Οι επενδυτές λάτρεψαν το χιλιανό μοντέλο. Επί τρεις δεκαετίες πρόσφερε ένα από τα υψηλότερα επίπεδα ανάπτυξης στη Λατινική Αμερική και έσπρωξε ακόμη περισσότερο τη χώρα της Νότιας Αμερικής προς την κατηγορία των αναπτυγμένων χωρών σε σχέση με τους γείτονές της. Οι ίδιοι οι Χιλιανοί έδειχναν λιγότερο ενθουσιασμένοι. Πίσω από τις εντυπωσιακές μακροοικονομικές στατιστικές για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό έβλεπαν μια οικονομία που λειτουργούσε προς όφελος των πλουσίων και όσων είχαν τις κατάλληλες διασυνδέσεις, αλλά άφηνε πίσω πάρα πολλούς πολίτες.
Η ανισότητα εισοδήματος στη Χιλή είναι μία από τις χειρότερες ανάμεσα στα μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), αν και δεν ξεχωρίζει ιδιαίτερα με βάση τα πρότυπα της Λατινικής Αμερικής, μιας περιφέρειας γνωστής για τις κοινωνικές της ανισότητες. Το πρωτοποριακό σύστημα ιδιωτικής συνταξιοδοτικής ασφάλισης της χώρας ενθουσίασε τις χρηματαγορές, όμως δεν προσέφερε επαρκή εισοδήματα για την πρώτη γενιά που συνταξιοδοτήθηκε.
Τέτοια προβλήματα βοηθούν να εξηγηθεί η πειστική νίκη του αριστερού Γκάμπριελ Μπόρικ στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής. Πρώην ηγέτης του φοιτητικού κινήματος διαμαρτυρίας, ο Μπόρικ ταυτίστηκε με τις διεκδικήσεις των διαδηλωτών που πλημμύρισαν τους δρόμους του Σαντιάγκο με διαδηλώσεις που ξεκίνησαν τον Οκτώβριο 2019. Σαν κυβέρνηση, ο Μπόρικ υπόσχεται να κάνει πράξη πολλά από τα αιτήματα των διαδηλωτών: υψηλότεροι μισθοί, καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες και μια πιο “πράσινη” και περισσότερο ανοιχτή κοινωνία. Το αν μπορεί να τα προσφέρει όλα αυτά χωρίς να καταστρέψει την ευημερία των τελευταίων τριάντα ετών αποτελεί το κεντρικό ερώτημα που αντιμετωπίζει η Χιλή.
Τον τελευταίο μήνα της προεκλογικής εκστρατείας ο Μπόρικ μετακινήθηκε προς το Κέντρο. Μετρίασε επίσης τα σχέδιά του να αυξήσει τους φόρους κατά 7% του ΑΕΠ και έστειλε το σήμα ότι θα ήθελε να οικοδομήσει έναν ευρύτερο κυβερνητικό συνασπισμό. Ορισμένες από αυτές τις κινήσεις ήταν απλώς στο πλαίσιο του ρεαλισμού. Αντιμέτωπος με ένα Κογκρέσο που μοιράζεται στη μέση ανάμεσα σε Αριστερά και Δεξιά, ο νέος Πρόεδρος θα μοχθήσει να εφαρμόσει ριζοσπαστικά μέτρα. Μπορεί ωστόσο να ελπίζει ότι η συντακτική συνέλευση της Χιλής, όπου η Αριστερά διαθέτει πλειοψηφία, θα του προσφέρει τις μεγαλύτερες ευκαιρίες που επιδιώκει όταν ανασχεδιάσει το σύνταγμα της χώρας.
Υπάρχουν ενθαρρυντικά μηνύματα από τις εκλογές της Κυριακής. Η ψηφοφορία διεξάχθηκε με δημοκρατική νηφαλιότητα και αποτελεσματικότητα. Τα επίσημα αποτελέσματα ήταν διαθέσιμα λίγες ώρες αφότου έκλεισαν οι κάλπες και ο ηττημένος υποψήφιος, ο υπερσυντηρητικός Χοσέ Αντόνιο Καστ, αναγνώρισε αμέσως τη νίκη του αντιπάλου του. Ο Σεμπαστιάν Πινιέρα, ο απερχόμενος συντηρητικός Πρόεδρος, άφησε κατά μέρος τις πρόσφατες αναμνήσεις του Μπόρικ να προσπαθεί να πετύχει την αποπομπή του και συνεχάρη τον νικητή των εκλογών. Η διαδικασία, σε συνδυασμό με τις πρόσφατες ψηφοφορίες στη Χιλή για τη θέσπιση νέου συντάγματος και για την εκλογή νέου Κογκρέσου, αποτέλεσε μια ευπρόσδεκτη επιβεβαίωση για τη δύναμη της δημοκρατίας να οδηγεί σε σημαντικές αλλαγές. Η πρόσφατη μετατόπιση του Μπόρικ προς το Κέντρο και η επιμονή του στη δημοσιονομική σύνεση θα πρέπει, ωστόσο, να δοκιμαστούν.
Τα ρίσκα παραμένουν σημαντικά. Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος δεν έχει δοκιμαστεί στη διακυβέρνηση και θα πρέπει να πετύχει μια δύσκολη ισορροπία υλοποιώντας βαθιές μεταρρυθμίσεις χωρίς να βλάψει την οικονομία. Οι επενδυτές εμφανίζονται νευρικοί, κεφάλαια ρέουν εκτός χώρας και η θερμοκρασία της οικονομίας θα μειωθεί γρήγορα στις αρχές του επόμενου χρόνου. Όλα αυτά υποδηλώνουν την ανάγκη για μετριοπάθεια και την επιλογή ενός πραγματιστή υπουργού Οικονομικών. Η φορολογία στη Χιλή μπορεί να παραμένει σε χαμηλό επίπεδο -19,3% του ΑΕΠ το 2020. Υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα για την αύξησή της. Όμως η Βραζιλία και η Αργεντινή, όπου τα φορολογικά έσοδα είναι πολύ υψηλότερα, αποτελούν παραδείγματα του τι μπορεί να πάει στραβά όταν ένα διογκωμένο κράτος δεν διαχειρίζεται σωστά τους πόρους.
Η Λατινική Αμερική προσφέρει αρκετά παραδείγματα αριστερών ηγετών που έκαναν την πολιτική τους πιο μετριοπαθή όταν εξελέγησαν στην εξουσία. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν ο Ογιάντα Ουμάλα στο Περού και ο Λουίς Ινάσιο “Λούλα” Ντα Σίλβα στη Βραζιλία. Άλλοι, όπως ο Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα και η Κριστίνα Φερνάντες Κίρτσνερ στην Αργεντινή, έκαναν το αντίστροφο με καταστροφικά αποτελέσματα. Οι Χιλιανοί -και οι διεθνείς επενδυτές- θα ελπίζουν πως ο Μπόρικ μπορεί πετύχει έναν εύθραυστο συνδυασμό ριζοσπαστισμού, επάρκειας και ρεαλισμού.
