Μια κρίσιμη δίκη με ζητούμενο την αποτελεσματική προστασία ζωτικών περιοχών του φυσικού κεφαλαίου της χώρας, όπως είναι οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της άγριας ορνιθοπανίδας του Δικτύου Natura 2000, από τις χύδην χωροθετήσεις έργων και δραστηριοτήτων κυρίως αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας διεξάγεται αύριο Πέμπτη στο πρώτο τμήμα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).
Η υπόθεση C-66/23 συζητείται «επ’ ακροατηρίω» μετά την υποβολή τριών αλληλένδετων προδικαστικών ερωτημάτων από το ΣτΕ (απόφαση 2511 της 19ης Δεκεμβρίου 2022) και την προσφυγή της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, του Συλλόγου Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου, Περιβαλλοντικού Συλλόγου Ρεθύμνου, Πολιτιστικού Συλλόγου Θρόνος Κλεισιδίου κ.ά. Οι ίδιες οργανώσεις από τον Απρίλιο του 2012 είχαν προσφύγει με δύο αιτήσεις ακύρωσης στο Ε΄ τμήμα του ανώτατου δικαστηρίου, που συνδικάστηκαν, κατά Κοινής Υπουργικής Απόφασης του Φεβρουαρίου της ίδιας χρονιάς περί «Καθορισμού μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων / ενδιαιτημάτων της», τροποποιώντας προγενέστερη του 2010 (υπουργοί Εσωτερικών, Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων). Αντικείμενο της δίκης παραμένει η ίδια απόφαση περί ελλιπούς ενσωμάτωσης και κακής εφαρμογής της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών. Οι οργανώσεις και οι φορείς από την πρώτη στιγμή τεκμηρίωσαν, μεταξύ άλλων, ότι η εν λόγω ΚΥΑ έχει πλημμελώς μεταφέρει στην ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2009/147/ΕΚ, διότι προβλέπει οριζόντια μέτρα προστασίας για όλες τις ΖΕΠ και μάλιστα χωρίς να προστατεύεται το σύνολο των ειδών που αναφέρονται στο σχετικό Παράρτημα I και τα αποδημητικά πουλιά με τακτική παρουσία εντός κάθε ΖΕΠ…
Αντικείμενο προστασίας είναι μόνο τα είδη χαρακτηρισμού μιας ΖΕΠ εφόσον αυτά πληρούν τα αριθμητικά κριτήρια, σε αντίθεση με την Οδηγία που «οριοθετεί την παρεχόμενη προστασία ανάλογα με το αν κάποια είδη περιέχονται στο Παράρτημα I αυτής και όχι επί τη βάσει του εάν περιλαμβάνονται σε μία εθνικώς καταρτιζόμενη λίστα, που περιέχει τα επιλεγέντα από τις εθνικές Αρχές είδη χαρακτηρισμού μιας ΖΕΠ».
Τα ερωτήματα του ΣτΕ
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλείται να απαντήσει συνδυαστικά και στα προδικαστικά ερωτήματα του ΣτΕ, τα οποία αναφέρονται και σε διατάξεις της Οδηγίας 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, όπως και της Οδηγίας 2011/92 για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημόσιων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Ειδικότερα ερωτά:
* Αν οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 4 της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των παραγράφων 2, 3 και 4 του άρθρου 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, έχουν την έννοια ότι απαγορεύουν εθνικές κανονιστικές διατάξεις, στις οποίες προβλέπεται ότι τα μέτρα ειδικής προστασίας, διατήρησης και αποκατάστασης των ειδών και των ενδιαιτημάτων-οικοτόπων της άγριας ορνιθοπανίδας στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) εφαρμόζονται μόνο στα «είδη χαρακτηρισμού», δηλαδή μόνο στα είδη της άγριας ορνιθοπανίδας που αναφέρονται στο Παράρτημα I της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ, καθώς και στα αποδημητικά πτηνά με τακτική παρουσία εντός κάθε ΖΕΠ, τα οποία, σε συνδυασμό με τα κριτήρια χαρακτηρισμού των ΖΕΠ που περιλαμβάνονται στην εθνική νομοθεσία, χρησιμοποιούνται ως δείκτες τεκμηρίωσης του ορισμού μιας περιοχής ως ΖΕΠ.
* Αν τα μέτρα ειδικής προστασίας, διατήρησης και αποκατάστασης των ειδών και των ενδιαιτημάτων-οικοτόπων της άγριας ορνιθοπανίδας στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) αποτελούν κατ’ ουσίαν βασικά προληπτικά μέτρα διασφάλισης («μέτρα προδιασφάλισης») των ΖΕΠ, οριζόντιας εφαρμογής, δηλαδή, για όλες τις ΖΕΠ, και ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν θεσπιστεί στην ελληνική έννομη τάξη σχέδια διαχείρισης για κάθε συγκεκριμένη ΖΕΠ με τον καθορισμό στόχων και μέτρων, που είναι απαραίτητα για να επιτευχθεί ή να διασφαλιστεί η ικανοποιητική διατήρηση έκαστης ΖΕΠ και των ειδών που διαβιούν εντός αυτής.
* Ασκεί επιρροή στην απάντηση στα δύο προηγούμενα ερωτήματα το γεγονός ότι βάσει της υποχρέωσης εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με την Οδηγία 2011/92/ΕΕ και «δέουσας εκτίμησης» σύμφωνα με τις παραγράφους 2-4 του άρθρου 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ καταγράφονται, στο πλαίσιο εκτίμησης των επιπτώσεων κάθε συγκεκριμένου σχεδίου δημόσιων ή ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, όλα τα είδη του Παραρτήματος I της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ ή των αποδημητικών πτηνών με τακτική παρουσία εντός κάθε ΖΕΠ;
