καμιά σοφία. Ο μέσος πολίτης σε κάθε περιοχή του πλανήτη, με τεράστιες διαφορές και διαβαθμίσεις φυσικά, ζει ήδη αυτές τις επιπτώσεις στο πετσί του. Στην Ευρώπη η απώλεια εισοδήματος για τους εργαζόμενους έφτασε το 9% το 2020, στις ΗΠΑ σχεδόν το μισό του εργασιακού πληθυσμού βρέθηκε έστω και για μερικές εβδομάδες στην επιδότηση ανεργίας και στις δύο οικονομίες τουλάχιστον το 20% των μικρότερων επιχειρήσεων τρέμουν στην ιδέα της χρεοκοπίας όταν αποσυρθούν τα μέτρα στήριξης. Αλλά την ίδια στιγμή, σε όλες τις ηπείρους, τα στρώματα που επλήγησαν ανελέητα από την πανδημία «μετρούν» τους δισεκατομμυριούχους που αυξήθηκαν στη διάρκειά της και τις περιουσίες τους που διογκώθηκαν κατά πολλά τρισεκατομμύρια.
Αυτά είναι λίγο - πολύ γνωστά. Είναι οι καθημερινές καταγραφές στο ημερολόγιο της «δημιουργικής καταστροφής» που συνθέτουν η πανδημία, η πολιτική αβελτηρία και η οικονομική απληστία. Αυτό που είναι λιγότερο προβεβλημένο είναι ότι το ΔΝΤ όλο και συχνότερα το τελευταίο διάστημα προφητεύει και μια πολιτική «καταστροφή»: την απειλή ενός κύματος κοινωνικής αναταραχής που θα εκδηλωθεί με μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια στις φτωχότερες χώρες, αλλά δεν θα αφήσει ανεπηρέαστες ούτε τις ανεπτυγμένες.
Οι ερευνητές του ΔΝΤ (Φίλιπ Μπάρετ, Σοφία Τσεν και Ναν Λι) τον περασμένο Φεβρουάριο προσπάθησαν να «μετρήσουν» τη χρονικότητα και την ένταση των κοινωνικών αναταραχών που ακολούθησαν τις επιδημίες της νεότερης Ιστορίας αλλά και άλλες «εξωγενείς» διαταραχές. Μολονότι αναγνωρίζουν ότι τα «φορτία» των κοινωνικών αναταραχών προϋπάρχουν των πανδημιών, παρατήρησαν ότι τα πρώτα «επεισόδιά» τους καταγράφονται περίπου δεκατέσσερις μήνες μετά από μια επιδημία και οι κορυφώσεις τους έπειτα από δύο χρόνια.
Αν και δεν ξέρω πόσο δόκιμη επιστημονικά είναι η «στατιστικοποίηση» της κοινωνικής συμπεριφοράς σε τέτοιο ιστορικό εύρος και σε πλανητική κλίμακα, η παρατήρηση των ερευνητών του ΔΝΤ δεν είναι άχρηστη. Η κόπωση των κοινωνιών στον έναν χρόνο πανδημίας κραυγάζει, τα περιστατικά απείθειας πυκνώνουν και οι δείκτες δυσφορίας ανεβαίνουν. Θεωρητικά η Ελλάδα έχει ήδη περάσει τη φάση των σποραδικών «επεισοδίων» δυσφορίας και η κυβέρνηση, μαζί με τους στενούς της συμμάχους και υποβολείς νομοσχεδίων, αθροίζει απέναντί της εχθρούς ή σφόδρα δυσαρεστημένους φίλους. Τόσο για τη διαχείριση της πανδημίας όσο και για την προώθηση στρατηγικών που προϋπήρχαν.
«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση» θα έλεγε για την περίσταση ο Μεγάλος Τιμονιέρης, αλλά ακόμη κι αν η πρώτη προκύψει με κάποιον τρόπο, δύσκολα θα οδηγήσει στη δεύτερη. Δηλαδή σε μια συντεταγμένη και κλιμακούμενη κοινωνική αντίδραση γύρω από ώριμα, διαυγή και συνεκτικά αιτήματα. Συνδικάτα, συλλογικοί φορείς εργαζόμενων, επιστημόνων, μικροεπιχειρηματιών είναι ήδη τρομακτικά αποδυναμωμένοι, η νεολαία ακροβατεί μεταξύ προσαρμογής, οργής και αντι-πολιτικής και το μεγαλύτερο, ίσως, τμήμα της κοινωνίας δεν έχει προσδοκίες από την πολιτική. Δυστυχώς, φαίνεται να έχει χάσει τις προσδοκίες κι από τον εαυτό του, τη δύναμή του να επηρεάσει. Μόνο μια ισχυρή δόση κοινωνικής αυτοπεποίθησης θα μπορούσε να μετατρέψει πραγματικά τη μεγάλη αναταραχή σε θαυμάσια κατάσταση.
