Την ώρα που έχει γίνει εμφανές ότι το «καλάθι» του νοικοκυριού προσφέρει μηδαμινά αποτελέσματα για τους καταναλωτές, οι τιμές των τροφίμων συνεχίζουν να αυξάνονται, πλήττοντας τα εισοδήματα των πολιτών. Το γενικευμένο κύμα ακρίβειας προκαλεί τεράστια ανησυχία στα νοικοκυριά ανά την Ελλάδα, τα οποία αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα για να τα βγάλουν πέρα κάθε μήνα. Δραματική μείωση της αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού -κατά 19% από τον προηγούμενο Απρίλιο 2022- έχει προκαλέσει το κύμα ακρίβειας συρρικνώνοντας περαιτέρω το βιοτικό επίπεδο των μισθωτών.
Η κατάσταση είναι δραματική κυρίως για τα χαμηλά έως πολύ χαμηλά εισοδήματα. Όπως διαπιστώνεται, ο συνδυασμός αύξησης των τιμών κυρίως σε βασικά αγαθά, όπως είναι η ενέργεια και τα τρόφιμα, και τα πολύ χαμηλά εισοδήματα εκτινάσσουν την απώλεια αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών με μηνιαίο εισόδημα χαμηλότερο των 750 ευρώ έως και 40%.
Υψηλή, από 9% έως 14%, είναι η απώλεια αγοραστικής δύναμης και το αμέσως επόμενο εισοδηματικό κλιμάκιο (751-1.100 ευρώ), αν και σημαντικά πιο περιορισμένη σε σχέση με το φτωχότερο εισοδηματικό κλιμάκιο, παρότι η μέση κατανάλωση είναι αρκετά υψηλότερη.
Οι συγκρίσεις με ευρωπαϊκές χώρες
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα αναδεικνύεται ιδιαιτέρως ακριβή χώρα σε συνάρτηση με τον κατώτατο μισθό ο οποίος υπάρχει στη χώρα. Όπως προκύπτει από σχετικό «καλάθι» 18 προϊόντων της Numbeo (σε μέσες τιμές), ανάμεσά τους γάλα, τυριά, κρέας, φρούτα, ψωμί, νερό, μπίρα κ.λπ., ο πολίτης στην Ελλάδα καλείται να πληρώσει 54,5 ευρώ με κατώτατο μισθό τα 774 ευρώ τον μήνα όταν ο Γερμανός πληρώνει 59,67 ευρώ (με κατώτατο μισθό τα 1.621 ευρώ). Το γερμανικό με το ελληνικό «καλάθι» απέχουν περίπου 5 ευρώ, όταν οι δύο κατώτατοι μισθοί διαφέρουν κατά 847 ευρώ!
Ο αντίστοιχος στην Ισπανία με κατώτατο μισθό 1.126 ευρώ για το ίδιο «καλάθι» πληρώνει 50,84 ευρώ. Ουσιαστικά, οι τιμές στην Ισπανία είναι μικρότερες για την Ελλάδα, την ώρα που ο κατώτατος μισθός μεταξύ των δύο χωρών απέχει πάνω από 350 ευρώ!
Την ίδια στιγμή, ο μέσος πολίτης στην Πορτογαλία (συγκρίσιμη πληθυσμιακά με την Ελλάδα) θα πληρώσει 43,48 ευρώ με 823 ευρώ κατώτατο μισθό.
Αν μάλιστα παρατηρήσει κανείς μεμονωμένα τα προϊόντα, θα δει και σημαντικές διαφορές. Ενδεικτικά, ενώ η μέση τιμή για ένα λίτρο γάλα είναι στην Ελλάδα στα 1,33 ευρώ, στη Γερμανία είναι στα 0,98 ευρώ, στην Ισπανία στα 0,83 ευρώ, ενώ στη Γαλλία στο 1,03 ευρώ και στην Ολλανδία στο 1,01 ευρώ. Ανάλογη εικόνα και στο ρύζι, όπου η μέση τιμή στην Ελλάδα είναι στο 1,85, στη Γερμανία στα 2, στην Ισπανία στο 1,17 και στην Πορτογαλία στο 1,04 ευρώ το κιλό.
Εντύπωση προκαλεί και το γεγονός πως η Ελλάδα είναι η πιο ακριβή σε ό,τι αφορά τα αβγά με τη δωδεκάδα να στοιχίζει 3,38 ευρώ, με την αμέσως επόμενη να είναι η Αυστρία με 3,32 ευρώ, ενώ στην Πορτογαλία στοιχίζει μόνο 2 ευρώ.
Προβλήματα ανακύπτουν και με τα εισαγόμενα προϊόντα, με μια μπίρα εισαγωγής να αξίζει στην Ελλάδα 2,08 ευρώ, όταν στην Ισπανία είναι μόλις στο 1,56 ευρώ και στην Πορτογαλία 1,86 ευρώ.
Το πρόβλημα των φόρων που δεν λύνει η Ν.Δ.
Ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τις τιμές είναι οι εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων αλλά και πρώτων υλών από ζωοτροφές και λιπάσματα έως σιτηρά. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τους ελάχιστους ελέγχους από την πλευρά της κυβέρνησης, οδηγούν σε οδυνηρά αποτελέσματα. Οι έλεγχοι τιμών αλλά και των ποσοστών κέρδους στα σούπερ μάρκετ φαίνεται ότι είναι μηδαμινοί.
Μεγάλο ζήτημα αποτελεί και η φορολογία στα τρόφιμα, με την αξιωματική αντιπολίτευση να έχει επισημάνει κατ' επανάληψη το ζήτημα, ενώ η κυβέρνηση δείχνει να είναι ανένδοτη στο ενδεχόμενο της μείωσης του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Είναι ενδεικτικό ότι στην Ελλάδα σε βασικά είδη διατροφής ο ΦΠΑ είναι στο 13%, όταν σε άλλες χώρες είναι σε μονοψήφιο νούμερο, όπως για παράδειγμα στην Ισπανία 10% και 4% για ορισμένα είδη, στη Γερμανία 7%, στη Βουλγαρία 9%, στην Ολλανδία 9%, στην Εσθονία 9%, στη Γαλλία 5,5 και 10%.
Μεγαλύτερες συνέπειες στους φτωχότερους
Όλη αυτή η κατάσταση φαίνεται ότι επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα φτωχότερα νοικοκυριά. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με έρευνα της ΓΣΕΕ, καταγράφεται αυξανόμενη απόκλιση της επίδρασης της ακρίβειας μεταξύ πλούσιων και φτωχών νοικοκυριών, η οποία τον Σεπτέμβριο του 2022 ανήλθε στις 3 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από τον Σεπτέμβριο του 2021.
Όπως προκύπτει, οι δαπάνες για την κατηγορία «τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά» αντιπροσωπεύουν το 22,2% της κατανάλωσης των φτωχότερων νοικοκυριών έναντι 17,6% των πλουσιότερων.
Η αποτυχία του «καλαθιού» του νοικοκυριού
Όπως έχει αποδειχθεί κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες, το «καλάθι» του νοικοκυριού δεν μπορεί να οδηγήσει σε συγκράτηση τιμών. Για την τρέχουσα εβδομάδα που διανύουμε (έως την επόμενη Τετάρτη) οι περισσότερες από τις αλυσίδες άλλαξαν τη σύνθεση του «καλαθιού» τους, κυρίως ως προς τα προϊόντα και τις συσκευασίες. Η πρακτική που ακολουθούν είναι η αντικατάσταση ενός επώνυμου προϊόντος με παρόμοιο προϊόν ιδιωτικής ετικέτας ή αλλαγή κωδικού μεγαλύτερης ποσότητας με κωδικό μικρής ποσότητας.
Το αποτέλεσμα είναι το «καλάθι» να εμφανίζεται σε πολύ λίγες περιπτώσεις συγκρατημένο -ως προς την τιμή-, αλλά όχι σε απόλυτα συγκρίσιμα είδη, καθώς η μείωση της συνολικής αξίας σε ελάχιστες περιπτώσεις οφείλεται σε μείωση της τιμής των ίδιων προϊόντων.
Παράλληλα, κοιτάζοντας το «καλάθι» περισσότερων σούπερ μάρκετ (ιδίως σε εκείνα με μεγαλύτερο τζίρο), διαπιστώνεται ότι το κωδικολόγιο της εβδομάδας των προϊόντων της ιδιωτικής ετικέτας έχει διευρυνθεί, ενώ υπάρχουν αναπροσαρμογές στις συσκευασίες και τις τιμές.
Η άνοδος στις τιμές των τροφίμων είναι ιδιαιτέρως ανησυχητική, καθότι με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι τιμές σε γαλακτοκομικά και αβγά αυξήθηκαν με 24,2%, με 19,3% ψωμί και δημητριακά, κρέατα με 17,3%, είδη ενδιάμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού με 16,1%. Τα συγκεκριμένα στοιχεία αφορούν τον Οκτώβριο.
Μεγαλώνει η κερδοφορία των σούπερ μάρκετ
Ωστόσο, όλη αυτή η κατάσταση έχει έρθει να ενισχύσει την κερδοφορία των σούπερ μάρκετ, τα οποία διαπίστωσαν ότι ο τζίρος τους ανέβηκε κατά πολύ μέσα στον Σεπτέμβριο (11,1%), ενώ σημείωσαν και οριακή άνοδο του όγκου πωλήσεων κατά 0,3%, αντιστρέφοντας την αρνητική πορεία των προηγούμενων μηνών. Ο τζίρος των σούπερ μάρκετ της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης διαμορφώθηκε στα 6,27 δισ. ευρώ το πρώτο εννεάμηνο του 2022, από 6 δισ. το 2021, σημειώνοντας αύξηση 4,5%. Ισχυρότερη άνοδο σημείωσαν οι πωλήσεις στα τυποποιημένα προϊόντα, που αυξήθηκαν κατά 5,9%, ενώ τα προϊόντα επί ζυγίω αυξήθηκαν κατά 4%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η άνοδος του τζίρου προέρχεται αποκλειστικά από τις πληθωριστικές ανατιμήσεις, καθώς οι τιμές ανά τεμάχιο αυξήθηκαν κατά 5,5%, ενώ, αντίθετα, οι τεμαχιακές πωλήσεις μειώθηκαν κατά 1,4%.
Αναφορικά με τις τρεις μεγάλες κατηγορίες ταχυκίνητων καταναλωτικών αγαθών, από τα στοιχεία της IRI προκύπτει ότι στα συσκευασμένα τρόφιμα η αξία πωλήσεων στο εννεάμηνο αυξήθηκε 4,9%, στα είδη ατομικής υγιεινής και ομορφιάς 2,4% και στα απορρυπαντικά/καθαριστικά 0,5%. Ωστόσο, ο όγκος πωλήσεων στα συσκευασμένα τρόφιμα είναι μειωμένος κατά 0,6%, στα είδη ατομικής υγιεινής και ομορφιάς μειωμένος 4,7% και στα απορρυπαντικά/καθαριστικά μειωμένος κατά 5,9%.
Σε ό,τι αφορά τις 11 κυριότερες κατηγορίες προϊόντων, καταγράφηκε αύξηση του όγκου πωλήσεων σε τρεις και συγκεκριμένα στα συσκευασμένα τρόφιμα (1,7%), στα σνακς (1,4%) και στα μη αλκοολούχα ποτά (0,5%). Στον αντίποδα, μείωση του όγκου πωλήσεων σημειώθηκε στα γαλακτοκομικά (4,6%), στα κατεψυγμένα τρόφιμα ( 4,9%), στα υλικά μαγειρικής (0,7%), στα αλκοολούχα (5,6%), στα είδη ατομικής φροντίδας και ομορφιάς (4,8%), στα είδη ατομικής υγιεινής (4,5%), στα καθαριστικά σπιτιού/απορρυπαντικά (6,3%) και στα άλλα είδη νοικοκυριού (5,5%).
Σημειώνεται ότι οι μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών από τις αρχές του έτους μέχρι και τον Σεπτέμβριο καταγράφηκαν στα υλικά μαγειρικής (10,8%), στα είδη ατομικής υγιεινής (10,5%) και στα γαλακτοκομικά (9,3%).
