Την Παρασκευή πριν από τις εκλογές της 21ης Μαΐου, ένας πανελίστας lifestyle εκπομπής, κάνοντας προεκλογική ανάλυση με αφορμή μία από τις προγραμματικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, ανέφερε εντελώς καλοπροαίρετα ότι «αυτό είναι ένα αριστερό κόμμα και σε ό,τι κάνει αισθάνεται υποχρεωμένο να βάζει και την ιδεολογία του». Άρα, στον κυρίαρχο λόγο μόνο μία ιδεολογία απέμεινε, η αριστερή, μπανάλ και ντεμοντέ και κάπως περίεργα αναγκαστική. Ξέρουμε βέβαια ότι η άρνηση της ιδεολογίας μπορεί να είναι ιδεολογική (δηλαδή δεξιά), αλλά μάλλον δύσκολα συγκροτεί ηγεμονία από μόνη της.
Μετά το εκκωφαντικό εκλογικό αποτέλεσμα, η συζήτηση έχει επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στην «ιδεολογική ηγεμονία της Δεξιάς». Η Ν.Δ. όντως σήμερα φαίνεται ως ένα ηγεμονικό κόμμα και το ελληνικό κομματικό σύστημα, αν τα αποτελέσματα στην επόμενη κάλπη είναι παρόμοια, οδεύει προς ένα «σύστημα του κυρίαρχου κόμματος».
Η επικράτηση της Ν.Δ. οφείλεται κυρίως στο ότι γενικώς τα πήγε καλά ή τουλάχιστον δεν τα πήγε άσχημα. Αντιμετώπισε αρκετές κρίσεις και, σχεδόν σε όλες, είχε θετική αξιολόγηση στη συνείδηση της πλειονότητας της κοινής γνώμης, βοηθούντος και του οιονεί μονοφωνικού τηλεοπτικού τοπίου. Μπορεί να μην τα πήγε καλά στην ποιότητα της Δημοκρατίας στην πανδημία, στην προστασία του περιβάλλοντος, στις εργασιακές συνθήκες, στην κατάσταση των σιδηροδρόμων ή στην προάσπιση δημοσίων αγαθών, όπως η Υγεία και η Παιδεία, αλλά αυτά, όπως φαίνεται, δεν «καίνε» τους πολίτες σήμερα. Από την άλλη, σε αυτό που φαίνεται ότι έχει σημασία, δηλαδή αυτό που πρόχειρα αποκαλούμε «οικονομία», στη συγκεντρωτική ή την ατομική της εκδοχή, είχε καλές επιδόσεις.
Είναι, λοιπόν, προφανές ότι μπορούμε με αρκετή ασφάλεια να μιλήσουμε για μια περίπτωση οικονομικής ψήφου. Η οικονομική ψήφος αποτελεί επιβράβευση ή τιμωρία μιας κυβέρνησης κυρίως για τα μακροοικονομικά μεγέθη, αλλά και για την κατάσταση της τσέπης κάθε πολίτη. Στα πρώτα, η κυβέρνηση βελτίωσε τους δείκτες, με την εξαίρεση του πληθωρισμού. Η θεωρία, όμως, προσθέτει ότι επιβραβεύεσαι ή τιμωρείσαι μόνον για όσα σου αποδίδεται ευθύνη. Και η Ν.Δ. απέδωσε, όχι άδικα, την ευθύνη για τον πληθωρισμό σε διεθνείς παράγοντες, άρα δεν αξιολογήθηκε γι’ αυτόν. Για την ατομική τσέπη, τα διάφορα «passes» και «καλάθια» αποδείχτηκαν ακαταμάχητα σε επικοινωνιακό επίπεδο και εντυπωσιακά συμβατά με τον ψυχισμό των Ελλήνων ψηφοφόρων. Επίσης είναι αλήθεια ότι, ειδικά κατά την περίοδο της πανδημίας, τα πάσης φύσεως επιδόματα διέσωσαν το βιοτικό επίπεδο μεγάλου τμήματος της κοινωνίας, από ανέργους μέχρι μικρομαγαζάτορες. Τα passes και τα επιδόματα όμως δεν είναι κεντρικά στοιχεία της ιδεολογίας που υποτίθεται ότι έχει η Ν.Δ., που στο επίκεντρό της βρίσκεται η ελεύθερη από κρατικές παρεμβάσεις οικονομία. Διαχειριστική υπεροπλία επομένως, πολιτική ηγεμονία πιθανώς, ιδεολογική ηγεμονία δύσκολα. Ίσως το μόνο ιδεολογικά φορτισμένο στοιχείο της πολιτικής της Ν.Δ. να ήταν η «απόκρουση των εισβολέων μεταναστών» και μια γενικευμένη αστυνομολαγνεία, αλλά μάλλον αυτό συνάντησε προδιαθέσεις του εκλογικού σώματος που δεν έχτισε μόνη της και των οποίων δεν έχει την αποκλειστική ευθύνη.
Η ερμηνεία του εκλογικού αποτελέσματος περιλαμβάνει προφανώς και τον μεγάλο χαμένο, τον ΣΥΡΙΖΑ, που έμοιαζε σαν να πολιτεύεται με άλλους κανόνες από ό,τι οι υπόλοιποι. Ουσιαστικά, ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοεξαιρέθηκε ως κόμμα εξουσίας, ζητώντας μεν κυβέρνηση συνεργασίας, αλλά στιγματίζοντας ως «κυβέρνηση ηττημένων» τη μόνη ρεαλιστική κυβέρνηση συνεργασίας που ίσως θα μπορούσε να βγάλει η κάλπη, ενταφιάζοντας την απλή αναλογική που ο ίδιος έφερε. Ταυτόχρονα, δεν οχυρώθηκε στρατηγικά απέναντι σε διαρροές δεξιά και αριστερά και ψάρεψε αποσπασματικά σε θολά νερά, από την εποχή της πανδημίας μέχρι το κάλεσμα σε «παραστρατημένους» χρυσαυγίτες των τελευταίων ημερών.
Η αρκετά ομοιογενής επικράτηση της Ν.Δ. γεωγραφικά και κοινωνικά και η αντίστοιχη έλλειψη κάποιας ξεχωριστής ταυτότητας στο εκλογικό σώμα του ΣΥΡΙΖΑ, που για πρώτη φορά έχασε ακόμα και τη νεολαία, είναι ενδεικτικά των παραπάνω. Συνοπτικά, μιλάμε για μια αναμφισβήτητη διαχειριστική ηγεμονία της Ν.Δ. σε εποχές χαμηλών πολιτικών προσδοκιών, η οποία πάτησε πάνω σε αξιακές προδιαθέσεις της κοινωνίας και αντιπαρατέθηκε με μια ρηχή και αντιφατική αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ.
* Ο Γιάννης Τσίρμπας είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο ΕΚΠΑ
