Το «Ψωμί και Τριαντάφυλλα», το σύνθημα των εργατριών στα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, πώς μεταφράζεται σήμερα, ενάμιση αιώνα μετά; Τι αντιπροσωπεύει για τις νέες γυναίκες η 8 Μάρτη; Γιατί πολλές «σιωπούν» στην έμφυλη βία και το σεξισμό; Τι πρέπει να γίνει για να αυξηθεί η γυναικεία συμμετοχή στην πολιτική, για να αποκτήσουν οι γυναίκες ορατότητα; Να βγουν από τις «πίσω θέσεις», τις ευκαιριακές και κακοπληρωμένες δουλειές; Να διεκδικήσουν πρωταρχικό λόγο και ρόλο σε κάθε τομέα της κοινωνικοπολιτικής ζωής; Για αυτά όλα και πολλά ακόμα μίλησα με νέες, δραστήριες και μαχητικές γυναίκες από τον συνδικαλισμό, την πολιτική, την επιστήμη και την Τέχνη αναζητώντας το νόημα της 8ης Μάρτη σήμερα.
Σήμερα τιμούμε τις γυναίκες αγωνίστριες σε όλο τον κόσμο, τις εργάτριες, αγρότισσες, μητέρες, μετανάστριες, προσφύγισσες, εργαζόμενες εντός και εκτός σπιτιού, και απεργούμε. Τιμούμε τους αγώνες των γυναικών και συμμετέχουμε σε εκδηλώσεις, συζητήσεις, διαδηλώσεις. Οι κατακτήσεις του γυναικείου και φεμινιστικού κινήματος δεν είναι λίγες, όμως η ισότητα ακόμα δεν έχει κατακτηθεί. Και όταν με αγανάκτηση κάποιοι ρωτούν «μα τι θέλετε πια;», η απάντηση είναι «όλα».
Σέβη Στάικου: Η φεμινιστική απεργία εκδημοκρατίζει τους εργατικούς αγώνες
Μέλος Δ.Σ. Εργατικού Κέντρου Αθήνας
Φεμινιστική απεργία. Ποια είναι η σημασία της; Το «Ψωμί και Τριαντάφυλλα», το σύνθημα των εργατριών στα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, πώς μεταφράζεται σήμερα;
Η φεμινιστική απεργία είναι μια καίρια καινοτομία του κινήματος των καιρών μας, γιατί παίρνει μια κλασική μορφή πάλης του εργατικού κινήματος, όπως είναι η απεργία, και την επικαιροποιεί. Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δεν είναι γιορτή, όπως είχαμε συνηθίσει να θεωρούμε τα πολλά προηγούμενα χρόνια. Είναι ημέρα μνήμης και αγώνα, που πιάνει το νήμα από τον αιματοβαμμένο ξεσηκωμό των εργατριών κλωστοϋφαντουργίας της Νέας Υόρκης το 1857, 29 χρόνια μάλιστα πριν από την Πρωτομαγιά του Σικάγο, και τον φέρνει στα επίδικα του σήμερα. Ίση αμοιβή για ίση εργασία, κοινωνικό κράτος, κατάργηση των επισφαλών σχέσεων εργασίας που μας πλήττουν δυσανάλογα, μέτρα αντιμετώπισης της βίας και της παρενόχλησης στο σπίτι και στη δουλειά. Είναι μια ημέρα που απεργούμε από τη δουλειά, απεργούμε όμως και από το σπίτι για να καταδείξουμε την απλήρωτη οικιακή εργασία και φροντίδα που επωμιζόμαστε δυσανάλογα ελλείψει κοινωνικού κράτους και πατριαρχικής αντίληψης. «Ψωμί και τριαντάφυλλα» σήμερα σημαίνει ακριβώς αυτή την πάλη για τον μισθό, αλλά και για τον ελεύθερο χρόνο που δεν περισσεύει από τους πολλαπλούς ρόλους, πάλη για τη δημιουργία, τη συμμετοχή στην κοινωνικοπολιτική ζωή, στην Τέχνη, στον αθλητισμό, σε ό,τι έχει ανάγκη η καθεμία για να νιώθει ζωντανή και πλήρης.
Η φεμινιστική απεργία εκδημοκρατίζει τους εργατικούς αγώνες υπενθυμίζοντας ότι η εργατική τάξη δεν αντικατοπτρίζεται μόνο στο στερεότυπο του λευκού μαχητικού εργάτη (όπως αποτυπώνεται ως επί το πλείστων και στη συνδικαλιστική εκπροσώπηση), αλλά και στις γυναίκες, στους/ις μετανάστ(ρι)ες, στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Δεν προσπαθεί να διαχωρίσει το κίνημα, ίσα-ίσα να το κάνει να γίνει πιο συμπεριληπτικό στα αιτήματά του.
Εχουν γίνει σημαντικά βήματα για τη συμμετοχή των γυναικών στα κοινά τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο η συμμετοχή των γυναικών στον συνδικαλισμό παραμένει ισχνή. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τι κρατά τις γυναίκες στα μετόπισθεν της δημόσιας ζωής;
Δεν έχουμε επίσημες καταγραφές για τη συμμετοχή των γυναικών στα συνδικάτα, ωστόσο δεν είναι δύσκολο να διακρίνουμε την ισχνή συμμετοχή τους σε αυτά, όπως και στο σύνολο της κοινωνικοπολιτικής ζωής παρά τα βήματα που έχουν γίνει.
Μερικές από τις αιτίες είναι: Το στερεότυπο του άνδρα, ματσο-μαχητικού συνδικαλιστή που εμπιστευόμαστε περισσότερο να μας εκπροσωπεί. Οι επισφαλείς θέσεις εργασίας που συνήθως κατέχουν, που βρίσκονται εκτός συνδικαλιστικής εκπροσώπησης. Η έλλειψη υπηρεσιών φροντίδας, που τελικά επωμίζονται οι ίδιες εντός της πυρηνικής οικογένειας και δεν τους περισσεύει χρόνος. Επίσης «ψυχολογικά» εμπόδια, όπως πεποιθήσεις, αξίες, αντιλήψεις που έχουν οι ίδιες οι γυναίκες για τον συνδικαλισμό και τις εαυτές τους ως συνδικαλίστριες. Και θεσμικά εμπόδια στην ίδια τη λειτουργία και κουλτούρα των συνδικαλιστικών οργανώσεων, τρόποι συμπεριφοράς που επικρατούν, αποθάρρυνση από τη διεκδίκηση θεσμικών θέσεων από γυναίκες, η ίδια η πατριαρχική και σεξιστική αντίληψη εντός τους.
Ποιες πολιτικές θα ευνοούσαν τη γυναικεία συμμετοχή;
Η ποσόστωση στις εκλογές θα βοηθούσε σίγουρα στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών. Η δημιουργία γραμματειών ισότητας σε όλες τις βαθμίδες συνδικαλιστικής εκπροσώπησης, η ένταξη της διάστασης του φύλου στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και διασφάλιση συμμετοχής των γυναικών σε αυτές, η παροχή δημόσιων υποστηρικτικών υπηρεσιών, η εκπαίδευση, ενθάρρυνση, ευαισθητοποίηση των γυναικών, καθώς και οι συνδικαλιστικές άδειες.
Ποιες πρωτοβουλίες θα μπορούσαν να υπάρξουν από τα κάτω;
Μια καλή πρακτική θα ήταν η διάρκεια των συνεδριάσεων να προσαρμοστεί ώστε να υπάρχει σεβασμός στις πολλαπλές υποχρεώσεις των γυναικών. Επίσης σε όλες τις συνεδριάσεις, συνέδρια, συσκέψεις να υπάρχει ταυτόχρονη λειτουργία παιδότοπων για δημιουργική απασχόληση μικρών παιδιών. Να ενισχυθούν οι ψηφιακές συναντήσεις και δικτυώσεις, αλλά να συσταθούν και ομάδες ενδυνάμωσης, εξερεύνησης φροντίδας και υλικής/ψυχολογικής στήριξης της μιας προς την άλλη.
Θωμαΐς Κάββουρα: Τα στερεότυπα, ανασταλτικός παράγοντας για την εξέλιξη των γυναικών
Κοινωνική επιστήμων, υπ. διδακτόρισσα, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο πιο ανασταλτικός παράγοντας για να κερδίσουν οι γυναίκες ορατότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνικοπολιτικής ζωής; Τι τις κρατάει «δεμένες»;
Υπάρχουν εξαιρετικά μορφωμένες, ικανές και εργατικές γυναίκες σε όλους τους τομείς. Δεν νομίζω ότι υπάρχει μόνο ένας παράγοντας που κρατάει πίσω τις γυναίκες. Ίσως ο πιο σημαντικός είναι τα κοινωνικά στερεότυπα τα οποία είναι συνυφασμένα με τη διαπαιδαγώγησή μας. Το βάρος των στερεοτύπων και των παραδοσιακών αντιλήψεων για την ιεραρχία και τον ρόλο των γυναικών τις κάνει να μένουν πίσω ενώ θα έπρεπε να διεκδικήσουν τον χώρο τους. Η εικόνα της «καλής» εργαζόμενης, μητέρας, συζύγου/συντρόφου, κόρης περιορίζει την ανεξαρτησία των γυναικών τόσο στον δημόσιο και όσο και στον ιδιωτικό χώρο.
Με βάση την εμπειρία σας από την πανευρωπαϊκή έρευνα στην οποία συμμετείχατε για την κακοποίηση των γυναικών, πώς αντιδρούν οι γυναίκες σε αυτή; Είναι εύκολο να «μην σιωπούν»;
Στην έρευνα «Έμφυλη βία κατά των γυναικών και άλλες μορφές διαπροσωπικής βίας στην Ελλάδα», η οποία υλοποιήθηκε από το ΕΚΚΕ, συμμετείχα ως συνεντεύκτρια πεδίου. Ήρθα σε επαφή με διάφορες γυναίκες. Κάποιες δεν είχαν βιώσει ποτέ κακοποίηση ή κάποιας μορφής παρενόχληση, κάποιες αντιμετώπιζαν την παρενόχληση σαν μια μαθημένη πραγματικότητα στην καθημερινότητά τους, κάποιες βίωναν την κακοποίηση εκείνη τη στιγμή και κάποιες ανακαλούσαν αναμνήσεις. Οι γυναίκες παραδέχονται ότι υπάρχει έμφυλη βία, ωστόσο υπάρχουν πολλοί παράγοντες που τις κάνουν να σιωπούν. Εξακολουθούν στην κοινωνία και στη συνείδησή μας να υπάρχουν στερεότυπα που ρίχνουν το βάρος της ευθύνης στις γυναίκες, υπάρχει αβεβαιότητα και φόβος για μετά την καταγγελία ή την αποχώρηση από την κακοποιητική σχέση, υπάρχει ο κίνδυνος της οικονομικής δυσπραγίας, οι ψυχολογικές επιπτώσεις, το ενδεχόμενο της δυσφήμησης, η έλλειψη υποστήριξης από την οικογένεια και πολλά άλλα. Όπως έχει ειπωθεί ξανά, πρέπει να σπάσουν τη σιωπή, αλλά πρέπει και να υπάρχει ένα νομοθετικό και κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο που θα τις προστατεύσει.
Μια ευχή ή ένα μήνυμα στις γυναίκες για την 8η Μάρτη ποιο θα μπορούσε να ήταν;
Με αφορμή τις γυναίκες που μου έδωσαν συνέντευξη στην έρευνα, θα θυμάμαι για πάντα την ανάγκη όσων βρήκαν τη δύναμη και έφυγαν από την κακοποιητική σχέση να εξωτερικεύσουν το βίωμά τους, που έμοιαζε με ανάγκη επιβράβευσης. Γιατί στην πραγματικότητα πρόκειται για κατόρθωμα!
Πιθανόν οι συνθήκες στη ζωή μας όταν ερχόμαστε αντιμέτωπες με μια δυσκολία να μην είναι ώριμες για αλλαγές και αποφάσεις ή να μην υπάρχει επαρκής ψυχολογική, κοινωνική ή οικονομική υποστήριξη. Τη στιγμή όμως που καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν το βιώνουμε όπως θα έπρεπε, ας εξετάσουμε τι θέλουμε πραγματικά και ας συμπεριφερθούμε στον εαυτό μας με συμπόνια για να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις για τη ζωή μας. Όλες μας μπορούμε να βρεθούμε σε ένα καλύτερο περιβάλλον.
Navjot: Να σεβόμαστε τη γυναίκα κάθε μέρα
Σχεδιάστρια μόδας
Τι πιστεύεις για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας;
Για εμένα η Ημέρα της Γυναίκας δεν έχει κάποια μεγάλη αξία, γιατί τη γυναίκα πρέπει να την εκτιμάμε κάθε μέρα, όχι μία συγκεκριμένη μέρα. Θα πρέπει να τη σεβόμαστε καθημερινά. Γιατί η γυναίκα μπορεί να είναι η μαμά, η αδερφή, η φίλη, η συνάδελφος, όποια και αν είναι, θα πρέπει να τη σεβόμαστε και να την προσέχουμε. Να την κάνουμε να νιώθει ξεχωριστή και μοναδική κάθε μέρα. Όχι να τη γιορτάζουμε την Ημέρα της Γυναίκας με λουλούδια και δώρα και όλες τις άλλες μέρες να την υποτιμούμε ή να μην δίνουμε καμία σημασία.
Ποιο είναι το μήνυμα που θέλεις να στείλεις στις νέες γυναίκες;
Το μήνυμά μου για την Ημέρα της Γυναίκας θα ήταν να γίνει δυνατή. Να είναι ευαίσθητη, αλλά όχι πολύ συναισθηματική για να μην την εκμεταλλεύονται. Να ξέρει να προστατεύει τον εαυτό της. Να μην χρειάζεται κανέναν για να την προστατέψει, ούτε πατέρα, ούτε αδερφό, ούτε τον άντρα της. Να είναι οικονομικά ανεξάρτητη. Να έχει αυτοπεποίθηση. Να πιστεύει στον εαυτό της, ότι μπορεί να τα καταφέρει μόνη της.
Μυρτώ Τσιγκούλη: Για την κοινωνία είναι ακόμα κόντρα ρόλος για τις γυναίκες η πολιτική
Δημοτική σύμβουλος, επικεφαλής της παράταξης «Στην Πράξη Σπάτα Αρτέμιδα»
Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια νέα γυναίκα που διεκδικεί ισάξιο ρόλο στην κοινωνία σήμερα;
Αρχικά, δεν είμαι βέβαιη αν τα περισσότερα προβλήματα οφείλονται στο «νέα» ή στο «γυναίκα». Η νεότητα αντιμετωπίζεται καχύποπτα σε πολλά πεδία. De facto θεωρείται ότι αν είσαι νέος/-α, δεν ξέρεις. Αν θες να έχεις λόγο, κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς υπερφιλόδοξος ή ξερόλας. Το επιχείρημα «άκουσέ τον γιατί είναι μεγαλύτερος» είναι ακόμα πολύ ισχυρό. Επομένως, είναι βέβαιο ότι ξεκινάς με ένα μείον στο κομμάτι της αξιοπιστίας. Φυσικά, αν είσαι και νέα γυναίκα, τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο. Για να χτίσεις σχέσεις εμπιστοσύνης, πρέπει να αποδεικνύεις διαρκώς ότι αξίζεις και ότι δεν είσαι εκεί που είσαι επειδή σε έβαλε κάποιος άλλος - άντρας συνήθως, μεγαλύτερης ηλικίας.
Είναι καλύτερα τα πράγματα σε σχέση με την ισότητα από τη γενιά των μαμάδων;
Αν κρίνω από τις διηγήσεις της μητέρας μου, είναι καλύτερα, ναι. Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο όμως για να μπορέσει η κοινωνία να μας δει και έξω από το πρίσμα της σεξουαλικότητας ή της μητρότητας. Και οι δύο αυτές διαστάσεις είναι πανταχού παρούσες, ειδικά στις νεότερες ηλικίες.
Ποιο πιστεύετε ότι είναι το νούμερο ένα πρόβλημα για τις γυναίκες σήμερα;
Οι προσδοκίες της κοινωνίας. Πέραν της μητρότητας, η κοινωνία έχει πολύ συγκεκριμένες απαιτήσεις για το πώς πρέπει να ντύνεται μια γυναίκα, με τι πρέπει να ασχολείται, πώς πρέπει να συμπεριφέρεται. Μια γυναίκα πρέπει να είναι χαμογελαστή και ευχάριστη. Διαφορετικά, μάλλον θα χαρακτηριστεί ξινή και στριμμένη. Την ίδια στιγμή, ένας άνδρας με αντίστοιχο προφίλ το πολύ-πολύ να χαρακτηριστεί σοβαρός ή κατηφής. Ακόμα και σε περιπτώσεις έμφυλης βίας, η κοινωνία εστιάζει στις γυναίκες. Θα ακούσεις συχνά φράσεις όπως «τόνε τσάτιζε», «τον καπέλωνε», «Χαζή ήταν; Τι καθόταν; Δεν έβλεπε;». Δηλαδή, όπως και να το δεις, η κοινή γνώμη ρίχνει την ευθύνη στις γυναίκες, ακόμα κι όταν αυτές βρίσκονται σε θέση θύματος.
Γυναίκα και πολιτική είναι πραγματικά ένα δύσκολο στοίχημα. Γιατί όμως;
Στις/στους πολιτικούς περιμένει κανείς να βρει ηγετικά χαρακτηριστικά, οξύνοια, ισχύ, στοιχεία δηλαδή που θεωρούνται κατεξοχήν «αντρικά». Πρόκειται για έναν απολύτως κόντρα ρόλο για τις γυναίκες, οι οποίες πρέπει να κάνουν τον διπλάσιο κόπο για να πείσουν. Ένας ακόμα λόγος θα έλεγα ότι είναι η έκθεση. Για πολλούς είμαστε το «ωραίο φύλο». Άρα, για να έχουμε λόγο στη δημόσια σφαίρα, πρέπει να καταναλώνουμε δυσανάλογο χρόνο και χρήμα σε σχέση με τους άντρες για την εξωτερική μας εμφάνιση, ενώ οφείλουμε να δεχόμαστε χιλιάδες σχόλια γι’ αυτή χωρίς να επηρεαζόμαστε. «Καλοπροαίρετα» πάντα...
