Δ. Δαμίγος*
Το διάστημα μεταξύ 27/2 - 1/3/2015 πραγματοποιήθηκε το 12ο Συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ, το οποίο σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από την αναπάντεχη απώλεια του συντρόφου Σταύρου Κωνσταντακόπουλου. Αν κάποιος προσπεράσει, καθόλου εύκολα είναι η αλήθεια, αυτό το τραγικό γεγονός και επιχειρήσει να αναλύσει το τι διημείφθη στο Συνέδριο θα στεκόταν ενδεχομένως σε τρία σημεία, πέραν φυσικά των αποτελεσμάτων των εκλογών για τη Διοικούσα Επιτροπή της ΠΟΣΔΕΠ:
o Πρώτον, ο αριθμός των συνέδρων ήταν μικρότερος σε σύγκριση με τα προηγούμενα Συνέδρια της Ομοσπονδίας, αντανακλώντας αφενός τη μείωση του σώματος των μελών ΔΕΠ λόγω μη προκήρυξης νέων θέσεων διδακτικού προσωπικού (ακόμη και αυτών που κενώνονται λόγω συνταξιοδότησης) και αφετέρου την αδρανοποίηση των Συλλόγων ΔΕΠ, ειδικά αυτών που κυριαρχούνται από τις δυνάμεις της ΚΙΠΑΝ και της ΑΡΜΕ.
o Δεύτερον, η απερχόμενη Διοίκηση της Ομοσπονδίαςδεν κατέθεσε στο Συνέδριο απολογισμό δράσης για την περίοδο 2013-2015. Το γεγονός αυτό καταγγέλθηκε από το Σώμα, ενώ ενδιαφέρον έχει ότι επιπλέον καταδικάστηκε, μετά από ψηφοφορία, η δράση της απερχόμενης Διοίκησης θεωρώντας ότι ήταν σε αντίθεση με τα συμφέροντα του κλάδου, με ευθύνη των παρατάξεων της πλειοψηφίαςπου συγκροτούσαν το Προεδρείο (Συνεργασία Πανεπιστημιακών, ΚΙΠΑΝ, ΑΡΜΕ, Ενωτική Ακαδημαϊκή Πρωτοβουλία και Πρωτοβουλία Μελών ΔΕΠ).
o Τρίτο, οπρογραμματισμός δράσης της Ομοσπονδίας για το επόμενο διάστημα, ωστόσο,υπερψηφίστηκε από τις παρατάξεις Συνεργασία Πανεπιστημιακών, ΚΙΠΑΝ, ΑΡΜΕ και Ενωτική Ακαδημαϊκή Πρωτοβουλία, οι οποίες κατέθεσαν κοινό πλαίσιο, παρά το γεγονός ότι για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα πριν το Συνέδριο αλλά και κατά τη διάρκεια αυτού, αναλώθηκαν σε αλληλοκατηγορίες. Το τρίτο και τελευταίο σημείο είναι ίσως και το πιο ενδιαφέρον, τόσο ως προς το περιεχόμενο του πλαισίου δράσης όσο και ως προς το σκέλος των συμμαχιών και το τι αυτές σηματοδοτούν.
Το πλαίσιο του προγράμματος δράσης που ψηφίστηκε περιλαμβάνει στον πυρήνα του τις γνωστέςθέσειςτων παρατάξεων που το στήριξαν.Από το σύνολο των θέσεων που αναφέρονται στο πρόγραμμα δράσης για σοβαρά ζητήματα όπως η «κινητικότητα» των φοιτητών διατμηματικά και διασχολικά προγράμματα σπουδών που διαλύει το ενιαίο χαρακτήρα του πτυχίου και των γνωστικών αντικειμένων, ο ρόλος της ΑΔΙΠ και η εμμονή σε μιααμφίβολη και προβληματική διαδικασία πιστοποίησης σπουδών και πτυχίων, κ.ά., επιλέγω να σταθώ μόνο στο ζήτημα του δημοκρατικού και συμμετοχικού τρόπου λειτουργίας και διοίκησης του πανεπιστημίου. Όχι γιατί τα άλλα ζητήματα είναι ήσσονος σημασίας, αλλά για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στο Πανεπιστήμιο, με το χαρακτήρα της συμμετοχής και συνευθύνης στη λήψη των αποφάσεων όλων των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, μακριά από καταστάσεις του παρελθόντος που αμαύρωσαν την έννοια της ακαδημαϊκής ελευθερίας, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία του Πανεπιστημίου και, κυρίως, γιατη διαμόρφωση ενός Συλλογικού, Δημόσιου, Ακαδημαϊκού και Δημοκρατικού Πανεπιστημίου που οραματιζόμαστε. Ο δεύτερος, εξίσου σημαντικός, λόγος είναι ότι η δημιουργία ενός ασφυκτικού πλαισίου λειτουργίας με ολιγαρχικά και μονοπρόσωπα όργανα διοίκησης, με αποκλεισμό των πολυπληθέστερων ομάδων της ακαδημαϊκής κοινότητας από αυτά, με κατάφωρη παραβίαση του δικαιώματος του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» με επιχειρηματολογία που στηρίζεται στο αυτοδιαφημιζόμενο και αστήρικτο στερεότυπο της «αυθεντίας» του καθηγητή έναντι της «ανικανότητας» όλων των υπολοίπων, είναι σε πλήρη αντίθεση με το χαρακτήρα του Πανεπιστημίου που γεννήθηκε μέσα από το Διαφωτισμό. Είναι σε πλήρη αντίθεση με την αποστολή του Πανεπιστημίου, η οποία είναι πρωτίστως η διαμόρφωση ελεύθερα σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών. Είναι σε πλήρη αντίθεση με τα βάθρα πάνω στα οποία στηρίζεται η ίδια η Δημοκρατία.
Η συμμαχία αυτή που αναβίωσε (αν είχε ποτέ πεθάνει…) με την ψήφιση του πλαισίου δράσης της Ομοσπονδίας σηματοδοτεί ότι οι παρατάξεις που στήριξαν φανατικά το Ν. 4009/11 και τις «μεταμφιέσεις» του, κόντρα στις δεκάδες ομόφωνες αποφάσεις συλλογικών οργάνων (Συνόδων των Πρυτάνεων, Συγκλήτων, ΓΣ Σχολών και Τμημάτων, ΓΣ Συλλόγων ΔΕΠ, φοιτητών κι εργαζομένων) ενάντια στο νόμο, με μοναδικό επιχείρημα – ακόμη και σήμερα – ότι ο νόμος ψηφίστηκε με μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και πρέπει να εφαρμοστεί, είναι παρούσες και κραταιές. Είναι οι ίδιες παρατάξεις που υπερασπίστηκαν χωρίς αιδώ τα Συμβούλια Ιδρύματος στις «προληπτικές εκκαθαρίσεις» που πραγματοποίησαν ενόψει Κοσμητορικών και Πρυτανικών εκλογών, παρά τη γενική κατακραυγή και ζητούν - ακόμη και σήμερα - τη διατήρησή τους. Είναι οι ίδιες παρατάξεις που επιδιώκουν συστηματικά τον εξοβελισμό εργαζομένων και φοιτητών, αλλά και μεγάλου τμήματος των καθηγητών που δεν «συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις» από τα όργανα διοίκησης και χαρακτηρίζουντησυμμετοχική δημοκρατία ως «παθογένεια». Παρά τις όποιες προσπάθειες που φαίνεται ότι έγιναν για να «στρογγυλευτούν» οι λέξεις σε σύγκριση με τον προγραμματισμό δράσης που ψηφίστηκε από τις ίδιες δυνάμεις στο περασμένο Συνέδριο, ενδεχομένως λόγω και της αλλαγής στην ευρύτερη πολιτική σκηνή(εξάλλου οι συγκεκριμένες παρατάξεις δεν μας έχουν συνηθίσει να είναι απέναντι στην – εκάστοτε – εξουσία, το αντίθετο μάλλον), δεν αλλοιώνεται ο πυρήνας των, ακραίων σε μεγάλο βαθμό, θέσεων των δυνάμεων αυτών.
Είναι γνωστό σε όλους, και ειδικά στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, ότι τα πανεπιστήμια βρίσκονται σε οικονομική και λειτουργική ασφυξία εξαιτίας της υποστελέχωσης σε διδακτικό και διοικητικό προσωπικό και της υποχρηματοδότησης από δημόσιους πόρους. Υπό αυτό το πρίσμα, η παρούσα συζήτηση μπορεί να εκλαμβάνεται ως ένα ήσσονος προτεραιότητας θέμα. Δεν είναι όμως έτσι. Για τους λόγους που αναφέρθηκαν, και ενδεχομένως πολύ περισσότερους, το Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, έχοντας τη θεσμική ευθύνη, θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα στην υλοποίηση των όσων έχουν εξαγγελθεί για τα θεσμικά ζητήματα των Πανεπιστημίων, με πρώτο βήμα την κατάργηση των Συμβουλίων Ιδρύματος και την ενίσχυση της συμμετοχικότητας στη διοίκηση. Γιατί, τελικά, το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο και τα εξαμβλώματα που αυτό δημιούργησε απειλούν και υπονομεύουν όχι μόνο το θεσμό του Δημόσιου Πανεπιστημίου αλλά και τα ίδια τα θεμέλια της Δημοκρατίας.
*Ο Δ. Δαμίγος είναι Αναπλ. Καθηγητής ΕΜΠ
