Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης
Ταϊπέι, 4 το απόγευμα, 24 Μαΐου 2017. Λιγότερο από δύο χιλιόμετρα μακριά από το Ανώτατο Δικαστήριο μια γιγαντοοθόνη αναμεταδίδει την ετυμηγορία του. Ξαφνικά σημαίες με το ουράνιο τόξο κυματίζουν πάνω από ένα πλήθος μεθυσμένων από χαρά οπαδών. Κάποιοι αφήνουν ένα δάκρυ χαράς να κυλήσει. Η ανώτερη δικαστική εξουσία της Ταϊβάν μόλις αποφάσισε ότι η νομοθεσία που καθόριζε τον γάμο ως ένωση ανδρών και γυναικών ήταν αντισυνταγματική και συνεπώς δεν αντιμετώπιζε τους πολίτες ισόνομα.
Για την κ. Τσάι Ινγκ Γουέν, που κυβερνά τη χώρα από το 2016, η συνταγματική απόφαση δεν ήταν ούτε νίκη ούτε ήττα: «Ανεξάρτητα από το ποια είναι η θέση μας σχετικά με το ζήτημα του γάμου μεταξύ των ατόμων του ίδιου φύλου, έφτασε η εποχή που πρέπει να δούμε όλους τους γύρω μας ως αδελφούς και αδελφές μας».
Η ετυμηγορία ήρθε ως αποτέλεσμα δύο αιτημάτων που υποβλήθηκαν το 2015. Το πρώτο ερχόταν από το δημαρχείο της Ταϊπέι και ζητούσε μια ερμηνεία του νόμου στο πλαίσιο δίωξης που του ασκήθηκε επειδή αρνήθηκε να καταχωρίσει τους γάμους τριών ομοφυλόφιλων ζευγαριών.
Το άλλο ερχόταν από τον Τσι Τσία Γουέι, έναν πρωτοπόρο ακτιβιστή της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ. Σε ηλικία 57 ετών προσέφυγε στο δικαστήριο όταν το τμήμα μητρώου του δήμου δεν δέχτηκε να καταχωρίσει το γάμο με τον σύντροφό του. Η απόφαση αποτέλεσε μια σημαντική νίκη για τον ακτιβιστή, που κάποτε είχε φυλακιστεί γιατί είχε δηλώσει δημόσια ότι είναι ομοφυλόφιλος.
Όταν ο Τσι συνελήφθη το 1986, η χώρα βρισκόταν υπό τον ζυγό του στρατιωτικού νόμου. Αναπτυσσόταν όμως ένα αντιπολιτευτικό κίνημα γνωστό ως Ντανγκγουάι (που κυριολεκτικά σημαίνει «αυτοί που είναι εκτός παράταξης»), το οποίο μαχόταν υπέρ της δημοκρατίας, της ελευθερίας της έκφρασης και της αναγνώρισης των ιστορικών ριζών του νησιού.
Αντίθετα με το Κινεζικό Εθνικιστικό Κόμμα, Κουομιντάν, που ονειρευόταν να ανακαταλάβει την ηπειρωτική Κίνα, το Ντανγκγουάι, που μετέπειτα δημιούργησε το Προοδευτικό Δημοκρατικό Κόμμα της Ταϊβάν (DPP), ήθελε να επινοήσει μια ξεχωριστή ταυτότητα. Εκείνη την εποχή δημοσιεύτηκε και το διάσημο μυθιστόρημα του Πάι Χσιέν-Γιουνγκ «Crystal Boys» (Niezi), το οποίο περιγράφει τη διαδρομή γκέι αγοριών τη δεκαετία του 1970. Φυσικά, κανένας νόμος δεν καταδίκαζε ευθέως την ομοφυλοφιλία, πολλοί άνθρωποι όμως συλλαμβάνονταν για «προσβολή των ηθών».
H πρόοδος που πραγματοποιήθηκε σ’ αυτά τα ζητήματα είναι συνυφασμένη με τη μακρά διαδικασία του εκδημοκρατισμού που επιχειρήθηκε με την άρση του στρατιωτικού νόμου στις 15 Ιουλίου του 1987 και τις προεδρικές εκλογές του 1996. Η τέχνη Τongzhi, που άνθησε και έγινε δημοφιλής, συμβάλλει στην αποδοχή των γκέι και των λεσβιών. Η περίοδος αποδείχθηκε ευνοϊκή για την καταπολέμηση των διακρίσεων και την άρση των προκαταλήψεων.
Ωστόσο δεν απουσιάζουν ακόμα οι αντιδράσεις. Ορισμένοι διαδηλώνουν συχνά υπό τη σημαία της ταϊβανέζικης Ένωσης για την Προστασία της Οικογένειας. Πίσω όμως από αυτό διαφαίνεται ένα χάσμα μεταξύ μια παλαιότερης γενιάς που έχει μεγαλώσει υπό τον ζυγό του στρατιωτικού νόμου και είναι προσκολλημένη στις παραδοσιακές κομφουκιανές αξίες της οικογένειας και μιας νεότερης που είναι αναθρεμμένη σ’ ένα διαφορετικό περιβάλλον το οποίο έχει στο επίκεντρο του τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αυτή η γενιά μορφώθηκε και κοινωνικοποιήθηκε σ’ ένα διαφορετικό πολιτικό πλαίσιο, γνώρισε την άνοδο των διεκδικήσεων, ιδιαίτερα εκ μέρους των αυτοχθόνων υπέρ της πολυπολιτισμικότητας. Και το κίνημα ΛΟΑΤ ταιριάζει σ’ αυτό το πλαίσιο.
Με τη νομιμοποίηση του γάμου για τα ζευγάρια του ιδίου φύλου, η Ταϊβάν θα μπορούσε να αναδειχτεί ως μια από τις πιο φιλελεύθερες χώρες της Ασίας. Είναι πιθανό η υποδειγματική συμπεριφορά των ηγετών της χώρας σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα να είναι αναπόσπαστο μέρος μιας διπλωματικής στρατηγικής που επιτρέπει να φανεί η αντίθεση με το καθεστώς του Πεκίνου, έστω και σε ιδεολογικό επίπεδο.
* Η Eva Aing εξειδικεύεται στις εξωτερικές σχέσεις της Κίνας και η Alice Hérait είναι δημοσιογράφος
