Η διακυβέρνηση και η εξουσία της Αριστεράς ή θα είναι δημοκρατική ή δεν θα υπάρξει. Δανείζομαι και παραφράζω την περίφημη ρήση του Πουλαντζά: Ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει ποτέ. Αυτό σημαίνει ότι η δημοκρατία δεν είναι μια παράμετρος του σοσιαλισμού, αλλά θεμελιώδες συστατικό του, δηλαδή αποτελεί την πεμπτουσία του σοσιαλισμού.
Δημοκρατία δεν είναι ένα απλό εκλογικό σύστημα, ούτε μια απλή εκλογική διαδικασία, είναι σύστημα αξιών που συγκροτείται από το σύνολο δικαιωμάτων που αφορούν την καθημερινή ζωή των πολιτών, αφορά τον ίδιο τον πολιτισμό μας.
Όσο διευρύνονται τα δικαιώματα των πολιτών, όσο οι αξίες μας εναρμονίζονται με τα δεδομένα των σύγχρονων αναγκών κάθε κοινωνίας, όσο οι πολίτες απολαμβάνουν τα αγαθά των κατακτήσεων της ανθρώπινης εργασίας και της επιστήμης, όσο εξαλείφονται κοινωνικές ανισότητες, τόσο η έννοια του σοσιαλισμού αποκτά το χαρακτηριστικό της επικαιρότητας.
Η έννοια του σοσιαλισμού είναι σύμφυτη με την έννοια της δημοκρατίας και προφανώς δεν είναι στατική, αλλά εξελίσσεται όσο εξελίσσονται και οι κοινωνίες.
Η πορεία αυτή είναι μια πορεία προς την ολοκλήρωση και διεύρυνση των χαρακτηριστικών του σοσιαλισμού, είναι η πορεία της διαρκώς διευρυνόμενης δημοκρατίας, είναι αυτό που χαρακτηρίζουμε δημοκρατικός δρόμος, που δεν τελειώνει και που σε κάθε ιστορική περίοδο οφείλουμε να τον περιφρουρούμε για να μην υπάρχουν πισωγυρίσματα.
Η κατάκτηση της κυβέρνησης από δυνάμεις που αυτοπροσδιορίζονται ως «αριστερές» δεν σημαίνει ότι αυτόματα οδηγηθήκαμε στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Η κυβέρνηση είναι ίσως ο ισχυρότερος θεσμός που μπορεί να οδηγήσει σε όσα προηγούμενα αναφέρθηκαν, είναι μεν αναγκαία προϋπόθεση, όμως όχι και ικανή και, κυρίως, όχι ικανή από μόνη της.
Η κατάκτηση των δικαιωμάτων συχνά σηματοδοτεί αφαίρεση προνομίων από κάποιες κοινωνικές ομάδες οι οποίες διατηρούν τα προνόμια.
Επίσης συχνά σηματοδοτεί τη σύγκρουση με αναχρονιστικές αντιλήψεις και αυταρχικές μεθόδους που λειτουργούν για να στηρίζουν καθεστώτα αυταρχικά.
Αυτό σημαίνει ότι η κατάκτηση δικαιωμάτων και η διεύρυνση της δημοκρατίας συνεπάγεται συγκρούσεις, συχνά πάρα πολύ σκληρές.
Αυτός όμως είναι ο δρόμος της δημοκρατίας και συνεπάγεται αλλεπάλληλες συγκρούσεις και αλλεπάλληλες ρήξεις και κάθε φορά οφείλουμε να διαμορφώνουμε ισχυρούς και ευνοϊκούς συσχετισμούς δυνάμεων και σε πολιτικό επίπεδο αλλά και μέσα στην κοινωνία.
Δεν είναι λοιπόν μια ευθύγραμμη και εύκολη διαδρομή, αλλά μια εξαιρετικά δύσκολη και συχνά επώδυνη, με κατακτήσεις και πισωγυρίσματα, καθώς όσοι απολαμβάνουν προνόμια και όσοι στηρίζονται σε αυταρχικά καθεστώτα έχουν τους μηχανισμούς για να αμύνονται και να αντιστέκονται στις κατακτήσεις της δημοκρατίας, να αντιστέκονται σε αυτό που έχουμε αποκαλέσει κοινωνικά αναγκαίο και ώριμο.
Εδώ προκύπτει η ανάγκη για μια συγκροτημένη και επίπονη ιδεολογική μάχη ανάμεσα σε όσες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις αυτοπροσδιορίζονται ως δυνάμεις της Αριστεράς, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, στις δυνάμεις που επιθυμούν την ειρηνική συμβίωση ανάμεσα στους λαούς, την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, της παγκόσμιας φτώχειας και των τεράστιων μεταναστευτικών ρευμάτων, ώστε να κατανοηθεί η αναγκαιότητα αυτής της στρατηγικής επιλογής.
Η επιλογή του δημοκρατικού δρόμου δεν αφορά μόνο ένα κόμμα, αφορά περισσότερα του ενός, αφορά όμως και τις κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες αγωνίζονται για την κατάκτηση των δικαιωμάτων τους. Μιλάμε λοιπόν για ένα μέτωπο κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να σταθεροποιήσουν την προοπτική δημοκρατίας και προόδου.
Το ερώτημα που μπαίνει μπροστά μας είναι: υπάρχουν αυτές οι δυνάμεις;
Η απάντηση ασφαλώς δεν είναι απλή. Δεν είναι απλή διότι εξαρτάται από τη συνειδητοποίηση του ιστορικού ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει κάθε μία από τις πολιτικές αλλά και τις κοινωνικές δυνάμεις, αλλά και από το γεγονός της χρεοκοπίας των κοινωνικών και πολιτικών συστημάτων πού συγκροτούν το συντηρητικό μέτωπο.
Σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, το μεν σύστημα εξουσίας βρίσκεται σε κρίση και αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα, όπως οι κοινωνικές ανισότητες, το τεράστιο έλλειμμα δημοκρατίας, η κλιματική κρίση, οι ανισότητες ανάμεσα σε περιοχές του πλανήτη, ταυτοχρόνως όμως υπάρχει αδυναμία και στις κοινωνικές δυνάμεις της προόδου και της δημοκρατίας να συνειδητοποιήσουν τον ιστορικό ρόλο που οφείλουν να διαδραματίσουν.
Η έκβαση των αλλεπάλληλων ρήξεων σε αυτήν τη διαδρομή συναρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη συνείδηση των πολιτικών και των κοινωνικών δυνάμεων. Η διατύπωση κοινών πολιτικών στόχων που να συμβάλουν σε μια κοινωνία δημοκρατίας, ισονομίας, ελευθερίας, ειρήνης και μάχης εναντίον των ανισοτήτων είναι εξαιρετικά αναγκαία προϋπόθεση.
Αλλά και οι κεντρικοί κοινωνικοί φορείς εργαζομένων, αγροτών, επιστημόνων κ.λπ., οφείλουν να εντείνουν το διεκδικητικό σχέδιο και ταυτόχρονα να το εντάξουν σε έναν συνολικότερο σχεδιασμό που θα επιτρέπει σε όλες τις κοινωνικές δυνάμεις του ευρύτατου δημοκρατικού κοινωνικού τόξου να εξελίσσονται ισόρροπα και ισότιμα ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα κοινωνικού αυτοματισμού που οδηγούν αυτές τις κοινωνικές κατηγορίες σε αντιπαλότητα μεταξύ τους.
Όλες οι συνιστώσες των κοινωνικών και των πολιτικών δυνάμεων μπορούν με τη δεδομένη ιδιαιτερότητα και την αυτονομία τους να ενταχθούν σε προγραμματική συμφωνία ή ακόμη και χωρίς αυτήν, ώστε να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε ένα πειστικό σχέδιο για μια σταθερή πορεία για την πρόοδο και για τη δημοκρατία. Αν από τα παθήματα του παρελθόντος μας όλοι μας έχουμε αντλήσει μαθήματα, τότε εύκολα θα μπορέσουμε να ανακόψουμε τη λεηλασία και την κοινωνική απαλλοτρίωση που υφίσταται σήμερα ο ελληνικός λαός.
Από την ιστορική εμπειρία που αποκομίζουμε από τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη μπορούμε αβίαστα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η πιθανή επιλογή που οδηγεί ευθέως σε μια μετωπική εμφυλιοπολεμική σύγκρουση έχει αποδειχτεί οδυνηρή.
«Ο δρόμος της δημοκρατίας είναι δύσκολος, όμως κάθε άλλη επιλογή, κάθε άλλος δρόμος για την Ελλάδα είναι ολέθριος».
* Ο Στέλιος Παππάς είναι μέλος στην Κεντρική Επιτροπή Ανασυγκρότησης ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
