Ο εφιάλτης των προσφύγων συνεχίζεται μέσα στο περίκλειστο πεδίο βολής του Καρά Τεπέ, φωτογραφίες του οποίου εμφανίζονται μόνο όταν βρέχει και πλημμυρίζουν οι σκηνές. Μετά η δομή εξαφανίζεται από την επικαιρότητα περνώντας το μήνυμα ότι το πρόβλημα του Καρά Τεπέ είναι μόνο οι καιρικές συνθήκες.
Άπειρα χρήματα ρίχνονται για να στραγγίξουν έναν βάλτο που δεν στραγγίζει, ενώ οι άνθρωποι έχουν πια αφεθεί στα ένστικτά τους. Εκεί τους φτάσαμε... Την ώρα που κυκλοφορούν εκατοντάδες αστυνομικοί και συνοριοφύλακες για να φρουρούν αυτή την κόλαση, βιάζεται τρίχρονο παιδί στις τουαλέτες. Ο Θεός έχει αποχωρήσει. Συνήθως έτσι γίνεται με τους θεούς: αποχωρούν από εκεί που κυριαρχεί η απανθρωπιά.
Αν κάποιος ρωτήσει τους πρόσφυγες, αν είναι καλύτερα τώρα στον Καρά Τεπέ ή τότε στη Μόρια -την ονομαστή «ντροπή της Ευρώπης»-, απαντάνε: Στη Μόρια. Και οι λόγοι είναι πολλοί.
Στη Μόρια είδαμε εικόνες εξαθλίωσης και βίας, είδαμε όμως και εικόνες ελπίδας: σχολεία, ορχήστρες, αυτοοργάνωση, κουρεία, μια αγορά. Σιγά - σιγά ο καταυλισμός έπαιρνε μορφή πόλης.
Σήμερα η νέα κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Οι ίδιες κακές συνθήκες υγιεινής που επικρατούσαν στη Μόρια επικρατούν και στη νέα δομή. Τρεις μήνες έχουν περάσει. Ελάχιστες τουαλέτες, χωρίς ντους, χωρίς ζεστό νερό, λάσπη, οι άνθρωποι κυκλοφορούν με βρεγμένα ρούχα, περιορισμός, καταστολή. Χιλιάδες παιδιά χωρίς εκπαίδευση.
Εξορία από τη Δεξιά
Μια νέα κλειστή δομή αποφασίστηκε να δημιουργηθεί μακριά από κατοικημένη περιοχή, κάπου στο πουθενά, πάνω στα βουνά, εκεί που δεν υπάρχει ούτε δρόμος, εκεί που δεν θα υπάρχει καμία επαφή με τον κόσμο. Εξορία. Πόσες ψυχές θα χωρέσει η νέα δομή; Λένε 5.000, όμως η αλήθεια είναι ότι θα χωρέσει όσους έρθουν, όσοι κι αν είναι, κι αυτό εξαρτάται από τα κέφια του Ερντογάν, στον οποίο φαίνεται πως οι κυβερνώντες έχουν εμπιστοσύνη (ότι θα τηρήσει τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας).
Αυτή τη στιγμή στη Λέσβο, με την ανοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταπατώνται ανθρώπινα δικαιώματα και υπονομεύεται η Σύμβαση της Γενεύης με πρακτικές επαναπροωθήσεων, κράτησης επ’ αόριστον, πίεσης για επαναπατρισμό, ταχύτατες διαδικασίες εξέτασης ασύλου χωρίς να υπάρχει καμία λογοδοσία πουθενά, ούτε έλεγχος από κανέναν. Οι όποιες καταγγελίες ακούγονται προσκρούουν πάνω στη θεσμοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση χώρων απόθεσης ψυχών, όπως το Καρά Τεπέ (πεδίο βολής), όπου η έννοια του δικαίου είναι ανύπαρκτη και η ανθρώπινη ύπαρξη μετριέται μόνο σε αριθμούς.
Η αξιοπρέπειά μας
Όταν οι κάτοικοι γνωρίζουν ότι το νησί τους μετατρέπεται σε τόπος εξορίας και μαρτυρίου του 21ου αιώνα και δεν αντιδρούν, το πρώτο πράγμα που χάνουν είναι η αξιοπρέπειά τους.
Όταν μια κοινωνία συνηθίζει στις εικόνες της εξαθλίωσης του Καρά Τεπέ, αναισθητοποιείται και χάνει την ανθρωπιά της, το αίσθημα ντροπής, τις αξίες της, το φιλότιμο της, τότε στους εξαχρειωμένους κόλπους της μπορεί να συμβούν τα χειρότερα. Μια κοινωνία παρακμής θα είναι το σκοτεινό μέλλον της, όπου θα κυριαρχεί η αδιαφορία για κάθε ευάλωτη κοινωνική ομάδα (π.χ. χρόνια άνεργους, απολυμένους).
Οι κάτοικοι πρέπει να κατανοήσουν όσο είναι ακόμα καιρός ότι οι επιπτώσεις από την κακή «διαχείριση» του προσφυγικού δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά κυρίως ηθικές. Μια οικονομική κρίση έρχεται και παρέρχεται. Μια ηθική κατάπτωση, η απαξίωση της έννοιας της αλληλεγγύης, η απώλεια αξιών, η αναισθητοποίηση και αδιαφορία, αφήνει πίσω της το χάος.
Ας καταλάβουμε, επιτέλους, ότι όταν υπερασπιζόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα υπερασπιζόμαστε τον τόπο μας, την παράδοσή μας, την ύπαρξή μας, τον ίδιο μας τον εαυτό. Τη δική μας αξιοπρέπεια.
Κι αυτός είναι ο πιο σημαντικός λόγος για να αρνηθούν οι νησιώτες τη δημιουργία του κλειστού κέντρου εξορίας και μαρτυρίου χιλιάδων ανθρώπων. Γιατί ο τόπος μας είναι η ανθρωπιά μας.
* Η Τζώρτζια Ρασβίτσου είναι συμβολαιογράφος στη Λέσβο
