Μια μικρή COSCO στην καρδιά τοπίου φυσικού κάλλους. Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια που βρήκε για να μου περιγράψει την καταστροφή που συντελείται στον πανέμορφο όρμο Κουζουνού κάτοικος του νησιού των Σπετσών. Με αποτέλεσμα, εκεί που κάποτε ο κόσμος γύριζε το βλέμμα κι αντίκριζε το απέραντο γαλάζιο, κάθε τόσο να βλέπει είτε πλατφόρμα με γερανούς που συνεχώς διαμορφώνουν τον μόλο του εφοπλιστή Φίλιππου Λαιμού είτε τα μακρά λευκά σκαριά απ’ τα κότερα που δένουν και φτάνουν σε μήκος τα 50 μέτρα.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα φυτευτό «μπράτσο» που αλλάζει τη μορφολογία του νησιού και μια τόσο μεγάλης κλίμακας παρέμβαση που μετατρέπει έναν κόλπο από ανοιχτό σε κλειστό, φτάνοντας σε σημείο ν’ αλλάξει και τον τρόπο που κινούνται τα θαλάσσια ρεύματα, μετατρέποντας το κολύμπι σε επιλογή με ρίσκο.
Με συστηματική ανοχή, ένα μέρος που ήταν γνωστό για τη γαλήνη και την οικολογική του αξία επιβαρύνεται επί δεκαετίες με κατασκευαστική και όχι μόνο δραστηριότητα. Με αμέτρητους ογκόλιθους για τη μεγέθυνση του μόλου, που καλύφθηκαν με οικοδομικά υλικά κι έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας τσιμεντένιας πλατφόρμας στη μέση της θάλασσας όπου βλέπεις πια να χωρούν να κινηθούν ακόμη και αυτοκίνητα, σ’ ένα πλάτος που θα μπορούσε να αντιστοιχεί με δρόμο διπλής κατεύθυνσης.
Όλες αυτές οι ενέργειες δεν ελέγχθηκαν ποτέ κατά τη διάρκεια πραγμάτωσής τους κι όταν κατάφεραν να φέρουν στα δικαστήρια το ζήτημα οι περίοικοι, υπουργεία, υπηρεσίες και φορείς κράτησαν τον δρόμο ανοιχτό, παραχωρώντας αδειοδότηση όχι μόνο για τη συνέχεια χρήσης της προβλήτας, αλλά και επέκτασής της.
Το παράνομο -και με τη βούλα του δικαστηρίου από τις 6 Οκτωβρίου- ιδιωτικό λιμάνι της οικογένειας Λαιμού παρουσιάζεται στους πολίτες από την κυβέρνηση δήθεν ως έργο δημόσιας χρήσης και αισθητικής αναβάθμισης. Ότι θα μπορούν να πηγαινοέρχονται θαλάσσια ταξί, να κάνουν χρήση της αλιευτικά καΐκια και κόσμος με δικό του σκάφος. Η αλήθεια είναι όμως ότι πιάνοντας λιμάνι στον όρμο Κουζουνού, αν πάρεις τη μία διαδρομή, βγαίνεις σε αδιέξοδο με βράχια (που ποντίστηκαν σκοπίμως για να εμποδιστεί η πρόσβαση) κι αν πάρεις την άλλη, στην πόρτα του σπιτιού του εφοπλιστή.
Τόπος επίσκεψης για φώκιες και χώρος αναπαραγωγής ψαριών
Η απαρχή της γιγάντωσης της απαρατήρητης προβλήτας που υπήρχε μέχρι τότε εντοπίζεται κατά το διάστημα 2007-2009. Η προβλήτα μάκρυνε και μεγάλωσε το μέτωπό της ώστε να προσδένουν σκάφη μήκους 40 μέτρων. Το πλάτος της από 7,5 μέτρα έγινε 9 και το ίδιο χρονικό διάστημα η παρέμβαση επεκτάθηκε με την εξάλειψη των φυσικών διάκενων του βραχώδους σημείου.
Η οικογένεια Λαιμού που έχει αγοράσει μεγάλη έκταση στο σημείο, μέσα στην οποία διακρίνεται να διακόπτεται η βλάστηση από μια ευρύχωρη πισίνα, δεν σταμάτησε εκεί. Από το 2009 έως το 2014 προχώρησε σε εκτεταμένη τοποθέτηση ογκόλιθων για να γίνει ο μόλος ακόμη μεγαλύτερος, αφαιρώντας τους φυσικούς βράχους που υπήρχαν προηγουμένως κοντά στην προβλήτα.
Οι παρεμβάσεις συνεχίστηκαν ανενόχλητα και τα επόμενα χρόνια, με την προβλήτα να μεγαλώνει διαρκώς. Το 2016 και το 2017 τοποθετήθηκαν κι άλλοι ογκόλιθοι. Το μήκος έφτασε τα 60 μέτρα και στα μισά απ’ αυτά έγινε τσιμεντόστρωση για να πατάς με... απόλυτη άνεση πριν μπεις στο κότερο.
Σήμερα, κι ενώ οι εργασίες από χρόνο σε χρόνο αναβαθμίζονταν, ο μόλος έχει ξεπεράσει πλέον τα 110 μέτρα σε μήκος και σε πλάτος είναι κοντά στα 15. Όλες αυτές οι εργασίες έχουν γίνει σ’ ένα μέρος που ο κόσμος έχει δει να το επισκέπτονται ακόμη και φώκιες. Και σ’ έναν βυθό που φιλοξενεί λιβάδια ποσειδωνίας, μακρόφυτα, που αποτελούν τους φυσικούς τόπους αναπαραγωγής των ψαριών. Η όχληση, οι άγκυρες, η αλλαγή του πυθμένα για να χωράνε τα κότερα έχουν ως αποτέλεσμα τα λιβάδια να υποχωρήσουν. Στη μάχη που δίνεται απέναντι στην κλιματική κρίση, η σημασία διατήρησής του κρίνεται ακόμη μεγαλύτερη καθώς, όπως έχουν επισημάνει οικολογικοί και επιστημονικοί φορείς, τα θαλάσσια λιβάδια μπορούν σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πιο αποτελεσματικά στη δέσμευση άνθρακα απ’ ό,τι τα δάση στη στεριά, ακόμη και 35 φορές πιο πολύ από τα πυκνότερα, που είναι τα τροπικά.
«Μόλις δεν φυσάει, δουλεύουνε»
Στις 6 Οκτωβρίου ο Φίλιππος Λαιμός κηρύχθηκε oμόφωνα ένοχος από το Β΄ Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πειραιά για αυθαίρετες κατασκευές κατ’ εξακολούθηση και παράβαση νομοθεσίας περί αιγιαλού και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή. Οι περιοίκοι είχαν ξεκινήσει βέβαια πολύ νωρίτερα τις προσπάθειές τους, αλλά χωρίς να βρουν ανταπόκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Ειδικότερα, τα πρώτα διαβήματα των περιοίκων προς τη διοίκηση (αιτήσεις προς το Λιμεναρχείο Σπετσών) «για να ελέγξει και να διαπιστώσει την ύπαρξη και την έκταση παράνομων κατασκευών στον αιγιαλό, στον θαλάσσιο χώρο και στον πυθμένα της θάλασσας στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της» έχουν γίνει ήδη από το έτος 2017.
Ακολούθησε νέα αίτηση το 2018 προς το Λιμεναρχείο Σπετσών, από την έγγραφη απάντηση του οποίου τον Αύγουστο του ίδιου έτους προέκυπτε ότι ακόμη δεν είχε σταλεί κλιμάκιο για αυτοψία. Τον Οκτώβριο οι περίοικοι απευθύνθηκαν στον αρχηγό του Λιμενικού Σώματος (ΑΛΣ), προς τον οποίο επέδωσαν, με δικαστικό επιμελητή, κατεπείγουσα αίτηση «για να ενεργήσει κατεπειγόντως τα νόμιμα». Μέχρι τον Μάιο του 2019 ο ΑΛΣ δεν είχε ενημερώσει για καμία ενέργειά του τους περίοικους. Μόνο μετά την έκδοση εισαγγελικής παραγγελίας ενημέρωσε τους αιτούντες απλώς ότι είχε διαβιβάσει την αίτησή τους στη Διεύθυνση Λιμενικής Αστυνομίας, που είχε υποβληθεί από τις 22.10.2018. Τελικά ποινική δίωξη σε βάρος του Φ. Λαιμού κινήθηκε μόλις το 2020.
Παρά την καταδίκη του ωστόσο, η επέκταση της προβλήτας συνεχίζεται. Όπως λένε χαρακτηριστικά οι περιοίκοι, «μόλις δεν φυσάει, δουλεύουνε». Η άνεση που συνεχίζει να αισθάνεται ο Φ. Λαιμός πιθανά οφείλεται στις πολυάριθμες άδειες που έχει εξασφαλίσει από την κυβέρνηση, μεταξύ των οποίων και Άδεια Έγκρισης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΑΕΠΟ) που εκδόθηκε μέσα στην πανδημία (26.2.2021).
Μέσα σε διάστημα μόλις τεσσάρων μηνών (12.5.2020-16.9.2020) εν μέσω πανδημίας, lockdowns, τηλεργασίας και ενώ οι δημόσιες υπηρεσίες βρίσκονταν σχεδόν σε αδράνεια, ο φάκελος διαβιβάστηκε σε έντεκα υπηρεσίες, συμπληρώθηκε δύο φορές από τον αιτούντα με συμπληρωματικά στοιχεία και εκδόθηκαν δέκα διοικητικές πράξεις για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων του έργου.
Με τις ευλογίες Μενδώνη
Μεταξύ των υπογραφών βρίσκεται και εκείνη της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία αναφέρει στο σκεπτικό της ότι η μορφή και η λειτουργία της προβλήτας «συνάδει με τον προστατευόμενο ιστορικό τόπο και η διατήρησή της δεν προκαλεί με έμμεσο ή άμεσο τρόπο βλάβη σε αυτόν». Το επιχείρημα προκαλεί μειδίαμα στην πλευρά των ντόπιων, καθώς μιλάμε για μια βιομηχανικού μεγέθους και όψης τσιμεντοστρωμένη παράνομη κατασκευή έκτασης 917 τ.μ. στον αιγιαλό και στη θάλασσα, στη μέση ενός τοπίου χαρακτηρισμένου ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και σε νησί χαρακτηρισμένο ιστορικό τόπο στο σύνολό του. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα να μεγαλώσει άλλο τόσο (επιπλέον 999 τ.μ.), τη στιγμή μάλιστα που στην ΑΕΠΟ δεν υπάρχει οριοθέτηση του έργου με συντεταγμένες και είναι άγνωστο πώς και προς ποια κατεύθυνση θα επεκταθεί περαιτέρω. Ενώ η υπουργός φτάνει στο σημείο να αποφαίνεται και για τις ανάγκες μεταφορών στις Σπέτσες, περιλαμβάνοντας στην αιτιολογία ότι η προβλήτα συμβάλλει, εκτός των άλλων, και στη διασύνδεση του νησιού.
Το ειρωνικό είναι ακόμη ότι μέχρι πρότινος ο Φ. Λαιμός είχε θέση στο Δ.Σ. της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Αποχώρησε όμως και από τους δύο φορείς μετά την αποκάλυψη της υπόθεσης που αφορά τις δραστηριότητες του αδερφού του Αντώνη στο Πάπιγκο για την ανέγερση κατοικιών έξω από τα όρια του Μεγάλου Πάπιγκου στο Ζαγόρι (Documento, 10.3.2022).
