Ερχεται ένα σημείο σε πολλούς πολέμους όπου οι ταλαιπωρημένες πλευρές του αναρωτιούνται σε τι έμπλεξαν. Από ορισμένες απόψεις, ο Βλαντίμιρ Πούτιν έφτασε σ’ αυτό το στάδιο τον Σεπτέμβριο. Έπειτα από μια σειρά από στρατιωτικές αποτυχίες, ο Ρώσος ηγέτης έδειχνε οργή - ακόμα και πανικό. Λέγεται τώρα ότι ο Β. Πούτιν έχει ανακτήσει την ψυχραιμία του. Η πρώτη επέτειος της ρωσικής εισβολής αυτή την εβδομάδα βρήκε τη συμμαχία των Δυτικών που στηρίζει την Ουκρανία να εμπλέκεται σε δύσκολες συζητήσεις.
Στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια οι ηγέτες της Δύσης εξέπεμπαν αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα. Το γενικότερο μήνυμα μπορούσε να συνοψιστεί στα «Εμπρός για τη νίκη» και «Αμέριστη υποστήριξη προς την Ουκρανία». Κατ’ ιδίαν, όμως, διεξάγεται μια αγχώδης συζήτηση πάνω σε μια σειρά ανοιχτά ερωτήματα. Ποια πλευρά έχει την πρωτοβουλία στα πεδία των μαχών; Θα μπορούσε να υποχρεωθεί η Ρωσία να αποδεχθεί την ειρήνευση με όρους αποδεκτούς από την Ουκρανία; Αν ο πόλεμος παραταθεί, διαθέτουν η Ουκρανία και οι Δυτικοί υποστηρικτές της την απαραίτητη αντοχή;
Στη θετική πλευρά ανήκουν οι εκτιμήσεις πως ο πόλεμος εξελίχθηκε πολύ χειρότερα για τη Ρωσία απ’ ό,τι εκείνη θεωρούσε πιθανό τις παραμονές της εισβολής. Τότε οι περισσότεροι εκτιμούσαν πως ο Πούτιν θα κέρδιζε πολύ γρήγορα. Όμως οι Ρώσοι έχουν καθηλωθεί και υφίστανται βαριές απώλειες. Η δυτική συμμαχία, που πέρασε μεγάλο μέρος του Ψυχρού Πολέμου ανησυχώντας για το ενδεχόμενο προέλασης των ρωσικών τανκ στην Ευρώπη, διαπίστωσε ότι η Ρωσία δεν μπορεί καν να κρατήσει το Χάρκοβο, μια πόλη σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από τα σύνορά της.
Την ώρα όμως που ο ρωσικός στρατός τα πήγε χειρότερα του αναμενόμενου, η ρωσική οικονομία τα πήγε καλύτερα. Όταν επιβλήθηκαν οι σαρωτικές δυτικές κυρώσεις, η προσδοκία ήταν ότι η ύφεση θα έφτανε το 20% ή και περισσότερο. Η ύφεση έφτασε μόλις το 3% με 4%, ενώ η ρωσική οικονομία ενδέχεται να επιστρέψει στην ανάπτυξη τον επόμενο χρόνο. Το γεγονός ότι οι κυρώσεις δεν είναι πραγματικά διεθνείς επέτρεψε την παράκαμψή τους με σχετική ευκολία.
Αντιθέτως, η ουκρανική οικονομία αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα και εξαρτάται από τη βοήθεια της Δύσης. Γι’ αυτόν τον λόγο σημαντικοί Δυτικοί αναλυτές υποστηρίζουν πως ο χρόνος δεν είναι στο πλευρό της Ουκρανίας και πως αν το Κίεβο είναι να νικήσει, αυτό πρέπει να γίνει γρήγορα. Στο Μόναχο ακούστηκαν συχνά εκκλήσεις για παροχή όλης της βοήθειας που χρειάζεται η Ουκρανία προκειμένου να επιτεθεί την άνοιξη πετυχαίνοντας μια καθοριστική ήττα για τη Ρωσία.
Ενα αισιόδοξο σενάριο που περιέγραψαν Δυτικοί αξιωματούχοι είναι ότι αν η Ουκρανία σπρώξει τη Ρωσία μέχρις τις πύλες της Κριμαίας, τότε ο Πούτιν θα υποχρεωθεί να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Στην καλύτερη περίπτωση αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέχρι το καλοκαίρι. Υπάρχει όμως πολλή αισιοδοξία σ’ αυτό το σενάριο. Προς το παρόν είναι οι Ρώσοι που προωθούνται, έστω και λίγο, στο πεδίο της μάχης. Οι Ουκρανοί ενδέχεται σύντομα να υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν το Μπαχμούτ, όπου μαίνεται σήμερα μια βάναυση σύγκρουση. Μια ουκρανική αντεπίθεση είναι κάτι που περιμένουν πολλοί. Όμως οι ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις ξεμένουν από πυρομαχικά και τους λείπουν εξοπλισμοί αναγκαίοι για γρήγορες νίκες - ιδίως μαχητικά αεροσκάφη.
Ακόμη όμως κι αν οι Ουκρανοί προελαύσουν, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι θα ακολουθήσουν ειρηνευτικές συνομιλίες. Αντιμέτωπος με νέες ταπεινώσεις στο πεδίο της μάχης, ο Β. Πούτιν είναι πιθανότερο να προσπαθήσει να κλιμακώσει τη σύγκρουση αντί να αποδεχτεί την ήττα. Ακόμη κι αν η συζήτηση για το αν ο Ρώσος ηγέτης θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα έχει υποχωρήσει τους τελευταίους μήνες, δεν έχει εντελώς εγκαταλειφθεί. Μια άλλη μορφή κλιμάκωσης που ανησυχεί τη Δύση είναι το ενδεχόμενο η Κίνα να αλλάξει στάση και να αρχίσει να παρέχει οπλισμό στη Ρωσία. Είναι κάτι που θα μπορούσε να συμβεί αν ο Πούτιν φτάσει στα πρόθυρα της ήττας.
Είναι επίσης σαφές ότι υπάρχει μια απόκλιση για τους στόχους του πολέμου ανάμεσα στην Ουκρανία και στους Δυτικούς συμμάχους της. Οι Ουκρανοί επιμένουν ότι σκοπεύουν να ανακαταλάβουν όλα τα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Οι αξιωματούχοι της Δύσης δεν αντικρούουν αυτόν τον στόχο δημοσίως. Κατ’ ιδίαν, όμως, ελάχιστοι πιστεύουν ότι η ανακατάληψη της Κριμαίας αποτελεί ρεαλιστικό στόχο.
Ορισμένοι υποστηρίζουν πως ο καθοριστικός ρόλος της δυτικής υποστήριξης σημαίνει ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους μπορούν να σπρώξουν το Κίεβο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οποιαδήποτε στιγμή θεωρούν κατάλληλη. Στην πράξη, ωστόσο, οι Ουκρανοί διαθέτουν αρκετό ηθικό κεφάλαιο ώστε οι δυτικές κυβερνήσεις να δυσκολεύονται να ασκήσουν πιέσεις, ιδίως εφόσον οι σύμμαχοί τους προελαύνουν.
Οι Ουκρανοί οφείλουν να αναλογιστούν την πιθανότητα η δυτική υποστήριξη κάποια στιγμή να μειωθεί. Τόσο οι Ρεπουμπλικάνοι όσο και οι Δημοκρατικοί στη μεγάλη αντιπροσωπεία του αμερικανικού Κογκρέσου στο Μόναχο ήταν ξεκάθαροι ότι η αμερικανική υποστήριξη για την Ουκρανία είναι αταλάντευτη. Όμως οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές θα μπορούσαν να αλλάξουν αυτό το κλίμα. Και το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και στην Ευρώπη αν υπάρξουν νέες επιτυχίες λαϊκιστικών δυνάμεων. Σ’ αυτό βασίζεται βέβαια και η Ρωσία. Όπως το έθεσε και ένας Δυτικός αξιωματούχος: «Ο Πούτιν νομίζει πως δεν διαθέτουμε στρατηγική υπομονή και πως σταδιακά θα χάσουμε το ενδιαφέρον μας».
Οπως όμως η Μόσχα ελπίζει πως η αποφασιστικότητα της Δύσης θα ραγίσει, και η Ουκρανία και οι σύμμαχοι της παρακολουθούν στενά τη Ρωσία για ενδείξεις αμφιβολιών ή απειλές προς τον Πούτιν. Επειδή αμφότερες οι πλευρές έχουν λόγους να ελπίζουν πως η άλλη θα λυγίσει πρώτη, έχουν κίνητρο να συνεχίσουν να μάχονται. Είναι σωστό να υπάρχει πίεση για γρήγορο τερματισμό του πολέμου. Ίσως όμως να είναι πιο ρεαλιστικό να περιμένουμε μια παρατεταμένη σύγκρουση.
Επιμέλεια: Μιχάλης Τρίκκας
