Το προηγούμενο Σάββατο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο μεγαλοπρεπής Πρόεδρος της Τουρκίας, θύμισε Ντόναλντ Τραμπ. Αντί όμως να ξεσπάσει την οργή του στο Twitter, όπως ο πρώην Αμερικανός Πρόεδρος, ο Ερντογάν εξέδωσε διατάγματα. Το πρώτο, που αφορούσε την απόλυση του διευθυντή της Κεντρικής Τράπεζας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε οικονομική αυτοκτονία. Το δεύτερο, η απόσυρση από τη Συνθήκη για την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, απειλεί να θάψει τα απομεινάρια της φήμης ότι η Τουρκία είναι ακόμη μια δημοκρατική χώρα που προστατεύει όλους του πολίτες της.
Χρειάζεται όμως μια σύντομη ανακεφαλαίωση. Τον περασμένο Νοέμβριο η λίρα, το νόμισμα της Τουρκίας, κατρακυλούσε. Η χώρα έμπαινε στη δεύτερη νομισματική κρίση από τη στιγμή που ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, ο γαμπρός του Προέδρου, αναλάμβανε υπουργός Οικονομικών.
Ο ισχυρός και άξεστος Αλμπαϊράκ επιδίωξε την οικονομική ανάπτυξη στη βάση της κατανάλωσης και της φτηνής πίστωσης, όπως ζητούσε ο Ερντογάν. Υπέκυψε στην πεποίθηση του πεθερού του ότι τα επιτόκια είναι «μητέρα όλων των δεινών» αρνούμενος να τα ανεβάσει για να κάμψει τον πληθωρισμό, καίγοντας έτσι περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια στην απόπειρα υπεράσπισης της λίρας. Οι διευθυντές της Κεντρικής Τράπεζας που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν απομακρύνθηκαν.
Άξαφνα, ο χαϊδεμένος Αλμπαϊράκ έγινε ακόμα μία απώλεια του σαββατοκύριακου. Η ισοτιμία του νομίσματος ανέβηκε μόλις ο Ερντογάν διόρισε τον Νασί Αγκμπάλ ως επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι ο Αγκμπάλ, αφοσιωμένος, αλλά οικονομικά ορθόδοξος και κριτικός, έπεισε τον Ερντογάν ότι η οικονομία κινδύνευε μαζί με την παρακαταθήκη τού Προέδρου και του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKΡ).
Το προηγούμενο σαββατοκύριακο ο Αγκμπάλ, ο οποίος αποκατέστησε την αξιοπιστία της τουρκικής νομισματικής πολιτικής, αποπέμφθηκε κι αυτός με τη σειρά του. Η κίνηση πυροδότησε το ξεπούλημα τουρκικών επενδύσεων, με τη λίρα να υποχωρεί αρχικά κατά 14% εν μέσω μεγάλων απωλειών σε ομόλογα. Πολλές θεωρίες συνωμοσίας κυκλοφόρησαν. Το πιθανότερο είναι ότι απλώς στον Ερντογάν δεν άρεσαν τα νούμερα. Την Πέμπτη ο Αγκμπάλ είχε αιφνιδιάσει τις αγορές ανεβάζοντας τα επιτόκια κατά 200 μονάδες βάσης. Από τον Νοέμβριο είχε ανεβάσει τα επιτόκια κατά 8,75%, φτάνοντάς τα στο επίπεδο του 19%.
Παρά την αλλαγή στις αντιλήψεις των επενδυτών για την Τουρκία, ο Ερντογάν θα έπρεπε να αισθάνεται μεγάλη νευρικότητα τη στιγμή που άλλες οικονομίες των G20 έχουν αρνητικά επιτόκια. Επιπλέον, ο πληθωρισμός στην Τουρκία παρέμεινε σε ψηλά επίπεδα, καθώς η πορεία διόρθωσης δεν είχε ακόμη επιδράσει πλήρως. Για τον Ερντογάν είναι βέβαιο ότι αυτό επιβεβαίωνε τη θεωρία του πως οι αυξήσεις των επιτοκίων επιταχύνουν αντί να φρενάρουν τον πληθωρισμό. Είναι κάτι που πιστεύει και ο αντικαταστάτης του Αγκμπάλ, ο Σαχάπ Καβτσίογλου, ένας άσημος τραπεζίτης και πρώην βουλευτής, ο οποίος χειροκροτεί κάθε κίνηση του Προέδρου μέσα από τη στήλη του σε εφημερίδα του ΑΚΡ.
Η επιστροφή σε εκκεντρικές νομισματικές θεωρίες συνεπάγεται μεγάλα ρίσκα. Η Τουρκία διαθέτει ισχνά συναλλαγματικά αποθέματα βασιζόμενη σε περίπλοκες συμφωνίες ανταλλαγών με τοπικές τράπεζες. Πρέπει να αναχρηματοδοτήσει σχεδόν 180 δισεκατομμύρια ξένα δάνεια τη φετινή χρονιά. Οι διενέξεις με τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς συμμάχους της για τα θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο και, ως μέλος του ΝΑΤΟ, η αγορά ρωσικών πυραύλων και η παραβίαση των κυρώσεων σε βάρος του Ιράν την καθιστούν ευάλωτη σε τιμωρητικά μέτρα.
Όμως η εκρηκτική νομισματική πολιτική του Ερντογάν σχεδόν ωχριά σε σχέση με την απόσυρση από τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Καταπολέμηση της Βίας σε βάρος των Γυναικών. Ο όλο και πιο αυταρχικός Ερντογάν διέγραψε με μια μονοκονδυλιά τα εύθραυστα μέτρα προστασίας για τον μισό πληθυσμό της χώρας όπου τρεις γυναίκες δολοφονούνται καθημερινά.
«Βρισκόμαστε μέσα σε μια πολύ σκοτεινή σήραγγα» δηλώνει η βραβευμένη συγγραφέας Ελίφ Σαφάκ. «Όταν χάνεις τη δημοκρατία, τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων είναι τα πρώτα που φεύγουν από τη μέση» τονίζει.
H κίνησή του αποτελεί ακόμα μία ένδειξη για το πόσο ο Ερντογάν αψηφά το κράτος δικαίου εντός και εκτός Τουρκίας. Έχει σχεδόν συνθλίψει την ανεξαρτησία τής τουρκικής Δικαιοσύνης. Συστηματικά αγνοεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που ζήτησε την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, όπως ο ακτιβιστής και φιλάνθρωπος Οσμάν Καβαλά ή ο Σαλαχατίν Ντεμιρτάς, ηγέτης μιας αριστερής και φιλοκουρδικής συμμαχίας.
Περιστοιχισμένος από αυλικούς μετά την απομάκρυνση κάθε ανεξάρτητου συμβούλου, ο Ερντογάν έχει σχεδόν χάσει την ικανότητα να διαμορφώνει πολιτική με συνοχή. Αντιθέτως, μετά την απώλεια των μεγάλων πόλεων της χώρας, όπως η Άγκυρα και η Κωνσταντινούπολη, στις δημοτικές εκλογές του 2019, ταΐζει απλώς κόκκινο κρέας την ισλαμική και υπερεθνικιστική εκλογική βάση του. Το ΑΚΡ θυμίζει περισσότερο κόμμα τής αντιπολίτευσης, παρά κυβερνών κόμμα στο κατώφλι τής τρίτης δεκαετίας του στην εξουσία. Είναι μια επίδειξη ισχύος, αλλά επίσης αδυναμίας.
