Σε έναν κύκλο διαρκών αυξήσεων στην τιμή του ρεύματος βρίσκονται εδώ και σχεδόν δύο χρόνια οι καταναλωτές, ενώ η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας εξαντλείται στην ικανοποίηση ιδιωτικών συμφερόντων και στον εμπαιγμό της κοινωνίας.
Εκκινώντας από τις αυξήσεις στα τιμολόγια της ΔΕΗ από τον Σεπτέμβριο του 2019 κατά τουλάχιστον 20%, η κυβέρνηση εγκαινίαζε, 14 μήνες μετά, την έναρξη των νέων χονδρεμπορικών αγορών του ευρωπαϊκού target model, επαγγελλόμενη ανταγωνιστικότερες τιμές λόγω της λειτουργίας τους. Τον Δεκέμβριο του 2020, όταν οι χονδρεμπορικές τιμές τραβούσαν την ανηφόρα με προβληματικές συμπεριφορές των συμμετεχόντων ιδίως στην αγορά εξισορρόπησης, η κυβέρνηση έβλεπε “συνήθεις παιδικές ασθένειες”...
Φέτος οι τιμές είναι σταθερά ανοδικές για διάφορους ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες και οι ιδιώτες προμηθευτές, που μπορεί να είναι και εκ των παραγωγών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των χονδρεμπορικών τιμών, μετέφεραν τα βάρη στη λιανική ενεργοποιώντας ρήτρες αναπροσαρμογής χρεώσεων, όπως και η ΔΕΗ, που από τον Μάιο εισήγαγε ρήτρα CO2 και θα ακολουθήσει τον δρόμο των ανταγωνιστών της τον Αύγουστο περνώντας τις αυξήσεις στους λογαριασμούς.
Το “κερασάκι στην τούρτα” ήταν η πρόσφατη απόφαση της ΡΑΕ για αυξήσεις στις χρεώσεις χρήσης του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (το γνωστό ρυθμιζόμενο έσοδο του ΑΔΜΗΕ). Παράλληλα ουδέν νεώτερον από τις εξοικονομήσεις που αποφέρουν οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις των νησιών του Διαχειριστή με το ηπειρωτικό σύστημα, ύψους περίπου 60 εκατ. μόνο για από τις Κυκλάδες, για τις οποίες και πάλι η κυβέρνηση επαγγελλόταν ότι θα αποτυπώνονταν στην ελάφρυνση των χρεώσεων ΥΚΩ (Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας) στους λογαριασμούς όλων των καταναλωτών.
Στο μεταξύ οι καταγγελίες των νοικοκυριών στις καταναλωτικές οργανώσεις περί αυξήσεων στους λογαριασμούς και αδυναμίας αποπληρωμής τους πολλαπλασιάζονται, αγρότες και μικρομεσαίοι (επαγγελματίες, βιοτέχνες, επιχειρήσεις) ασφυκτιούν και κρούουν κώδωνα κινδύνου για μαζικές δευτερογενείς αυξήσεις σε προϊόντα και υπηρεσίες μετακυλίοντας τις ανατιμήσεις στη λιανική, ενώ οι βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας έχουν προειδοποιήσει από πέρυσι με σβήσιμο φουγάρων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παραγωγική βάση και κυρίως για την απώλεια θέσεων εργασίας.
Λύσεις με πολιτική βούληση και ρύθμιση αγορών
Μέσα στο χάος των πιεσμένων εισοδημάτων, των υπερ-ελαστικών εργασιακών σχέσεων και των ανατιμήσεων σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, και μάλιστα σε συνθήκες πανδημίας, η κυβέρνηση της Ν.Δ. στέκεται απαθής και με τεχνοκρατικά αμήχανες αναφορές προσπαθεί να δικαιολογήσει την ασυδοσία των προσφιλών της ελευθέρων αγορών των... αδηφάγων συμμετεχόντων.
Ωστόσο, πέρα από αναγκαίες ρυθμιστικές παρεμβάσεις στο επίπεδο της χονδρεμπορικής αγοράς, ιδίως της εξισορρόπησης και στη σιωπηρή... συμφωνία ότι προσώρας ο ανταγωνισμός δεν λειτουργεί επαρκώς, υπάρχει πεδίο για παρέμβαση στη λιανική, ώστε να υπάρξει μια κάποια ανακούφιση για τους καταναλωτές, εφόσον βέβαια υπάρχει και αντίστοιχη πολιτική βούληση.
Και επειδή η κυβέρνηση αγαπά τις καλές ευρωπαϊκές πρακτικές, παραπέμπουμε στην απόφαση που ανακοίνωσε στις 24 Ιουνίου η ισπανική κυβέρνηση για την περικοπή του φόρου στους λογαριασμούς ηλεκτρισμού στο 10%, από 21%, έως το τέλος του έτους (Ιούλιος - Δεκέμβριος 2021) παρέχοντας άμεσα ανακούφιση στους καταναλωτές, λόγω των αυξημένων ενεργειακών τιμών.
Η μείωση αυτή θα κοστίσει 560 εκατ. ευρώ σε απώλεια εσόδων για το 2021, όμως θα εξοικονομήσει για τα νοικοκυριά περίπου 857 εκατ. Πρόκειται για μια... κρατική “αντι-ρήτρα”, καθώς τα περισσότερα νοικοκυριά και οι μικρομεσαίοι με κατανάλωση έως 10 κιλοβάτ θα επωφεληθούν, εφόσον η μέση χονδρεμπορική τιμή ηλεκτρισμού ξεπερνά τα 45 ευρώ / MWh, ενώ για τους ευάλωτους καταναλωτές η μείωση θα ισχύει ανεξάρτητα από το ύψος της χονδρεμπορικής τιμής.
Επιπλέον η ισπανική κυβέρνηση θα αναστείλει στο τρίτο τετράμηνο του έτους τον φόρο επί της αξίας της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (7%), τον οποίο οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας τελικά μεταβιβάζουν στη λιανική τιμή. Εν συνεχεία θα προχωρήσει και με νομοθετική ρύθμιση στην ελάφρυνση των λογαριασμών εγκρίνοντας ανώτατο όριο κερδών στις υδροηλεκτρικές και πυρηνικές μονάδες της χώρας και σε περικοπές συνολικού ύψους 1 δισ. στις αμοιβές των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, στοχεύοντας σε μείωση 15% στους λογαριασμούς ρεύματος στην πενταετία και στην κάλυψη του κόστους των ΑΠΕ.
Παράλληλα υπάρχουν και δομικά ζητήματα στις αγορές που χρήζουν ρυθμιστικών παρεμβάσεων, όπως ότι σχεδόν το 100% της ενέργειας διακινείται μέσω της αγοράς επόμενης ημέρας, ελλείψει προθεσμιακής αγοράς με ικανοποιητική ρευστότητα, όταν στις ευρωπαϊκές αγορές μόνο 20% διαπραγματεύεται μέσω της αγοράς επόμενης ημέρας και το υπόλοιπο μέσω μακροπρόθεσμων συμβάσεων, με αποτέλεσμα τα τιμολόγια λιανικής να μην εξαρτώνται από χονδρεμπορικές τιμές.
Το θέμα αναδεικνύουν οι μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές χαρακτηρίζοντας σοβαρή στρέβλωση στα τιμολόγια λιανικής τη μετακύλιση του 100% του συνολικού κόστους της αγοράς (συμπεριλαμβανομένου και του υψηλού κόστους της αγοράς εξισορρόπησης) στον καταναλωτή...
Παράλληλα οι σημερινές, υψηλές τιμές αναδεικνύουν την ανάγκη έγκρισης μηχανισμού στρατηγικής εφεδρείας, ώστε η ακριβή λιγνιτική παραγωγή, λόγω υψηλών CO2, να αποσυρθεί εμπορικά από την αγορά, αλλά να παραμένει διαθέσιμη μόνο για τη διασφάλιση της επάρκειας στο σύστημα.
Άλλωστε οι βιομηχανικοί καταναλωτές -διά του προέδρου της ΕΒΙΚΕΝ Α. Κοντολέοντος- εκφράζουν προβληματισμό καθώς κάποιοι συνδέουν τις νέες επενδύσεις μονάδων φυσικού αερίου με την έγκριση μηχανισμού επάρκειας (CRM), “κάτι που μοιάζει με εκβιασμό”, αφού εκτιμάται ότι στις σημερινές συνθήκες οι νέες σύγχρονες μονάδες θα έχουν εξασφαλισμένη κερδοφορία, ιδίως αν ληφθούν υπόψη οι υψηλές τιμές εξισορρόπησης.
Μεγάλες αυξήσεις κρύβονται στα ψιλά γράμματα
Σε τιμή... αντλίας πρατηρίου καυσίμων κινδυνεύουν να μετατραπούν οι χρεώσεις ρεύματος στους λογαριασμούς, αφού ακολουθώντας την πορεία των αγορών θα αυξάνονται, προς το παρόν, με διαφορετικό ρυθμό κάθε μήνα, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο τον εκ των προτέρων καθορισμό και έλεγχό τους.
Η επιβολή από τους προμηθευτές στους λογαριασμούς ρητρών αναπροσαρμογής χρεώσεων ηλεκτρικής ενέργειας ή CO2 στην περίπτωση της ΔΕΗ έως τον Αύγουστο, που συνήθως περιλαμβάνονται στα “ψιλά” γράμματα των συμβάσεων που υπογράφουν οι καταναλωτές, κρύβουν σημαντικές ανατιμήσεις, που δύσκολα υπολογίζονται.
Λαμβάνοντας υπόψη την περίπτωση ρήτρας CO2 της ΔΕΗ, με τιμή 7,64 ευρώ / MWh (σ.σ.: στοιχείο από πραγματικό λογαριασμό για κατανάλωση Μαΐου), που ως φαίνεται προκύπτει από τις αυξημένες τιμές δικαιωμάτων CO2, προκύπτουν τα εξής:
Παράδειγμα 1: με βάση τον εθνικό μέσο όρο οικιακής κατανάλωσης, δηλαδή 228,9 κιλοβατώρες ανά μήνα ή 915,6 κιλοβατώρες ανά τετράμηνο, η αντίστοιχη χρέωση CO2 ανέρχεται σε 2,33 ευρώ ανά μήνα ή 6,99 ευρώ ανά τετράμηνο (ή 20,99 ευρώ ετησίως -αν υποτεθεί σταθερή τιμή ρήτρας CO2 σε 7,64 συνολικά και στο 12μηνο).
Παράδειγμα 2: Για οικιακή κατανάλωση 1.400 κιλοβατωρών ανά τετράμηνο η επιβάρυνση από τη ρήτρα CO2 της ΔΕΗ ανέρχεται σε 2,674 / μήνα ή σε 10,696 ευρώ / τετράμηνο (ή 32 ευρώ ανά έτος).
Όλα αυτά με την ακριβή τιμή κιλοβατώρας των 11,058 λεπτών (βασικό οικιακό τιμολόγιο Γ1), μετά τις ανατιμήσεις του Σεπτεμβρίου 2019 από κυβέρνηση Ν.Δ. - νέα διοίκηση ΔΕΗ.
Και αυτή είναι μάλλον μια πιο... ήπια επίπτωση, καθώς στην περίπτωση της ρήτρας αναπροσαρμογής χρεώσεων, που βασίζεται στην τιμή της χονδρικής αγοράς και ήδη εφαρμόζουν οι ιδιώτες πάροχοι -και θα ακολουθήσει η ΔΕΗ συνοδευόμενη από έκπτωση 30% στην κιλοβατώρα για “να χρυσώσει το χάπι”-, οι επιβαρύνσεις είναι υψηλότερες εξανεμίζοντας, συχνά, τις όποιες ανταγωνιστικές τιμές ή και εκπτώσεις παρέχονται (σ.σ.: στα μη σταθερά τιμολόγια).
Υπάρχει συνήθως στις συμβάσεις ένα ανώτερο όριο τιμής (π.χ. Τιμή Εκκαθάρισης Αγοράς - ΤΕΑ + επιπλέον κόστη χονδρεμπορικής αγοράς όπως της αγοράς εξισορρόπησης κ.λπ.), πάνω από το οποίο ενεργοποιείται η ρήτρα αναπροσαρμογής. Ενδεικτικά: Πάνω από 45 ευρώ / MWh τιμή αγοράς οι χρεώσεις προμήθειας αυξάνονται κατά τη διαφορά που προκύπτει σε σχέση με το όριο των 45 ευρώ (π.χ. αν φτάσει 75 ευρώ η τιμή αγοράς, τα επιπλέον 30 από το όριο των 45 περνούν μέσω της ρήτρας στον λογαριασμό).
Πάντως ο τρόπος που καθορίζουν οι εναλλακτικοί πάροχοι το ύψος της ρήτρας δεν είναι ιδιαίτερα σαφής και αναφορές σε μεθοδολογίες και συντελεστές με παραπομπές στα στοιχεία του χρηματιστηρίου ενέργειας “θολώνουν” περισσότερο το τοπίο για τους καταναλωτές, που καλούνται να λύσουν τον... γρίφο της χρέωσης.
Για παράδειγμα, ιδιώτης πάροχος με ρήτρα στα 32,42 ευρώ ανά μεγαβατώρα σε κατανάλωση 1.400 κιλοβατωρών ανά τετράμηνο θα χρεώσει επιπλέον 11,3 ευρώ ανά μήνα ή 45,38 ευρώ ανά τετράμηνο (ή 136,164 ευρώ / έτος). Αντίστοιχα σε ιδιώτη πάροχο με ρήτρα 19,48 ευρώ ανά μεγαβατώρα η επιπλέον χρέωση για 1.400 κιλοβατώρες είναι 6,818 ευρώ/μήνα, ή 27,272 ευρώ ανά τετράμηνο (ή 81,8 ευρώ / έτος).
Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά καθώς η χρέωση της ρήτρας δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, αφού χρειάζεται να εφαρμοστούν οι όροι των συγκεκριμένων συμβάσεων του κάθε παρόχου, που διαφέρουν όχι μόνο μεταξύ των παρόχων, αλλά και μεταξύ συμβάσεων που συνάπτονται σε διαφορετικούς χρόνους.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι η τελική τιμή της κιλοβατώρας δεν έχει καμία σχέση με τη βασική προσφορά προγραμμάτων των παρόχων, που μπορεί σε πρώτη ανάγνωση να φαίνεται πολύ ανταγωνιστική, όμως είναι σημαντικά υψηλότερη αν συνυπολογιστεί και το κόστος της ρήτρας (π.χ. 7,5 λεπτά ανά κιλοβατώρα που τελικά μπορεί να ξεπεράσει τα 9 ή και 10 λεπτά με ρήτρα).
Με τα δε χαμηλά όρια για την ενεργοποίησή της, η ρήτρα μάλλον θα γίνει μόνιμο προσάρτημα των λογαριασμών, με αυξητικές πάντως τάσεις, όπως ήδη προβλέπεται τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους.
