Οι λαοί με πλούσια Ιστορία έχουν πολλές αφορμές για να χαίρονται ή να λυπούνται για γεγονότα και καταστάσεις που βίωσαν στο πέρασμα των αιώνων. Προφανώς και ο δικός μας λαός έχει να υπερηφανεύεται για νίκες, κοινωνικές, επιστημονικές, πολιτισμικές και άλλες κατακτήσεις. Εκείνες όμως που μένουν ανεξίτηλες και πονάνε είναι οι μαύρες στιγμές της Ιστορίας. Στιγμές που όσο απομακρύνονται παίρνουν την πραγματική τους θέση στην Ιστορία και αντιμετωπίζονται ακριβώς σαν Ιστορία. Όσο όμως τα γεγονότα συνδέονται με εν ζωή ακόμα πρωταγωνιστές, έχουν μια ξεχωριστή θέση στα βάρη και στους πόνους του παρελθόντος.
Πρόσφατα συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι άμεσοι και κοντινοί απόγονοι των προσφύγων μαζί με όλο τον λαό διοργάνωσαν τελετές μνήμης τιμώντας την καταστροφική εκείνη περίοδο. Ανελλιπώς ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος επισκέπτεται τη γη της Καππαδοκίας, ζωντανεύοντας κάποιους εγκαταλειμμένους στον χρόνο και στη βάρβαρη χρήση τους ναούς. Ναοί που έγιναν αποθήκες, γυμναστήρια, στάβλοι. Τον ακολουθούν και κάποιοι απόγονοι Καππαδοκών, με σεβασμό στη μνήμη των προγόνων τους. Αναζητούν τα χωριά τους, τα σπίτια, σημάδια του τόπου και κρυμμένους πολιτιστικούς θησαυρούς.
Τους φέρνει εκεί, στα βάθη της Ανατολής, ο νόστος της αξέχαστης πατρίδας και η μνήμη. Η μνήμη των ναών της, των πέτρινων σπιτιών που έμειναν πίσω, η μνήμη του μοναδικού ανάγλυφου της Καππαδοκίας, οι ακρογιαλιές της Τρίγλιας, της Σιγής, των Μουδανιών. Η Μνήμη γεννήθηκε ως μούσα των αρχαίων που κρατούσε το μουσικό όργανο βάρβιτον, πορεύτηκε μαζί με τον άνθρωπο για να καταλήξει στο ανάγλυφο σύμπλεγμα που παρουσίαζε τη Μνήμη μαζί με την Αρετή, τη Σοφία και την Πίστη, περνώντας εντέλει στη χριστιανική αγιογραφία.
«Φεύγοντας, ξέχασα τα παράθυρα ανοιχτά» έλεγε τα πρώτα χρόνια ανησυχώντας η Μικρασιάτισσα σε κάποιον από τους πολλούς προσφυγικούς συνοικισμούς της Ελλάδας. Ο γενέθλιος τόπος, το βιός, οι λυπημένες εκκλησιές έμειναν πίσω. Πώς να γίνει αποδεκτή η οριστική σιωπή; Η μοναξιά της εικόνας και τα ξεχασμένα ανοιχτά παράθυρα; Η μνήμη ήταν αυτή που τα διέσωσε στον νου και στην καρδιά. Και να. Γυρνά η μνήμη στη Σινασό, στο Προκόπι, στον Γούρδωνα και αλλού, να ανάψει ένα κερί, έστω νοητό, και να ανανεώσει τη δύναμή της μεταλαμπαδεύοντας ακόμα και σε όσους δεν γεννήθηκαν εκεί, ακόμα και αν δεν επισκέφθηκαν ποτέ αυτές τις πατρίδες, την πίστη, τη ζωή και τα διδάγματα των ανθρώπων που έζησαν σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο.
Στους νέους τόπους όπου εγκαταστάθηκαν τα τέκνα της Καππαδοκίας, της μικρασιατικής γης, αλλά και της ευρύτερης Ανατολής, έχτισαν τις νέες πολιτείες τους και μαζί ναούς που θύμιζαν αυτούς που στέκουν βουβοί πίσω στην πατρίδα. Έχτισαν την Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο, την Αγία Φωτεινή στη Νέα Σμύρνη, τη μονή της Παναγίας Γουμερά στη Μακρυνίτσα Σερρών. Φύλαξαν και τίμησαν τον πολιτισμό, τα ήθη, τα έθιμα, τη μουσική, τα τραγούδια, τα ιδιωματικά λόγια και τα μοιρολόγια που γεννήθηκαν εδώ και χιλιάδες χρόνια σε αυτά τα πάτρια χώματα.
Ο καημός της προσφυγιάς και της ρωμιοσύνης εδώ, στην «Παλιά Ελλάδα», γέννησε έργα ανθρώπων σπουδαία. Είτε ήταν το μεροκάματο στη βιοπάλη είτε ένα έργο τέχνης είτε η λαχτάρα για τον τόπο των προγόνων. Κι ας είναι πολλοί αυτοί που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν αυτόν τον καημό, πασχίζοντας να τον εντάξουν στα δικά τους μικροπολιτικά σχέδια και συμφέροντα. Όμως η Ιστορία δεν είναι εμπόρευμα. Ανήκει σε όλους όσοι τη συνδιαμορφώνουν. Από κοινού και με αίσθημα δικαίου και δημοκρατίας. Είμαστε όλοι συνιδιοκτήτες της Ιστορίας. Άγονος ο αγώνας των σφετεριστών.
Αν έδεσε κάτι τους Μικρασιάτες με τον τόπο τους, αυτός ήταν ο πολιτισμός. Η καλλιέργειά του ήταν αυτή που τους κράτησε όρθιους στην προσφυγιά και τους στήριξε ώστε να μεγαλουργήσουν. Τους κράτησαν η μνήμη και η μνημοσύνη.
Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
