Η σημαντική άνοδος όλων των ευέλικτων μορφών εργασίας που καταγράφεται τους τελευταίους μήνες στην αγορά εργασίας αλλά και η αύξηση της αδήλωτης εργασίας, όπως επιβεβαιώνεται από τα τελευταία επίσημα στοιχεία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, δεν αμφισβητούν μόνο το αφήγημα της κυβέρνησης περί ανάπτυξης με καλοπληρωμένες θέσεις απασχόλησης, αλλά αποτυπώνουν σε μεγάλο βαθμό μια νέα πραγματικότητα.
Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας της περασμένης δεκαετίας με την έλευση της οικονομικής κρίσης μπορεί να αποτελούν παρελθόν τουλάχιστον στις επίσημες στατιστικές μέτρησης, ωστόσο στην αγορά εργασίας η μερική απασχόληση και η αδήλωτη εργασία φαίνεται να αφορούν ένα σημαντικό μετρήσιμο μέγεθος.
Σε αυτή τη νέα, άκρως ευέλικτη πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί στην αγορά εργασίας «πατάει» και ο τελευταίος εργασιακός Νόμος 5053/2023 του πρώην υπουργού Εργασίας Άδωνη Γεωργιάδη, ο οποίος επιβάλλει «νέες μορφές απασχόλησης» που καθιστούν την Ελλάδα, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει, «πολύ ευέλικτη στην αγορά εργασίας, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο».
Συμβάσεις κατά παραγγελία
Ο Νόμος Γεωργιάδη επιβάλλει τις συμβάσεις «κατά παραγγελία», νομιμοποιώντας ουσιαστικά μία άτυπη μέχρι σήμερα απασχόληση όπου ο εργαζόμενος θα έχει μη προβλέψιμο ωράριο και θα πρέπει να είναι διαθέσιμος για εργασία ακόμα και λίγες ώρες πριν τον ενημερώσει ο εργοδότης. Επίσης, με διατάξεις του συγκεκριμένου νόμου, δρομολογούνται και θα εφαρμοστούν τους επόμενους μήνες η εργασία έως και 13 ώρες την ημέρα σε περισσότερους εργοδότες.
Με τις συγκεκριμένες αλλαγές θα μπορούν να καταργηθούν το πενθήμερο και το οκτάωρο σε μια σειρά επιχειρήσεις καθώς δίνεται η δυνατότητα εξαήμερης απασχόλησης (π.χ., βιομηχανία), διατηρείται και επεκτείνεται η δυνατότητα των επιχειρήσεων να επιβάλλουν ελαστικό ωράριο εργασίας.
1 στις 2 προσλήψεις με ημιαπασχόληση
Οι ευέλικτες μορφές εργασίας που θα τεθούν σε πλήρη εφαρμογή το 2024, αναμένεται να διευκολύνουν ακόμα περισσότερο επιχειρήσεις και εργοδότες που σήμερα καταφεύγουν σε προσλήψεις μερικής απασχόλησης ή σε άτυπες μορφές εργασίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι θέσεις πλήρους απασχόλησης όπως καταγράφονται κάθε μήνα στο πληροφορικό σύστημα Εργάνη διαρκώς μειώνονται. Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2023 είχαμε σημαντική αύξηση της μερικής απασχόλησης αλλά και της εκ περιτροπής εργασίας, καθώς άγγιξαν ή και ξεπέρασαν οριακά το 50% των νέων προσλήψεων. Δηλαδή 1 στις 2 νέες προσλήψεις αφορούσε ελαστική μορφή απασχόλησης. Επιπλέον, αυξήθηκαν εντυπωσιακά οι αρνητικές μετατροπές στις συμβάσεις των εργαζομένων. Οι θέσεις πλήρους απασχόλησης που έγιναν μερικής ή εκ περιτροπής εργασίας άγγιξαν τις 5.000.
Είναι κοινό μυστικό ότι πίσω από αυτά τα στοιχεία βρίσκονται δραματικές αλλαγές που επιβάλλονται από τους εργοδότες είτε με πρόσχημα τη διατήρηση των θέσεων εργασίας είτε επικαλούμενοι την ανάγκη μείωσης του κόστους εργασίας λόγω της εκρηκτικής ακρίβειας στην ενέργεια και στο κόστος των πρώτων υλών. Εργαζόμενοι με οκτάωρη απασχόληση και βασικό μισθό 780 ευρώ μεικτά δουλεύουν έως και 13 ώρες την ημέρα, χωρίς την καταβολή των (μειωμένων πλέον) υπερωριών, ενώ άλλοι υποχρεώνονται να αλλάξουν τη σύμβασή τους και να εργάζονται 8 και 10 ώρες με σύμβαση μερικής απασχόλησης.
Περισσότερη αδήλωτη εργασία
Ωστόσο, όσο αυξάνονται οι ελαστικές σχέσεις εργασίας τόσο γιγαντώνεται και η μαύρη εργασία, καθώς αρκετοί εργαζόμενοι που δεν έχουν άλλη επιλογή προτιμούν να αμείβονται με μαύρα χρήματα για να εξασφαλίσουν για ένα διάστημα καλύτερο μισθό. Ταυτόχρονα, επιχειρήσεις και εργοδότες αποδεικνύεται ότι δεν τηρούν ούτε τα προσχήματα όσον αφορά τους όρους εργασίας.
Τα πρόσφατα στοιχεία της -ανεξάρτητης Αρχής πλέον- Επιθεώρησης Εργασίας επιβεβαιώνουν ένα μέρος της παραβατικότητας στην οποία προσφεύγουν επιχειρήσεις και εργοδότες.
Οι έλεγχοι της Επιθεώρησης Εργασίας το 2023 έφτασαν τους 73.579, αυξημένους κατά σχεδόν 13% σε σχέση με το 2022 (65.286), και διαπιστώθηκαν παραβάσεις σε περισσότερες από 1 στις 4 επιχειρήσεις που έλεγξε η Επιθεώρηση Εργασιακών Σχέσεων, ενώ 1 στις 7 παραβίασε τη νομοθεσία για την υγεία και την ασφάλεια, σύμφωνα με τα πορίσματα των επιθεωρητών ΥΑΕ.
Σύμφωνα με τους ελέγχους, η αδήλωτη εργασία αφορούσε 1.218 παραβάσεις, για άρνηση εισόδου και πρόσβασης από τους εργοδότες προς τους επιθεωρητές Εργασίας, η μη τήρηση του ωραρίου, της εβδομαδιαίας ανάπαυσης και των αργιών αφορούσε 643 παραβάσεις, ενώ η καταγραφή για παροχή ανακριβών στοιχείων πιστοποίησε 743 παραβάσεις, τα προβλήματα στη σωστή καταγραφή των πινάκων προσωπικού ήταν 3.808 παραβάσεις. Τέλος, εντυπωσιακός ήταν ο αριθμός των παραβάσεων (3.347) στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία.
