Το σχέδιο των προγραμματικών θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ., που έχουμε μπροστά μας προς διαβούλευση, ενόψει της Προγραμματικής Συνδιάσκεψης του Απριλίου, αποτελεί υπόδειγμα γραφής για την Αριστερά της εποχής μας.
Στο σχέδιο γίνεται μια προσέγγιση της σημερινής πραγματικότητας της ελληνικής κοινωνίας και αναδεικνύεται το επιστημονικά επεξεργασμένο όραμα της Αριστεράς, όχι μόνο του παρόντος αλλά και του μέλλοντος.
Η διαφορετική αυτή προσέγγιση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού εδράζεται στη λογική αναζήτησης νέων απαντήσεων -παρά το γεγονός ότι οι καιροί αλλάζουν- στα ίδια αιώνια ερωτήματα της εξάλειψης των ανισοτήτων των οικονομιών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, σε φύλλο και χρώμα.
Επιπρόσθετα το κείμενο διαπνέεται από τις αρχές των αλλαγών και των ρήξεων που απελευθερώνουν τις παραγωγικές δυνάμεις, το ανθρώπινο δυναμικό και τις πολιτικές της εξάλειψης των ανισοτήτων και της κλιματικής κρίσης. Στο πλαίσιο του περιορισμένου χώρου, θα προσπαθήσω να υπογραμμίσω ορισμένες πλευρές αυτού του σημαντικού για το μέλλον της Αριστεράς κειμένου.
Η πράσινη μετάβαση απαιτεί ριζικές αλλαγές
Με δεδομένο το στοιχείο ότι η κοινωνική συμφωνία για την πράσινη μετάβαση θα είναι το πεδίο της αντιπαράθεσης και της σύγκρουσης της Δεξιάς με την Αριστερά, γίνεται σαφές ότι θα απαιτηθούν ριζικές επαναστατικές αλλαγές για τον «πλήρη μετασχηματισμό του παραγωγικού δυναμικού της οικονομίας, προς την κατεύθυνση στήριξης των μισθωτών και των δικαιωμάτων τους, του κοινωνικού κράτους, της ισοτιμίας για όλους, της παραγωγής μηδενικών ρύπων, της κυκλικής οικονομίας και της αειφορίας», πολύ δε περισσότερο που οι βασικοί άξονες της πράσινης μετάβασης -όπως με σαφήνεια διατυπώνονται στο κείμενο της διαβούλευσης- συνδέονται με τον δημοκρατικό προγραμματισμό, τον έλεγχο και τη λογοδοσία, τα οποία είναι ταυτόσημα και αναπόσπαστα στοιχεία του σοσιαλισμού του μέλλοντος.
Οι δυνάμεις που καλούνται να οδηγήσουν την κοινωνία έξω από τις πολλαπλές όψεις της συστημικής κρίσης, της σύγκρουσης των ιδεών, των πολιτικών και των αξιών είναι πρώτα και κύρια -όπως υπογραμμίζεται στο κείμενο- «ο κόσμος της εργασίας, της δημιουργίας, του πολιτισμού, οι παραγωγικές δυνάμεις, οι καινοτόμες δυνάμεις, το επιστημονικό δυναμικό της χώρας» και η νεολαία του, δηλαδή εκείνες οι δυνάμεις που εκφράζει και εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ..
Εφικτές ρήξεις και αναγκαίες πολιτικές
Η επικείμενη Προγραμματική Συνδιάσκεψη γίνεται σε μια εποχή έντονης ανασφάλειας και αβεβαιότητας, με τον περιορισμό των ελευθεριών, της εξαγοράς, της ενίσχυσης της αστυνομοκρατίας, της καλλιέργειας του φόβου και των εκβιασμών. Εντός αυτού του τοξικού περιβάλλοντος καλείται η Αριστερά να δώσει, μέσα από εφικτές ρήξεις και αναγκαίες πολιτικές τομές, ένα εναλλακτικό πλαίσιο για την κατοχύρωση της ασφάλειας και της δημιουργικής διεξόδου της κοινωνίας, με την προώθηση νέων θεσμών και τρόπων οργάνωσής της, που de facto την αναδεικνύουν ως τη μελλοντική κυρίαρχη εναλλακτική πολιτική δύναμη της χώρας μας
Στο σχέδιο των προγραμματικών θέσεων καταδεικνύονται με σαφήνεια οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ:
α. του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης της οικονομίας, που ένα από τα βασικά στοιχεία του είναι η υποβάθμιση του κοινωνικού κράτους, της εργασίας και η συμπίεση των μισθών, με βασικό και μοναδικό στόχο την αύξηση του πλούτου της κυρίαρχης ελίτ της χώρας μας,
β. του νέου μοντέλου διακυβέρνησης της Αριστεράς, που στοχεύει στον ριζοσπαστικό οικολογικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της οικονομίας, εμπεριέχοντας ως συστατικό του στοιχείο τη διασφάλιση και τη «δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, την ενίσχυση της οικονομικής δημοκρατίας και του παραγωγικού πλουραλισμού, την εδραίωση ενός καθολικού και ποιοτικού συστήματος δημοσίων αγαθών» με όρους βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης.
Η κοινωνική συμφωνία
Είναι αυτονόητο ότι η κοινωνική συμφωνία για την πράσινη μετάβαση, που τόσο αναλυτικά και πειστικά αναλύονται στο σχέδιο προγράμματος, θα αποτελέσει το πεδίο σκληρής κεντρικής πολιτικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά, διότι θα αφορά στα μέσα και στους όρους διαμόρφωσης της νέας οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής πραγματικότητας. Η Δεξιά προκρίνει ότι η πράσινη ανάπτυξη οφείλει να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί αποκλειστικά μέσω των αγορών με μοναδικό στόχο τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη διεύρυνση των ανισοτήτων. Σε αντίθεση με την Αριστερά, που σχεδιάζει την πράσινη ανάπτυξη με όρους δημοκρατίας, δικαιοσύνης και της συμμετοχής των πολλών, προστατεύοντας τις ευάλωτες ομάδες πολιτών, των εργαζομένων και των γεωγραφικών περιοχών που κινδυνεύουν να μείνουν πίσω.
Οι άξονες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης
Η τεχνολογική εξέλιξη εκ των πραγμάτων αποτελεί πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης και διεκδίκησης μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Οι ιδεοληψίες της Δεξιάς για την αυτορρύθμιση της αγοράς ως στοιχείο οικονομικής ανάπτυξης και η άρνησή της να αποδεχθεί ότι η επιλογή της προκαλεί δομική ανεργία, κοινωνικούς αποκλεισμούς, όξυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, την υποβάθμιση της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και, τέλος, τον τραυματισμό της ποιότητας της Δημοκρατίας.
Σ αντίθεση με την στρατηγική της Αριστεράς, που στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (4ΒΕ) επικεντρώνεται σε τρείς άξονες, που έχουν σχέση με:
α. τη συσχέτιση της έρευνας με την οικονομία της γνώσης,
β. τη δίκαιη μετάβαση των πολιτών και εργαζομένων στη νέα κοινωνική και παραγωγική συνθήκη,
γ. την ανάδειξη των νέων υποκειμένων, που θα «οδηγήσει στον μετασχηματισμό του επιχειρηματικού προτύπου» και θα αποτελέσει εκ των πραγμάτων «την ευκαιρία για το άνοιγμα της οικονομίας σε νέες δημιουργικές δυνάμεις».
Ο πολυδιάστατος ρόλος του κράτους
Η υγειονομική κρίση έθεσε στην ημερήσια διάταξη την συζήτηση για τον ρόλο του κράτους. Στο σχέδιο προγράμματος δίνεται σαφέστατη απάντηση ότι «το κράτος δεν περιορίζεται στον στατικό ρόλο του ρυθμιστή» ή του φορέα «επίλυσης συγκρούσεων και διαφορών, αλλά αποκτά ενεργητικό ρόλο που κατευθύνει τις εξελίξεις». Ο ρόλος του κράτους στο σχέδιο της Αριστεράς έχει στρατηγικό και αναβαθμισμένο ρόλο, είναι πολυδιάστατος. Ειδικότερα καλείται να έχει ενεργό ρόλο στον δημοκρατικό σχεδιασμό και στη σύνδεση της πράσινης ανάπτυξης με την παραγωγική ανασυγκρότηση. Στην καταπολέμηση των ανισοτήτων, στην ανάπτυξη και εδραίωση ενός κοινωνικού κράτους, που να ανυψώνει τη δημόσια Υγεία, την Παιδεία και τον πολιτισμό, ως δημόσια αγαθά. Στο σχέδιο του προγράμματος αναδεικνύονται όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν ένα ευέλικτο κράτος της ελευθερίας, της δημιουργίας και της δημοκρατίας, ένα ανθρώπινο κράτος, που βρίσκεται στον αντίποδα του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού κράτους, της ανισότητας, της απαξίωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας και αξιοπρέπειας και των πανανθρώπινων ιδανικών και αξιών.
Τέλος, όσο πιο προσεκτικά μελετάει κανείς το κείμενο τόσο και πιο πολύ διαπιστώνει ότι κάθε μια από τις πέντε (5) ενότητες, συν το εισαγωγικό σημείωμα, αποτελούν μια ολοκληρωμένη πρόταση, όχι μόνο ως βάση συζήτησης στον χώρο της Αριστεράς και της Προόδου αλλά και οδικό χάρτη για τις περαιτέρω επεξεργασίες και αναζητήσεις.
Το κείμενο αυτό, κατά την ταπεινή μου γνώμη, παίρνει άξια θέση στο ιδεολογικό μας οπλοστάσιο της καθημερινής πάλης και δράσης, στην πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση με τους οπαδούς του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Είναι ένα οραματικό κείμενο αρχών και διακηρύξεων, όπως το χαρακτήρισε ο σ. Γιώργος Σταθάκης, επικεφαλής της επιτροπής σύνταξης του σχεδίου των προγραμματικών θέσεων κατά την παρουσίασή του σε συνέντευξη στην εφημερίδα Η ΑΥΓΗ.
ΥΓ.: Το σχέδιο προγράμματος μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί από τις Νομαρχιακές Επιτροπές του κόμματος, ως οδικός χάρτης, για την εκπόνηση τοπικών (των νομών) αναπτυξιακών προγραμμάτων. Θεωρώ δεδομένο ότι αυτά τα προγράμματα θα προκύψουν ύστερα από διευρυμένες συζητήσεις με την τοπική κοινωνία και τους φορείς της και θα αποτελούν αφενός την απάντηση στους πρόχειρους και αποσπασματικούς νεοφιλελεύθερους σχεδιασμούς των τοπικών συντηρητικών δυνάμεων της Ν.Δ., αφετέρου τους άξονες της πάλης και της δράσης των οργανώσεών μας.
