Η Μεταπολίτευση, μια μακρά περίοδος της οποίας όλο ψάχναμε να εντοπίσουμε το τέλος, ξεκινά με έναν σχεδόν καθολικά γαλάζιο χάρτη και φαίνεται ότι με έναν αντίστοιχο κλείνει, με ή χωρίς τις όποιες παρενθέσεις. Η Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη κατέγραψε τη δεύτερη μεγαλύτερη νίκη της Μεταπολίτευσης μετά το 1974 του «Καραμανλής ή τανκς», όταν η Δημοκρατία έψαξε να βρει θωράκιση απέναντι στην επταετή εκτροπή. Σήμερα, το 2023, ίσως πάλι θα έπρεπε να συζητάμε για τη Δημοκρατία, την ποιότητά της, τα αδιέξοδα, τις θεσμικές ενισχύσεις που απαιτούνται. Όμως η κάλπη έδειξε ότι η κουβέντα αυτή είναι -τουλάχιστον προς ώρας- εντελώς αδιάφορη για τον μέσο ψηφοφόρο. Πώς φτάσαμε λοιπόν σ’ αυτή την εκκωφαντική στρατηγική ήττα;
Αντιπολίτευση και καμπάνια του 2023
Η διακυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη υπήρξε τόσο επιθετική εξαρχής, που ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. εγκλωβίστηκε στη λογική του «ώριμου φρούτου» περιμένοντας πως η κυβερνητική φθορά θα σημαίνει ως διά μαγείας εκλογική επαναστοίχιση υπέρ του. Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά επισφαλές σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία και βίωσε μια πανδημία που επιτάχυνε αντανακλαστικά ατομικισμού, τα οποία εξυπηρετούν ιδανικά το νεοφιλελεύθερο αφήγημα της πολυδιάσπασης σε όλα τα επίπεδα. Σ’ αυτό το πλαίσιο εργαλειοποίησε τον αρνητικό, τοξικό και απαξιωτικό λόγο της μνημονιακής περιόδου και, αντί να προβάλει ένα συνεκτικό και συγκεκριμένο αφήγημα διακυβέρνησης, μια εναλλακτική πειστική πρόταση, στόχευσε στην αποδόμηση του αντιπάλου.
Σημειώνω εδώ ότι στην Πολιτική Επιστήμη μιλάμε για κόμματα αντιπροσώπευσης (ή επικοινωνιακό μοντέλο αντήχησης), που σημαίνει «ακούω τι θέλει ο κόσμος και αναπαράγω αυτό το μήνυμα», και κόμματα ενσωμάτωσης, που σημαίνει «έχω δικές μου δραστικές πολιτικές στρατηγικές και προσπαθώ να δουλέψω ώστε αυτές να γίνουν πλειοψηφικές στην κοινωνία». Ιστορικά, η Αριστερά επιλέγει το δεύτερο, όμως ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. φαίνεται να μην διάλεξε τίποτα από τα δύο, παρά μια μη λειτουργική υβριδική σύγχυσή τους.
Ομάδα που χάνει ξαναχάνει
Το 2019 σημειώθηκε η πρώτη ήττα του ΣΥΡΙΖΑ μετά τις εκλογικές επιτυχίες του 2012 (ιδίως του Ιουνίου) και κυρίως του 2015 (δύο εθνικές εκλογές μαζί με το δημοψήφισμα). Πώς και σε ποιο εύρος αξιολογήθηκε και συζητήθηκε σε κόμμα και κοινωνία (ναι, είναι αλληλένδετα) αυτή η ήττα; Πίσω από τη θολούρα του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου κρύφτηκαν πολλές ερμηνείες του εκλογικού αποτελέσματος του 2019. Πέραν των γεγονότων μετά το δημοψήφισμα και τη μνημονιακή συμφωνία που ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε στη Βουλή, το κόμμα φάνηκε να μην αξιολόγησε ποτέ σε βάθος τη διακυβέρνηση της «πρώτης φοράς Αριστερά». Πόσο αλήθεια αριστερή ήταν αυτή η πρώτη φορά, ανεξαρτήτως των περιορισμένων οικονομικών επιλογών που καθόριζε η εποπτεία; Αυτή η ρηχή ανάγνωση του εκλογικού αποτελέσματος του 2019 οδήγησε σε πρόσωπα και επιλογές που υπήρξαν κομβικές για την ήττα, σε μια αντιπολιτευτική στρατηγική που αναπαρήγαγε όσα είχαν στείλει το κόμμα σ’ αυτή τη θέση.
Ο κόσμος που αλλάζει
Μιλάμε για περισσότερη δημοκρατία και δικαιοσύνη και εκ προοιμίου θεωρούμε πως το ορθολογικό είναι να συμφωνήσει η κοινωνία μαζί μας. Η σημερινή όμως (μετα-ορθολογική;) κοινωνία μπορεί να μην ζήτησε ποτέ περισσότερη ή λειτουργικότερη δημοκρατία. Μια κοινωνία που δέχτηκε απευθείας αναθέσεις, εργαλειοποίηση του συντάγματος, παιχνίδια με τους εκλογικούς νόμους, διαγγελματικές και προσχηματικές «συγγνώμες», ευθύνες στους απανταχού «σταθμάρχες» φάνηκε να πείθεται περισσότερο από τη «σταθερότητα», ακόμα κι αν αυτό συνεπάγεται καθεστωτική εκτροπή. Αυτό σημαίνει ότι φταίει ο κόσμος; Είναι μια φθηνή δικαιολογία μιας Αριστεράς που έχει σταματήσει να συνδιαλέγεται με την κοινωνία. Ο κόσμος είναι αναμφίβολα χειρότερος απ’ όσο θα θέλαμε. Μπορεί να του αρέσουν οι φράχτες ή τα pushbacks ή, ακόμα χειρότερα, τα ναυάγια των κατατρεγμένων.
Η Αριστερά ήταν πάντα εκεί να φωνάξει για τους αδύναμους και όχι να εγκλωβιστεί στην εκλογική ψηφοθηρία με στροφές στο αποϊδεολογικοποιημένο Κέντρο, που θα σε «αδειάσει» για κάθε λογής επίδομα ή όποιο πειστικό αστικό αφήγημα. Υπάρχουν φορές που η Αριστερά έπειτα από μια τέτοια στρατηγική ήττα οφείλει να θυμηθεί ότι η κάλπη είναι κατάληξη και όχι αφετηρία. Ότι η πραγματική δημοκρατία είναι αυταπάτη όταν περιορίζεται σε μια εκλογική νίκη. Η Αριστερά δεν «μένει σπίτι» (εδώ δεν έμεινε μέσα όταν στη χώρα μπήκε η Βέρμαχτ). Η ηγεμονία των αστικών ιδεών που αποκρυσταλλώθηκε για ακόμη μια φορά σε εθνική κάλπη (και αφορά επίσης ζητήματα αξιακά και ζητήματα κουλτούρας) επιτάσσει μια συνειδητή ανασκόπηση. Μια πολιτική απάντηση, με ριζικές αλλαγές σε στρατηγική και πρόσωπα. Κυρίως μια επανασύνδεση με την κοινωνία.
* Ο Κωστής Πιερίδης είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
