Παραφράζοντας τη διάσημη φράση του Δημοσθένη, αναφέρω: «Δει δη ενέργειας, ω άνδρες Αθηναίοι, και άνευ τούτης ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων».
Μεταφράζοντας ελεύθερα, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι χωρίς καθαρή και φθηνή ενέργεια δεν μπορεί να υπάρξει παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.
Η χώρα μας είναι μια κατ’ επίφαση απελευθερωμένη αγορά, που δεν παρέχει τη δυνατότητα ενός πραγματικού ανταγωνισμού βασισμένου σε κανόνες ούτε τη δυνατότητα ενός κεντρικού σχεδιασμού βασισμένου σε μια δημόσια παραγωγή. Οι σχεδιασμοί και το θεσμικό πλαίσιο λειτουργούν ανασταλτικά στη διακίνηση ενέργειας και θα χαρακτήριζα επιεικώς περίεργες τις εξελίξεις των τελευταίων ετών.
Η ουσία όμως παραμένει ότι η σημερινή κυβέρνηση της χώρας έδωσε μια μαχαιριά στην καρδιά της παραγωγής προϊόντων, που πλέον δεν αγωνίζεται να γίνει περισσότερο ή λιγότερο ανταγωνιστική, αλλά κυριολεκτικά να επιβιώσει.
Η αγορά ενέργειας έχει τεράστιες δομικές στρεβλώσεις, τη χαρακτηρίζει η έλλειψη ανταγωνισμού και δημιουργεί συνθήκες χειραγώγησης των τιμών στην πλευρά της χονδρικής, δηλαδή λειτουργεί σαν καρτέλ. Το αποτέλεσμα όλων αυτών στις εθνικές παραγωγικές μονάδες είναι η σχετική ανυπαρξία προθεσμιακής αγοράς και οι απότομες αυξήσεις των τιμών ενέργειας έναντι των ανταγωνιστών και ανεξάρτητα από τις διεθνείς εξελίξεις και αναταραχές. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι διαδοχικές κρίσεις της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας περνάνε εύκολα και γρήγορα στην εγχώρια αγορά έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης.
Η αυθαίρετη επιβολή της ρήτρας αναπροσαρμογής μεταφέρει αυτόματα κάθε μεταβολή της παγκόσμιας αγοράς χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα διαθέσιμα αποθέματα, μηδενίζοντας το ρίσκο στους παραγωγούς ενέργειας. Πού έχει ακουστεί ελεύθερη αγορά με μηδενικό ρίσκο;
Από την άλλη πλευρά, στην Ε.Ε. τα κράτη-μέλη έχουν υιοθετήσει, το καθένα ξεχωριστά, μέτρα για να προστατεύσουν την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών από τέτοιες μεθοδεύσεις αξιοποιώντας με κάθε τρόπο το Ευρωπαϊκό Προσωρινό Πλαίσιο Κρατικών Ενισχύσεων (TCF).
Εμπόδια και αποκλεισμοί
Η πολιτική της κυβέρνησης, πέρα και ενάντια στις εξαγγελίες της, έχει από καιρό επιλέξει με ποιους θα πάει και ποιους θ’ αφήσει, αλλά ποτέ δεν το είχε εφαρμόσει με τέτοιο ξεδιάντροπο τρόπο.
Η εξαγγελία για ενίσχυση επιλέξιμων βιομηχανικών μονάδων με κρατικές ενισχύσεις έχει μείνει στα χαρτιά, αλλά και να προχωρούσε, η λογική που ακολουθεί είναι να θέτει μόνο εμπόδια και αποκλεισμούς με τα κριτήρια που επιβάλλει. Εκτός από τη διαμόρφωση μειωμένου EBITDA κατά 40% αναφορικά με το 2021, πού ακούστηκε σε πραγματικά ελεύθερες αγορές να μην επιτρέπεται να συνάψεις διμερές συμβόλαιο φυσικής παράδοσης από τον πάροχο που επιλέγεις, όπως για παράδειγμα τα πράσινα PPAs; Εκτός αν έχεις κατά νου να διαμορφώσεις καταστάσεις και να στείλεις τους μικρούς παραγωγούς καθαρής ενέργειας στην αγκαλιά των μεγάλων παρόχων και παικτών.
Η ενίσχυση των πράσινων PPAs, η ανάγκη ύπαρξης πραγματικής και όχι ελεγχόμενης προθεσμιακής αγοράς θα δώσουν ανάσα σωτηρίας στην ελληνική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά δεν φτάνουν από μόνες τους για να αναστρέψουν την καταστροφική πορεία. Χρειάζονται κι άλλες μεταρρυθμίσεις.
Η κατάργηση του ενεργειακού συμψηφισμού για μονάδες ΑΠΕ έως 3 MW αποτρέπει τις μικρές παραγωγικές μονάδες που έχουν δυνατότητα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών να αποκτήσουν ενεργειακή αυτάρκεια.
Η λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, όπως είναι διαμορφωμένο αυτή τη στιγμή, όχι μόνο δεν βοηθά, αλλά απορρυθμίζει την αγορά και πρέπει να υπάρξουν άμεσα θεσμικές ρυθμίσεις.
Το μεγάλο ερώτημα δεν είναι αν θέλουμε παραγωγική ανασυγκρότηση, αλλά αν μπορούμε να σώσουμε το παραγωγικό σύστημα που υπάρχει.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. οφείλει, ως πολιτικό υποκείμενο που έχει δυνατότητα άμεσα να το πράξει, να προτάξει το πρόγραμμά του στην κοινωνία και στους φορείς της παραγωγής όχι για να επανέλθει στην καρέκλα της εξουσίας, αλλά για να μπορέσει μαζί τους να αγωνιστεί για τα αυτονόητα της ύπαρξής μας.
Ο Νίκος Ροής είναι μέλος του Τμήματος Βιομηχανίας και Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
