Για άλλη μία φορά ξέσπασε διαμάχη για ζητήματα της εκπαίδευσης. Τούτη τη φορά στο επίκεντρο βρέθηκε το μάθημα της Ιστορίας και η επιχειρούμενη αναθεώρηση του προγράμματος διδασκαλίας του στις δύο κατώτερες βαθμίδες από επιτροπή του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ)[...]
Αν παραδεχθούμε ότι βασικός σκοπός του μαθήματος της Ιστορίας δεν είναι η απομνημόνευση γεγονότων και χρονολογιών αλλά η καλλιέργεια κριτικής ιστορικής συνείδησης, τότε οι περισσότεροι μάλλον θα συμφωνούσαν με τη διαπίστωση της αποτυχίας του εκπαιδευτικού συστήματος ως προς αυτόν τον στόχο.[...]
Δυστυχώς κατά κανόνα ο παραπάνω στόχος ούτε τίθεται συστηματικά ούτε εξυπηρετείται σε καμία εκπαιδευτική βαθμίδα. Συνήθως το κράτος -και η πλειονότητα των λειτουργών του- επαναπαύεται στο αναμάσημα της προσφερόμενης ιστοριογραφίας, περιορίζοντας την όποια κριτική στόχευση στην επεξεργασία επιλεγμένων κειμένων (πηγές). Βέβαια το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα γενικά εμφανίζει χρόνια αναπηρία στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, ρέποντας παγίως στη μηχανιστική αναπαραγωγή παραδεδομένων περιγραφών. Ο μηχανισμός της αναπαραγωγής μάλιστα εμφανίζεται κυρίαρχος όταν βασίζεται στο σχολικό ιστορικό εγχειρίδιο, το οποίο κάθε χρονιά λειτουργεί εν είδει Ευαγγελίου, ιδίως για τις περιβόητες Πανελλαδικές εξετάσεις. Η απαξιωτική αυτή συνθήκη επιτείνεται στην περίπτωση του μαθήματος της Ιστορίας -όπως και σε εκείνο της Λογοτεχνίας- μέσα από την ανάθεσή του σε εκπαιδευτικούς άλλων ειδικοτήτων, και σε κάθε περίπτωση όχι σε ιστορικούς, πρακτική που μάλλον ενισχύει τον μηχανιστικό χαρακτήρα της διδασκαλίας.
Από την πλευρά των μαθητών, η απαξίωση εκδηλώνεται εκεί που το μάθημα της Ιστορίας ακολουθεί τη συνολική μοίρα των μαθημάτων γενικής παιδείας, τα οποία παραγκωνίζονται αμέσως μόλις το φροντιστήριο και οι προσωπικές επιδιώξεις εκδώσουν το σχετικό πρόσταγμα. Το πρόσκομμα αυτή τη φορά προέρχεται από ένα ολόκληρο σύστημα διακίνησης και εκμετάλλευσης της στερεότυπης ή παραδεδομένης γνώσης, το οποίο, ως πιο «παραγωγικό» και «χρήσιμο», προοδευτικά υποκαθιστά το κράτος στην εφαρμογή των οιωνδήποτε υποδείξεων. Στο σκεπτικό αυτό υποτάσσονται «ελεύθερα» όλοι οι μαθητές, υπακούοντας στους μάγους του άστρου της εύλογης χρησιμότητος.
Χαρακτηριστικό δείγμα της αδυναμίας των κρατικών ιθυνόντων να επεξεργαστούν μία επιστημονικά και παιδαγωγικά αξιόπιστη πρόταση διδασκαλίας της ιστορικής σπουδής θεωρώ πως είναι τα εγχειρίδια που διδάσκονται στο Λύκειο και ειδικά στη Γ' Λυκείου, γενικής παιδείας και κατεύθυνσης. Η μεθοδολογική στόχευση τους δεν είναι η προώθηση του επιστημονικού - κριτικού πνεύματος απέναντι στο παρελθόν αλλά η συνοπτική παρουσίαση ιστορικών περιόδων ή θεματικών ενοτήτων. Γι' αυτό και τα κείμενα των εν λόγω εγχειριδίων εύλογα θα χαρακτηρίζονταν μέτριας ποιότητας περιλήψεις. Από εκεί και ύστερα αναλαμβάνει ο εκπαιδευτικός μηχανισμός να εξουδετερώσει την όποια δημιουργική ή διερευνητική επιδίωξη του μαθητή, υποβάλλοντάς τον στην εξουθενωτική διαδικασία της αποστήθισης.[...]
Η επιστημονικότητα του οποιουδήποτε μαθήματος, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν εξασφαλίζεται μόνον από το πρόγραμμα σπουδών ή από το σχολικό εγχειρίδιο.[...] Συντάσσομαι καταρχήν με τις αρχές που διέπουν το έργο της επιτροπής του ΙΕΠ, εκφράζω ωστόσο τον σκεπτικισμό μου για το τελεσφόρο της προσπάθειας. Δυστυχώς οι εμπεδωμένοι μηχανισμοί στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν επιτρέπουν ούτε ελευθερία πνεύματος και επιλογών ούτε ανατροπές στα γνωστικά στερεότυπα.
Το υπό διαμόρφωση πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας, για να εφαρμοστεί σωστά, θα απαιτούσε μία συνολικότερη μεταρρυθμιστική προσπάθεια, η οποία αφενός θα ενίσχυε την παιδαγωγική και επιστημονική επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού και αφετέρου θα έθετε ως κυρίαρχο στόχο την προαγωγή της δημιουργικής διερεύνησης της γνώσης, αντί για τη στείρα αναπαραγωγή λόγων. Αλλά φοβάμαι ότι απέχουμε από κάτι τέτοιο, «παρασάγγας».[...] Το ζήτημα είναι ότι θα πρέπει να διατηρείται εκείνη η μεθοδολογική και λογική πειθαρχία που θα είναι σε θέση να τηρήσει αποστάσεις από την ιδεολογική επιδίωξη και να καταξιώσει την κριτική εξέταση προς όποια κατεύθυνση. Εκεί αναδεικνύεται ο πραγματικός δάσκαλος.
Χάρης Ταμπάκης, καθηγητής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Το παρόν αποτελεί απόσπασμα ευρύτερης ανάλυσης με τίτλο “Οι προβληματικές όψεις της κρατικής διδασκαλίας της Ιστορίας” (Πηγή: http://blogs.sch.gr/chtabakis/, 29 Μαΐου 2017).
