Η έρευνα του ΣΗΜΕΙΟΥ για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς σε συνεργασία με την aboutpeople καταφέρνει με τρόπο διεισδυτικό να αποτυπώσει τις απόψεις των πολιτών και να καταγράψει τις αντιλήψεις τους γύρω από μια μεγάλη σειρά σημαντικών ζητημάτων που αφορούν την πολιτική και την κοινωνία, τη λειτουργία της δημοκρατίας, τα κόμματα, καθώς και τη στάση των πολιτών απέναντι σε άλλα πολύ κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα, όπως ανθρώπινα δικαιώματα, μετανάστευση και ρατσισμός. Θα μπορούσαμε να πούμε δε ότι είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια έρευνα για την Ακροδεξιά. Είναι μια έρευνα που σκιαγραφεί την κοινή γνώμη σε ζητήματα πέραν εκείνων που θέτουν οι κλασικές δημοσκοπήσεις.
Αυτό που προκύπτει με σαφήνεια είναι ότι το αξιακό πολιτικό και κοινωνικό προφίλ που καταγράφεται είναι ιδιαίτερα αντιφατικό, κυρίως στο κομμάτι που αφορά συγκεκριμένα πολιτικά διακυβεύματα. Επίσης, η έρευνα καταγράφει και προσδιορίζει με σαφήνεια ένα διακριτό κομμάτι της κοινής γνώμης που στέκεται κριτικά ή απορριπτικά απέναντι στη δημοκρατία και στους θεσμούς της. Ένα κομμάτι της Ακροδεξιάς με ιδιαίτερα ατομικά/δημογραφικά χαρακτηριστικά και συγκεκριμένες αντιλήψεις που σχετίζονται με το ευρύτερο πλαίσιο, όπως είναι, για παράδειγμα, το μεταναστευτικό, η ρατσιστική βία ή συγκεκριμένα ατομικά δικαιώματα. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι, ενώ ως ακροδεξιό αυτοχαρακτηρίζεται μόνο το 0,9% των ερωτώμενων, παρατηρούμε ότι στις «σκληρές» ερωτήσεις της έρευνας ένα 7,5% έχει ξεκάθαρα ακροδεξιά στάση, ενώ ακόμα ένα 15,7% «φλερτάρει» έντονα με τη λεγόμενη alt right.
Στάση απέναντι στη δημοκρατία και στους εχθρούς της
Το 83% των ερωτηθέντων στην έρευνα συμφωνεί με την άποψη ότι, παρά τα προβλήματά της, δεν υπάρχει καλύτερο πολίτευμα από την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Μια καθολική οριζόντια αποδοχή, με μια αρκετά ανησυχητική διαφοροποίηση στη μικρότερη ηλικιακή κατηγορία (17-34), όπου 1 στους 4 ερωτώμενους (25%) διαφωνεί με την παραπάνω άποψη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ερώτημα «εάν η Χρυσή Αυγή δεν πραγματοποιούσε εγκληματικές ενέργειες, πιστεύετε ότι θα ήταν ένα χρήσιμο κόμμα για την κοινωνία ή όχι;». Το 72,2% των ερωτηθέντων διαφωνεί με την παραπάνω άποψη. Αντίθετα, υπάρχει ένα 22,3% που συμφωνεί με τη χρησιμότητα ύπαρξης της Χρυσής Αυγής αν αυτή δεν χρησιμοποιούσε εγκληματικές ενέργειες. Αυτό το ποσοστό εντοπίζεται ηλικιακά στις κατηγορίες 17-34 (24,6%), 35-44 (29,7%), 45-54 (26,6%). Υψηλό βαθμό συμφωνίας έχουν και εδώ τα χαμηλά εισοδήματα (34,6%) και οι απόφοιτοι Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (28,1%). Πολιτικά οι διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους δεξιούς (47,9%), τους εθνικιστές (75%) και σε όσους δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στους πολιτικούς διαχωρισμούς (39,1%) αλλά και σε όσους επιθυμούν να επιστρέψουμε στη δραχμή (41,8%).
Αξιακές στάσεις της κοινωνίας
Η έρευνα θέτει μια σειρά ερωτήσεων όπου αποτυπώνονται οι θέσεις των πολιτών για αρκετά κρίσιμα ζητήματα, που αφορούν κυρίως τον χώρο των δικαιωμάτων, το κομμάτι της μετανάστευσης και του προσφυγικού ζητήματος, καθώς και το ζήτημα της ρατσιστικής βίας.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε αυτή την ενότητα της έρευνας προκύπτουν και οι μεγαλύτερες αντιφάσεις της κοινής γνώμης, κάποιες ενδιαφέρουσες, αλλά ανησυχητικές πολώσεις, όπως, για παράδειγμα, αυτή της καθιέρωσης ή όχι της θανατικής ποινής.
Έτσι, για παράδειγμα, ενώ βλέπουμε ότι η μεγάλη πλειονότητα (58,4%) δεν πιστεύει ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ Ουκρανών προσφύγων και προσφύγων από το Αφγανιστάν, τη Συρία κ.λπ. και ότι τα παιδιά νόμιμων μεταναστών ή προσφύγων που γεννιούνται στην Ελλάδα πρέπει να έχουν το δικαίωμα άμεσης απόκτησης της ελληνικής ιθαγένειας (65,2%), την ίδια στιγμή, οι ίδιοι άνθρωποι απαντούν ότι η παρουσία μεγάλου αριθμού μεταναστών και προσφύγων από μουσουλμανικές χώρες στην Ελλάδα, απειλεί τον πολιτισμό και τις παραδόσεις μας σε ποσοστό 58,1%. Σημαντικό ενδιαφέρον και ανάγκη για περαιτέρω εις βάθος ανάλυση χρήζουν και οι απαντήσεις των ερωτώμενων σε ερωτήσεις σχετικά με το κίνημα MeToo, τις αμβλώσεις, τις απόψεις για τους Εβραίους και τους Ρομά, τους γάμους των ομοφυλοφίλων και τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία.
Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένα μικρό -αλλά όχι αμελητέο- ποσοστό συμπολιτών μας είναι «ποτισμένο» με συντηρητικές/alt right απόψεις, αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος βρίσκεται αλλού. Σε εκείνους οι οποίοι ενστερνίζονται για πολλούς λόγους κάποια -όχι την πλειονότητα- θέματα της ακροδεξιάς ατζέντας. Για να μην χαθούν αυτοί οι συμπολίτες μας, έχει υποχρέωση ο δημοκρατικός κόσμος της χώρας να δώσει τη μάχη. Και αυτή η μάχη θα πρέπει να δοθεί στη γλώσσα τους και όχι κοιτάζοντάς τους αφ’ υψηλού.
* Η Αναστασία Βενετή είναι αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πολιτικής Επικοινωνίας στο Bournemouth University (U.K.)
