Πριν από περίπου δέκα ημέρες ήρθε στο φως η υπόθεση του Telegram. Μία υπόθεση που για την οικονομία της συζήτησης θα μπορούσε να περιγραφεί ως διαπόμπευση γυναικών μέσω διακίνησης γυμνών φωτογραφιών τους σε ηλεκτρονική πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων. Εδώ, όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με τον εξευτελισμό χιλιάδων γυναικών και ανήλικων κοριτσιών, αλλά με την εγκληματική παραβίαση των προσωπικών δεδομένων τους από δεκάδες χιλιάδες άντρες που συμμετείχαν στις ομάδες του Telegram. Και αυτοί είναι οι μόνοι που θα ’πρεπε να συνδέονται με λέξεις, όπως διαπόμπευση, εξευτελισμός, διασυρμός.
Οι ομάδες αυτές δημιουργήθηκαν με στόχο τη συλλογή και τον διαμοιρασμό πορνογραφικού υλικού που έχει παραχθεί όχι από επαγγελματίες στη βιομηχανία του σεξ, αλλά από ανυποψίαστες γυναίκες, ακόμα και ανήλικα κορίτσια. Προϋπόθεση για την ένταξη στις ομάδες ήταν οι επίδοξοι κακοποιητές να στείλουν στους διαχειριστές υλικό από πρώην ή νυν συντρόφους τους, φίλες ή συγγενικά πρόσωπα. Από συγκεκριμένη ομάδα έχει διαρρεύσει, μάλιστα, και το μήνυμα των διαχειριστών που εξειδικεύει τα προαπαιτούμενα: «Ελληνίδα, όχι πάνω από 40, να διακρίνεται ποια κοπέλα είναι, δημοσίευση του προφίλ της στο Facebook και στο Instagram, όμορφη, γυμνά όχι μόνο με εσώρουχο, όχι επαγγελματικό υλικό». Σύμφωνα με εκτιμήσεις, φαίνεται να έχουν διακινηθεί πάνω από 100.000 γυμνές φωτογραφίες γυναικών που αλιεύτηκαν από τα social media, κατέβηκαν παράνομα από πλατφόρμες ή είναι προϊόντα ψηφιακής επεξεργασίας. Ακόμη πιο ανατριχιαστικό είναι το γεγονός πως πολλές από τις φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί σε δημόσιο χώρο, εν αγνοία των θυμάτων. Μάλιστα, ορισμένες ομάδες διαμοιράζουν πορνογραφικό υλικό, στο οποίο απεικονίζονται ανήλικα παιδιά. «Είσαι *, έχει παιδιά μέσα 5 χρονών» φαίνεται να λέει άτομο που συμμετέχει σε αυτές τις ομάδες σε χρήστη που διακίνησε τέτοιο αποτρόπαιο υλικό. Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει ξεκινήσει έρευνα γύρω από την παράνομη διακίνηση πορνογραφικού υλικού ανηλίκων με αφορμή μια ομάδα στο Telegram που έχει το όνομα πόλης της Μακεδονίας.
«Οποιος γουστάρει να κάνει degrade τη μάνα μου dm»
Η υπόθεση του Telegram έρχεται να καταρρίψει ακόμα και το επιχείρημα που επιστρατεύεται καλοπροαίρετα σε κάθε περίπτωση βιασμού, σωματικής ή λεκτικής κακοποίησης γυναικών για να πειστεί και ο τελευταίος αμετανόητος μισογύνης, σεξιστής: «Δεν θα σου άρεσε να το κάνουν αυτό στη μάνα σου ή στην αδερφή σου». Μηνύματα που έχουν διαρρεύσει μέσω screenshots από τις ομάδες των κακοποιητών, όπως «Όποιος θέλει να κάνουμε trade μάνα/αδερφή dm», «Ψήνεται κανείς να μιλήσουμε για τη μικρή μου αδερφή;», «Όποιος γουστάρει να κάνει degrade τη μάνα μου dm», «Όποιος ψήνει φώτο από συγγενή dm», φανερώνουν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο πως οι κακοποιητές αντλούν ευχαρίστηση από την εξουσία που ασκούν σε όλες τις γυναίκες ανεξαιρέτως. Το σώμα μιας γυναίκας που μπορεί να διακινηθεί αφαιρώντας τα εσώρουχα, το κεφάλι της που μπορεί να επικολληθεί σε ένα γυμνό ξένο σώμα, τα προσωπικά της στοιχεία που περνούν στα χέρια αγνώστων απουσία της συναίνεσής της ικανοποιούν την ανάγκη των θυτών να «ελέγχουν» στο ψηφιακό περιβάλλον τα σώματα των γυναικών, να παρεμβαίνουν στην ιδιωτικότητα των θυμάτων και στην αυτοδιάθεση του σώματός τους, ακόμη κι αν το σώμα αυτό ανήκει στη μητέρα τους.
Deepfakes, AI: Η τεχνολογία στον βωμό του sextortion
Οσο τρομακτικό κι αν ήταν για μία γυναίκα το ενδεχόμενο να δημοσιεύσει κάποιος υλικό που κατέχει από προσωπική της στιγμή, είναι ακόμη πιο τρομακτικό το παράθυρο που ανοίγει η νέα δυνατότητα στην επεξεργασία και στην αναπαραγωγή περιεχομένου που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Πολύ από το υλικό που διαμοιράστηκε στις ομάδες του Telegram αποτελεί προϊόν επεξεργασίας μέσω προγραμμάτων AI (Artificial Intelligence - Τεχνητή Νοημοσύνη). Τα προγράμματα αυτά δίνουν τη δυνατότητα δημιουργίας deepfakes, δηλαδή εικόνων ή βίντεο που παρουσιάζουν με μεγάλη αληθοφάνεια ένα άτομο ως κάποιο άλλο έπειτα από ψηφιακή επεξεργασία. Τα deepfakes δεν αφορούν μόνο πορνογραφικό υλικό, αλλά η χρήση τους είναι εκτεταμένη στη βιομηχανία του fake porn. Ωστόσο, αυτό δεν είναι μια δαιμονοποίηση της τεχνολογικής εξέλιξης. Είναι μια ένδειξη για την προσαρμοστικότητα της έμφυλης βίας στα νέα δεδομένα, στη δυνατότητά της να αναπαράγεται με καινούργια μέσα και να λαμβάνει άλλες μορφές πέρα των «παραδοσιακών». Ακόμα και οι υπέρμαχοι του απαράδεκτου «τα ’θελε και τα ’παθε αφού έστειλε γυμνό» ίσως νιώσουν κάποια αμηχανία μπροστά στο sextortion με deepfakes, μπροστά, δηλαδή, στην πρακτική του εκβιασμού μέσω της αποκάλυψης κατασκευασμένων στοιχείων σεξουαλικής δραστηριότητας.
Να τελειώνουμε με το victim blaming
Η ενοχοποίηση των θυμάτων για την επιλογή τους να δημοσιεύσουν ή και να διαμοιράσουν φωτογραφίες τους αποπροσανατολίζει τη συζήτηση από τα πραγματικά προβλήματα, τους πραγματικούς υπαίτιους και επαναθυματοποιεί τις γυναίκες. Οι υποδείξεις προς τις γυναίκες αναφορικά με το πώς να συμπεριφέρονται ή τι ποσοστό ελευθερίας να έχουν στο να μοιράζονται στιγμές και εικόνες δεν είναι τάχα ενδιαφέρον και προστασία, είναι ο σεξισμός που ψάχνει θύτες στα θύματα και θύματα στους θύτες. Ακόμη κι αν οι γυναίκες σταματούσαν τις φωτογραφίσεις με μαγιό ή εσώρουχα, το sexting ή την απαθανάτιση προσωπικών στιγμών, για κάποιους πάντα θα προκαλούν οι ίδιες τα μαρτύριά τους είτε με τη «λανθασμένη» επιλογή συντρόφων είτε με τα «λάθος» λόγια ή το «λάθος» ντύσιμο, κι εντέλει με την ίδια την ύπαρξή τους.
INFO: Σε περίπτωση που κάποια/ος πέσει θύμα διαδικτυακού σεξουαλικού εξαναγκασμού και εκβιασμού η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος προτείνει να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα: να μην μοιράσει άλλο τέτοιο υλικό, να αναζητήσει άμεσα βοήθεια από άτομα εμπιστοσύνης, ειδικούς ή την οικογένεια, να μην διαγράψει τα αποδεικτικά στοιχεία, να διακόψει κάθε επικοινωνία «μπλοκάροντας» τον επιτήδειο διαδικτυακό δράστη, να αναφέρει το συμβάν στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Η επικοινωνία με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος γίνεται τηλεφωνικά στο 11188 ή με ηλεκτρονικό μήνυμα στις διευθύνσεις [email protected] και [email protected].
Οι γυναίκες φορτωνόμαστε ενοχές που δεν μας αναλογούν
Στην εξαιρετικά δυσάρεστη θέση να μάθει ότι στις ομάδες στις οποίες ανταλλάσσονται γυμνές εικόνες γυναικών αναζητούσαν και δικές της βρέθηκε η Χρύσα Κατσαρίνη. «Με φρίκαρε πάρα πολύ» ήταν η πρώτη αντίδραση της stand-up κωμικού, όπως εκμυστηρεύεται στην ΑΥΓΗ της Κυριακής. Παρότι ο πανικός που ένιωσε -όπως είπε- δεν ήταν ο ίδιος με μίας γυναίκας της οποίας διακινούνται φωτογραφίες, χαρακτηρίζει πάρα πολύ τρομακτικό να συζητιέται το όνομά της σε μία τέτοια συνομιλία. «Όλοι λίγο πολύ έχουμε μοιραστεί τρυφερές στιγμές με συντρόφους. Πάντα υπάρχει ο φόβος ότι μπορεί κάποιος να σου κάνει κάτι τέτοιο, όσο ασφαλής κι αν νιώθεις με τη σχέση σου. Όταν έχει τελειώσει, ποτέ δεν ξέρεις πώς μπορεί ο άλλος να κινηθεί» σημειώνει.
Απευθυνόμενη στα θύματα αλλά και σε όλες τις γυναίκες, υπογραμμίζει πως «οι γυναίκες φορτωνόμαστε ενοχές που δεν μας αναλογούν. Είτε βρίσκονται γυμνές φωτογραφίες σου εκεί μέσα είτε όχι, φορτώνεσαι μία ενοχή ότι έκανες κάτι λάθος. Δεν έχεις κάνει κάτι λάθος. Μοιράστηκες μία προσωπική στιγμή και αυτό είναι κάτι δικό σου πάρα πολύ ιδιαίτερο, και ο μόνος ο οποίος θα ’πρεπε να νιώθει ενοχές και να ντρέπεται είναι ο άνθρωπος ο οποίος μοιράζεται αυτές τις στιγμές με άλλους. Πρέπει να βάλουμε τον θύτη στη θέση του θύτη και το θύμα στη θέση του θύματος. Γιατί μέχρι τώρα υπάρχει η αντίληψη “αν δεν ήθελε να υπάρχουν γυμνές της φωτογραφίες, ας μην τις έστελνε”».
Αναφέρεται στην αισχρή αντιμετώπιση θυμάτων από την αστυνομία. Όπως επισημαίνει, τα κορίτσια απευθύνθηκαν στις Αρχές για βοήθεια, έχοντας όλα τα απαραίτητα στοιχεία, ακόμα και το όνομα του κατόχου και διακινητή, και εισέπραξαν ειρωνείες και απάθεια. Αναφορικά με την αντιμετώπιση του φαινομένου, εκφράζει την ελπίδα να ληφθούν πιο δραστικά μέτρα πέρα από το κλείσιμο κάποιων ομάδων. «Είναι σαν τη Λερναία Ύδρα, αν κόψεις ένα κεφάλι, βγαίνουν δύο. Το πρόβλημα είναι πολύ πιο βαθύ. Είναι θέμα παιδείας το να σέβεσαι τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου, ο οποίος σου έχει εμπιστευθεί πράγματα, όπως μια γυμνή φωτογραφία».
Τέλος, η Χ. Κατσαρίνη αναφέρθηκε σε μία ιστορία που τη συγκλόνισε με θύμα ένα ανήλικο κορίτσι. «Αυτός που μου το είπε ήταν αγόρι από το σχολείο της. Είδε τους φίλους του να βλέπουν ένα βίντεο που το κοριτσάκι έλεγε στο αγόρι της “εντάξει, σε εμπιστεύομαι, το ξέρω ότι δεν θα μου ’κανες κακό, να αυτό είναι το στήθος μου, σ’ αγαπώ πολύ”. Γελούσαν όλοι μαζί και έλεγαν “ναι, ναι, εμπιστέψου τον, δεν θα το δείξει πουθενά”. Κι έβαλα τα κλάματα γι’ αυτό το κορίτσι. Πόσο μπορεί να τη δυσκόλεψε να εμπιστευτεί, τα κατάφερε και τελικά έγινε αυτό. Και λέω, αν σε αυτή την ηλικία κάνουν κάτι τέτοιο, μετά τι θα γίνει; Ποιος είναι ο επόμενος δρόμος;»
