Με το ερώτημα εάν μπορεί το επιτελικό κράτος της κυβέρνησης Μητσοτάκη να ανταποκριθεί στις μεγάλες κρίσεις, όπως είναι η πανδημία και οι φυσικές καταστροφές, άνοιξε το απόγευμα της Πέμπτης η συζήτηση για την ποιότητα της λειτουργίας του κράτους στις παρούσες και μελλοντικές συνθήκες. Η συζήτηση έγινε το απόγευμα της Πέμπτης με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του δημοσιολόγου και συμβούλου ΑΣΕΠ Απόστολου Παπατόλια με τίτλο «Θεωρία και πράξη του επιτελικού κράτους».
Στη συζήτηση τοποθετήθηκαν ο πρώην πρύτανης του ΕΚΠΑ και πρώην βουλευτής της Ν.Δ. Θεόδωρος Φορτσάκης, ο βουλευτής Επικρατείας του Κινήματος Αλλαγής Γιώργος Καμίνης, ο τομεάρχης Εσωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Ζαχαριάδης και ο πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης Γρηγόρης Θεοδωράκης.
Με την επισήμανση ότι ο νόμος για το επιτελικό κράτος Ν. 4622/2019, που συνοδεύεται από δεκάδες εκ των υστέρων τροποποιήσεις, πλέον παρουσιάζει εμφανή προβλήματα στην εφαρμογή του, πράγμα που αδυνατίζει το αφήγημα Μητσοτάκη περί μεταρρυθμίσεων, ο Γρ. Θεοδωράκης έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης υπογραμμίζοντας ότι «πλέον το επιτελικό κράτος είναι ένας επικοινωνιακός γίγαντας με πήλινα πόδια».
«Νέα μόδα» χαρακτήρισε δηκτικά ο Θ. Φορτσάκης τη συζήτηση για το επιτελικό κράτος, που ναι μεν σχετίζεται με την ανάγκη να βελτιωθεί η λειτουργία του κράτους, αλλά, όπως παρατήρησε: «Οι αλλαγές για το κράτος γίνονται με όρους επικοινωνίας και όχι με όρους ουσίας και λειτουργίας». Για τον δε νόμο του επιτελικού κράτους είπε ότι ως κείμενο «βρίθει βερμπαλισμών».
Στη δε ουσία της εφαρμογής του νόμου, αυτό που αποτυπώνεται είναι ότι για παράδειγμα η δομή της προεδρίας της κυβέρνησης συνιστά «έναν μηχανισμό απολύτως περιστρεφόμενο γύρω από τον πρωθυπουργό, ενώ οι υπουργοί και τα υπουργεία έχουν πολύ μικρότερο ρόλο από αυτόν του πρωθυπουργού». Ο ίδιος, μάλιστα, χαρακτήρισε την προεδρία της κυβέρνησης ως «έναν τεράστιο μηχανισμό που λειτουργεί ως δεύτερη κυβέρνηση».
Από την πλευρά του ο Γ. Καμίνης, αν και προσδιόρισε ως «χαρισματικούς» πρωθυπουργούς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Αλ. Τσίπρα, σημείωσε ότι «το παράδοξο του πρωθυπουργοκεντρισμού» συνίσταται στο γεγονός ότι «οι πρωθυπουργοί δεν έχουν μηχανισμό να ελέγξουν την εφαρμογή των κυβερνητικών πολιτικών».
Παράλληλα σημείωσε ότι το επιτελικό κράτος της κυβέρνησης Μητσοτάκη μπορεί να έχει θετικά στοιχεία, αλλά «οι διαδικασίες είναι τόσο δαιδαλώδεις, που, εάν καθυστερήσει η μια, μπλοκάρουν όλες ταυτόχρονα». Επισήμανε, μάλιστα, ότι «δεν νοείται επιτελικό κράτος χωρίς αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και ενίσχυση της Αυτοδιοίκησης».
«Η επιτελικότητα πρέπει να συνίσταται στην οριζόντια διασύνδεση των φορέων διοίκησης και να συνδέεται ευθέως με τον ισχυρό δημόσιο τομέα» τόνισε ο Κ. Ζαχαριάδης υπογραμμίζοντας ότι η δήθεν μεταρρύθμιση Μητσοτάκη για το επιτελικό κράτος είναι «επιφανειακή» και γίνεται με «επικοινωνιακούς όρους».
Θίγοντας το ζήτημα της ανταπόκρισης του κράτους στην πανδημία και τις κρίσεις (πυρκαγιές, πλημμύρες), ο Κ. Ζαχαριάδης προέταξε την ανάγκη για ένα κράτος που θα είναι «ο εγγυητής της ανθεκτικότητας της κοινωνίας», διότι, όπως είπε, «ζούμε στην εποχή της διακινδύνευσης» και άρα απαιτείται ένα κράτος «παρεμβατικό», που θα χαράσσει «στρατηγικές για την πρόβλεψη κινδύνων».
Επισημαίνοντας ότι το «επιτελικό κράτος» είναι όρος «τεχνοκρατικός», ο Απ. Παπατόλιας άσκησε κριτική στην επιλογή Μητσοτάκη να δημιουργήσει «συγκυριακές δομές» αποδεικνύοντας ότι «δεν έχει εμπιστοσύνη στις δομές του κράτους». Ο ίδιος μίλησε για την ανάγκη προοδευτικής διακυβέρνησης, η οποία σε επίπεδο επιτελικού κράτους συνυφαίνεται με τη συμμετοχική διοίκηση με σκοπό να επέλθει η ισονομία, η οποία με την σειρά της θα φέρει την αναδιανομή και άρα την κοινωνική δικαιοσύνη μεταξύ των πολιτών.
