Κυριακή πριν από την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και τα περισσότερα φύλλα των εφημερίδων θα είχαν ρεπορτάζ με τα μέτρα της αστυνομίας για την πορεία, με “αποκλειστικές πληροφορίες” για επιθέσεις, επεισόδια τα οποία η αστυνομία είναι έτοιμη να καταστείλει με χιλιάδες αστυνομικούς. Τα πιο “πολιτικά ρεπορτάζ” θα αναφέρονταν στην επικείμενη πορεία με όρους που πιο πολύ παραπέμπουν σε στρατιωτικές αμυντικές ασκήσεις, εμφανίζοντάς την παράλληλα σαν τις εξετάσεις που πρέπει να περάσει ο εκάστοτε υπουργός Δημόσιας Τάξης.
Η αλήθεια είναι ότι κάθε κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης αντιλαμβάνεται την επετειακή πορεία ως μια ευκαιρία να δώσει το... στίγμα της, είτε μέσω απαγορεύσεων είτε μέσω του τρόπου που επιλέγει να την αστυνομεύσει. Άλλωστε η πορεία του Πολυτεχνείου δεν είναι απλώς μια ιστορική επέτειος, αλλά βρίσκεται σε άμεση επαφή με την πολιτική συγκυρία και αποτυπώνει κάθε φορά επίκαιρα αιτήματα της κοινωνίας μας, γεγονός που δεν είναι πάντα επιθυμητό από την εξουσία.
Τα πρώτα χρόνια
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι μια από τις πρώτες εμφανίσεις των νεοσυσταθέντων ΜΑΤ ήταν η επέτειος του Πολυτεχνείου το 1976. Έκτοτε τα ΜΑΤ έχουν συνδεθεί απόλυτα με την πορεία, καθώς είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του εκάστοτε δόγματος αστυνόμευσης της πορείας.
Τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης χαρακτηρίζονται από τις προσπάθειες να απαγορευτεί η πορεία ολοκληρωτικά ή μερικώς από την αστυνομία, με αφορμή ότι συνέπιπτε με προεκλογική περίοδο ή εκλογές ή επειδή η βασική πολιτική απόφαση ήταν να μην φτάσει στην αμερικανική πρεσβεία.
Για την τήρηση της απαγόρευσης η τακτική της αστυνομίας συνοψίζεται στο ξύλο αδιακρίτως και σε τραυματίες στα νοσοκομεία, καθώς οι απαγορεύσεις επιβάλλονται “διά ροπάλου”. Φυσικά στους κόλπους της αστυνομίας η επετειακή πορεία φαντάζει “κομμουνιστική”, αν διαβάσει κάποιος το βιβλίο του Χρήστου Μπρατάκου «ΜΑΤ. Οι κρανοφόροι», το οποίο αποτελεί μια μαρτυρία εκ των έσω ενός εκ των πρώτων ματατζήδων, που παραιτήθηκε όμως το 1980, μετά τα γεγονότα της επετείου εκείνης της χρονιάς.
Στη δεκαετία του 1980
Η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1980 αποτελεί ημερομηνία - σταθμό διότι η προσπάθεια να σπάσει η απαγόρευση από κάποια μπλοκ οδήγησε σε αγριότατη καταστολή με τελικό απολογισμό: δύο νεκρούς από τα κλομπ των ΜΑΤ, τον Κύπριο φοιτητή Ιάκωβο Κουμή και την εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου -τα ονόματα των οποίων ακόμα υπάρχουν στα συνθήματα- καθώς και 170 τραυματίες. Ποτέ δεν βρέθηκε ποιοι σκότωσαν στο ξύλο τους δύο διαδηλωτές, παρά την ανακοίνωση εσωτερικής έρευνας της αστυνομίας.
Τον επόμενο χρόνο το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές και η επέτειος γίνεται σχολική γιορτή και οι απαγορεύσεις σταματούν. Η αστυνομία παρουσιάζεται να αντιδρά περισσότερο σε σποραδικά επεισόδια, χωρίς όμως να διαλύει με τον ίδιο τρόπο πορείες και επιτηρεί πιο στενά συγκεκριμένες ομάδες διαδηλωτών, όπως τους αναρχικούς, ενώ εμφανίζονται σε μπλοκ “ασφαλίτες” με πολιτικά.
Δεν πρέπει να παραλείψουμε δε ότι το 1985 θα πέσει νεκρός ο δεκαπεντάχρονος Μιχάλης Καλτεζάς από τις σφαίρες του Αθανάσιου Μελίστα, όταν ο πρώτος έτρεχε προς την πλατεία Εξαρχείων ύστερα από ένταση που είχε ξεσπάσει μεταξύ αστυνομικών και αναρχικών μετά το τέλος της ειρηνικής πορείας.
Η πρώτη άρση του ασύλου
Τη δεκαετία του 1990 τα ΜΑΤ παρακολουθούν πια την πορεία από πιο κοντά, κινούμενα παράλληλα με την πορεία, ενώ η δεκαετία σημαδεύεται από την κατάληψη του Πολυτεχνείου το 1995 και την άρση του πανεπιστημιακού ασύλου από τη σύγκλητο και εν τέλει τη σύλληψη των καταληψιών. Αυτές οι συλλήψεις μάλιστα θα αποτελέσουν για την αστυνομία, όπως θα παραδεχθεί, βάση για τη “χαρτογράφηση” του αναρχικού χώρου. Πλέον η αστυνομία δεν ενδιαφέρεται απλώς να δείρει στο πλαίσιο απαγορεύσεων ή επεισοδίων, αλλά και να συλλάβει ή να προσαγάγει νεαρούς.
Το μοτίβο μάλιστα αυτό θα εξελιχθεί την επόμενη δεκαετία σε βασικό κομμάτι της αστυνόμευσης των πορειών, ειδικά μετά το 2006, με το μαζικό φοιτητικό κίνημα της γενιάς του “άρθρου 16” και τη δολοφονία Γρηγορόπουλου. Προληπτικές ή μη, αλλά αθρόες σε κάθε περίπτωση, προσαγωγές και συλλήψεις προς τρομοκράτηση, αλλά και φακέλωμα των νέων που ξανακατεβαίνουν στους δρόμους είναι το νέο δόγμα της αστυνομίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επέτειος του 2009 -επί υπουργίας πάλι Μιχ. Χρυσοχοΐδη-, όταν ολόκληρο κομμάτι της αποχωρούσας πορείας εγκλωβίστηκε από τα ΜΑΤ στο Πεδίον του Άρεως και προσήχθησαν όλοι (290 προσαγωγές και μόλις 10 συλλήψεις)!
Επιπλέον συγκεκριμένα μπλοκ της πορείας, όπως το μπλοκ των αναρχικών, η αστυνομία τα επιτηρεί στενότατα, με αστυνομικούς να το περικυκλώνουν και να βαδίζουν ουσιαστικά μαζί του, ενώ αρκεί και το παραμικρό για να επιτεθεί η αστυνομία και η πορεία να σπάσει και να διαλυθεί.
Οι νέες "τεχνολογίες" στην υπηρεσία της υπηρεσίας
Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, την περίοδο των Μνημονίων, η αστυνομία βγάζει στον δρόμο κάθε τι καινούριο που διαθέτει, ομάδα «Δέλτα», επανεμφάνιση αύρας, ενώ ο σχεδιασμός περιλαμβάνει χιλιάδες αστυνομικούς ακροβολισμένους από την πλατεία Βικτωρίας μέχρι και μετά την πρεσβεία των ΗΠΑ, στη συμβολή των λεωφόρων Κηφισίας και Αλεξάνδρας.
Κλούβες κλείνουν το μισό Σύνταγμα, ενώ ουσιαστικά το κέντρο αποκόβεται καθώς στους σταθμούς του μετρό δεν γίνονται στάσεις με εντολή αστυνομίας. Από το 2016 και μετά η προσοχή της αστυνομίας μοιάζει να είναι στραμμένη προς τα Εξάρχεια, όπου ουσιαστικά έχουμε πια τα επεισόδια μετά το τέλος της πορείας.
Drones αλλά και ελικόπτερα που πετούν με προβολέα κατά τον περσινό εορτασμό κάνουν την Αθήνα να μοιάζει Γκόθαμ Σίτι και δίνουν ταυτόχρονα το μήνυμα μιας επίδειξης μέσων, αλλά και αυθαιρεσίας, καθώς πέρσι επανήλθε το δόγμα των προσαγωγών στον σωρό στα Εξάρχεια, ενώ παρουσιάστηκε και η νέα πρακτική ξεγυμνώματος ή φωτογράφησης προσαχθέντων.
Φέτος η πορεία απαγορεύτηκε λόγω κορωνοϊού, ενώ ισχύει για πρώτη φορά ο νέος νόμος περί συναθροίσεων...
