Μεγάλες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις που έχουν οι συνθήκες περιορισμού που ζούμε λόγω της πανδημίας, ειδικά στα παιδιά. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη από Αμερικανούς επιστήμονες, την οποία δημοσίευσε το British Medical Journal, τα παιδιά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερες επιδόσεις σε επίπεδο λόγου, κίνησης και συνολικών γνωστικών ικανοτήτων. Επίσης, παρατηρήθηκε μείωση κατά 22% στον μέσο όρο IQ των παιδιών.
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στα παιδιά που γεννήθηκαν μέσα στην πανδημία, αλλά και σε όσα έχουν γεννηθεί τα προηγούμενα χρόνια και τώρα διαμορφώνουν χαρακτήρα.
Σύμφωνα με την παιδοψυχολόγο Αλεξάνδρα Καππάτου, η οποία μίλησε στην ΑΥΓΗ, ακόμα δεν γνωρίζουμε πλήρως τις επιπτώσεις. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι οι πρωτόγνωρες συνθήκες έχουν δημιουργήσει δυσκολίες. «Έχει επηρεαστεί ο ψυχισμός τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών, γιατί έχουν ζήσει σχεδόν δύο σχολικές χρονιές εκτός του φυσικού τους χώρου. Άρα έχουν επηρεαστεί και η κοινωνικοποίησή τους και η προσαρμογή τους στη σχέση με τους συμμαθητές τους» εξηγεί η Α. Καππάτου και συμπληρώνει ότι το σχολείο δεν είναι μόνο χώρος εκμάθησης, αλλά και μια σημαντική διέξοδος από εμπειρίες -ενδεχομένως πιεστικές- που βιώνουν στην οικογένεια.
Επιπλέον βάρος πρόσθεσαν και η υποχρεωτική τηλεργασία για τους γονείς και η εργασιακή ανασφάλεια. «Όλα αυτά πέρασαν στα παιδιά γιατί είχαν επηρεάσει τους γονείς, δεδομένου ότι τα συναισθήματα των γονέων και ο τρόπος που τα βιώνουν μεταφέρονται άθελά τους στα παιδιά». Σήμερα φαίνεται ότι αυτά επηρέασαν με σημαντική αύξηση στα προβλήματα άγχους, αύξηση θλίψης, και δη κατάθλιψης, όπως και αύξηση στα προβλήματα συμπεριφοράς και διαταραχές στον ύπνο.
Σε αρκετές περιπτώσεις, πάντως, δεν μπορούμε με ακρίβεια να αποτιμήσουμε πώς έχει επιδράσει η πανδημία. «Πρώτον, δεν έχει λήξει αυτή η ιστορία. Δεύτερον, οι επιπτώσεις μετριούνται και παρουσιάζονται σε βάθος χρόνου» διευκρινίζει η παιδοψυχολόγος.
Η τηλεκπαίδευση ενάντια στην κοινωνικοποίηση
Η τηλεκπαίδευση επηρέασε τον τρόπο εκμάθησης και κοινωνικοποίησης. «Πολλές φορές τα παιδιά δεν παρακολουθούσαν όπως χρειαζόταν» αναφέρει στην ΑΥΓΗ η Α. Καππάτου και συμπληρώνει ότι ήταν μία αναγκαία κατάσταση, η οποία όμως δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Παράλληλα, σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα παιδιά είχαν περιορίσει τις κοινωνικές τους επαφές. «Η ζύμωση που συνέβαινε μεταξύ των παιδιών και η αλληλεπίδραση στο σχολικό προαύλιο είχε σταματήσει. Το σχολείο, εκτός από φυσικός τόπος εκμάθησης, έχει και άλλες λειτουργίες. Η ομάδα, η ανάπτυξη φιλίας, η διαχείριση διαφόρων εννοιών -του πειράγματος, της συνεργασίας, ακόμα και της διασκέδασης-, όλα αυτά σταμάτησαν» υπογραμμίζει η Α. Καππάτου. Η ηλεκτρονική μορφή που πήραν δε καμία σχέση δεν έχει με τη διά ζώσης επαφή. Αυτό δημιούργησε πρόβλημα τόσο σε επίπεδο συναισθηματικής έκφρασης όσο και σε επίπεδο αυτοεκτίμησης. Σύμφωνα με την παιδοψυχολόγο, η σχέση με άλλα παιδιά βοηθάει να επιβεβαιώνονται στο πλαίσιο μιας ομάδας.
Ταυτόχρονα, οι ανήλικοι έχουν την ανάγκη να ζουν σε συνθήκες σταθερότητας και προσαρμόζονται σ’ αυτή ώστε να διαχειρίζονται θέματα - ακόμα και αρνητικά. Όπως μεταφέρει η Α. Καππάτου όμως, υπάρχουν γονείς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες οι οποίες βγήκαν στα παιδιά. Για να μπορέσει να λειτουργήσει ομαλά ένας ανήλικος, πρέπει οι γονείς να είναι υποστηρικτικοί στα παιδιά και να αποκτήσουν μια ρουτίνα αν δεν εμφανίσουν προβλήματα. «Και οι ενήλικες, και τα παιδιά μπορεί να έχουν βιώσει όλη αυτή την κατάσταση ως ένα μετατραυματικό στρες. Έχουν επιστρέψει σε μία καθημερινότητα, αλλά καθόλου στο χαμόγελο». Στην αρνητική κατάσταση είναι σύμμαχος η ανασφάλεια μήπως η μερική κανονικότητα που ζούμε σταματήσει. «Αυτοί που αντιμετώπιζαν αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη δεν τα έχουν ξεπεράσει. Δεν αρκεί η επιστροφή στην καθημερινότητα για να εξαφανιστούν τα προβλήματα» δηλώνει η ψυχολόγος και εκφράζει τον προβληματισμό της για τις τωρινές συνθήκες: «Λέγαμε για την ελευθερία των εμβολιασμών. Λέγαμε για τα παιδιά ότι δεν υπάρχει κίνδυνος και έλεγχος. Όλα αυτά οφείλονται στο γεγονός ότι ακόμα δεν γνωρίζουμε πολλές λεπτομέρειες της πανδημίας. Αυτό δημιουργεί ανασφάλεια». Για την επιστροφή των παιδιών, πάντως, σε μια κανονικότητα χρειάζεται χρόνος, μια φυσιολογική ρουτίνα που δεν θα διαταραχθεί και βοήθεια από γονείς. «Πρέπει οι γονείς να υπάρχουν ενεργά στη ζωή των παιδιών και να τους δίνουν χώρο να εκφράσουν τις ανησυχίες τους, ακόμα και τα αρνητικά συναισθήματα».
Εντάθηκαν οι αρνητικές πτυχές
Ωστόσο, οι αρνητικές προσλαμβάνουσες δεν είναι κάτι νέο. «Όλα αυτά τώρα αυξήθηκαν. Έχουμε καινούργιες συνθήκες σε προϋπάρχοντα προβλήματα και σε καινούργια προβλήματα που εμφανίστηκαν. Υπήρξαν οικογένειες που μπορεί να βοηθήθηκαν, αλλά και άλλες που έκρυβαν τα προβλήματα κάτω από το χαλί» τονίζει η Α. Καππάτου. Παράλληλα, δηλώνει ότι χρειάζεται ιδιαίτερη σημασία και στα παιδιά με αναπηρία, καθώς αυτά «πραγματικά εγκλωβίστηκαν και διακόπηκαν οι θεραπείες τους».
Σε όλο αυτό το περιβάλλον, πάντως, υπάρχει και το αισιόδοξο κομμάτι. Η ανάγκη των πολιτών να ξεφύγουν από τα αρνητικά. «Το καλοκαίρι είχαμε πυρκαγιές, έξαρση πανδημίας, χίλια προβλήματα, όμως οι πολίτες ήθελαν να πάνε διακοπές έστω για πέντε μέρες. Είναι η ανάγκη να ξεφύγουμε από μια δύσκολη κατάσταση. Αυτό λειτουργεί και στα παιδιά» καταλήγει η παιδοψυχολόγος.
