Ο Αντόνιο Κόστα έδωσε την προπερασμένη Τρίτη ένα μάθημα πολιτικής αξιοπρέπειας, που θα ήταν καλό να το «διδαχθούν» και άλλοι πολιτικοί στην Ευρώπη. Ο απερχόμενος σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Πορτογαλίας δήλωσε μετά την ομιλία τού συντηρητικού διαδόχου του Λουίς Μοντενέγκρο αμέσως μετά την ορκωμοσία του τελευταίου: «Νομίζω ότι η ομιλία ήταν πολύ καλή, πολύ σαφής και συνεπής με όσα υπερασπίστηκε ο Λουίς Μοντενέγκρο κατά την προεκλογική εκστρατεία. Όπως θα υποψιάζεστε, δεν είναι το πρόγραμμά μου αλλά το πρόγραμμά του, το πρόγραμμα που ψήφισαν οι Πορτογάλοι, και δεν μπορώ παρά να του ευχηθώ ό,τι καλύτερο».
Βεβαίως, θα μπορούσε κάποιος να έχει κάποιες ενστάσεις για το πόσο ξεκάθαρο ήταν αυτό που ψήφισαν οι Πορτογάλοι. Η κεντροδεξιά Δημοκρατική Συμμαχία συγκέντρωσε στις πρόσφατες εκλογές ποσοστό 28,83% έναντι 27,98% των Σοσιαλιστών και διαθέτει στη νέα Βουλή 80 έδρες έναντι 78 των αντιπάλων της σε σύνολο 230. Απέχει, λοιπόν, αρκετά από το να μπορεί να μιλήσει για μια καθαρή νίκη και κυρίως πολύ από μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία που θα της επιτρέψει να υλοποιήσει ατόφιο το πρόγραμμά της.
Ο Λ. Μοντενέγκρο διαβεβαίωσε τον Πρόεδρο της χώρας ότι θα καταφέρει να κυβερνήσει και ορκίστηκε πρωθυπουργός, ωστόσο είναι σαφές ότι για να μπορέσει να επιτύχει κάτι τέτοιο, θα χρειαστεί να αναζητήσει συμμαχίες και να προχωρήσει σε συμβιβασμούς για να μπορεί να προωθεί νομοσχέδια αλλά και τον επόμενο προϋπολογισμό της χώρας. Και το ερώτημα είναι σε ποια κατεύθυνση θα κοιτάξει να βρει αυτές τις συμμαχίες, με δεδομένο ότι στη νέα πορτογαλική Βουλή θα είναι ισχυρή η παρουσία του ακροδεξιού Chega (Φτάνει-Αρκετά), το οποίο διαθέτει πλέον 50 έδρες και διεκδικεί τον ρόλο του ρυθμιστή των πολιτικών εξελίξεων.
Ο νέος πρωθυπουργός έχει αποκλείσει προεκλογικά τη συνεργασία με το Chega και το επανέλαβε αυτό και τώρα. Στόχος του, όπως είπε, είναι να κυβερνήσει «με ταπεινότητα, πατριωτικό πνεύμα και ανοιχτό διάλογο». Είναι σαφές ότι αυτή η κατάσταση θέτει τόσο τον ίδιο όσο και τη σοσιαλιστική αντιπολίτευση ενώπιον ενός μεγάλου διλήμματος. Ο Μοντενέγκρο θα πρέπει να αποφύγει τον πειρασμό συνεργασίας με την Ακροδεξιά, αλλά και οι Σοσιαλιστές υπό τον Πέδρο Νούνο Σάντος δεν θα πρέπει να του προσφέρουν άλλοθι για να λοξοκοιτάξει προς τα άκρα δεξιά, επιδεικνύοντας μια διαλλακτική στάση «εποικοδομητικής αντιπολίτευσης» απέναντί του. Ήδη το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να καταψηφίσει τις προγραμματικές δηλώσεις που θα παρουσιάσει ο Μοντενέγκρο στις 11 και 12 Απριλίου.
Άτυπος μεγάλος συνασπισμός;
Πολλοί αναλυτές αναρωτιούνται αν αυτή η απόφαση αποτελεί μια πρόγευση για τη δημιουργία ενός ασυνήθιστου μεν, αναγκαίου δε άτυπου μεγάλου συνασπισμού, προκειμένου να κρατηθούν μακριά από τη λήψη των αποφάσεων οι ακροδεξιοί. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση αφορά και τις σημαντικές διαφωνίες των δύο μεγαλύτερων κομμάτων σε θέματα όπως η δημόσια υγεία και τα προγράμματα κοινωνικής στέγασης, αλλά κυρίως τον φόβο ότι μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να φουσκώσει ακόμα περισσότερο τα πανιά του Chega. Για παράδειγμα, η πρόθεση του νέου πρωθυπουργού να πραγματοποιήσει «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν και διατηρούν το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) ως βάση του συστήματος, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις δυνατότητες του ιδιωτικού και κοινωνικού τομέα, χωρίς άχρηστες ιδεολογικές προκαταλήψεις» είναι αρκετά σαφής μέσα στη γενικότητά της για να αποτελέσει σημείο μελλοντικών τριβών.
Πάντως, οι συντηρητικοί Σοσιαλ-Δημοκράτες και οι Σοσιαλιστές συμφώνησαν ήδη για την εκλογή του προέδρου της Βουλής, αποφασίζοντας να μοιράσουν τη θητεία σε δύο διετίες μεταξύ των υποψηφίων τους. Οι επερχόμενες ευρωεκλογές θα είναι μια καλή πρώτη δοκιμασία για το πώς βλέπουν οι Πορτογάλοι αυτές τις συμφωνίες.
Τεχνοκράτες, αλλά άπειροι
Ενα άλλο ζήτημα που θέτουν αρκετοί αναλυτές αφορά συνολικά τον χαρακτήρα της νέας κυβέρνησης. Ο Μοντενέγκρο διατήρησε τον ίδιο αριθμό υπουργών (17) με τον Κόστα, αλλάζοντας απλώς ονομασία σε κάποια χαρτοφυλάκια. Οι περισσότεροι υπουργοί, όπως και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, δεν διαθέτουν καμία πρότερη κυβερνητική εμπειρία και πολλοί από αυτούς αποπνέουν ένα τεχνοκρατικό άρωμα, που μπορεί να τους προκαλέσει ζητήματα στην πολιτική καθημερινή τριβή. Σαφής είναι, πάντως, η προσπάθεια να φανεί ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της νέας κυβέρνησης. Οι υπουργοί Εξωτερικών Πάουλο Ράνγκελ και Άμυνας Νούνο Μέλο έχουν υπάρξει ευρωβουλευτές από το 2009, διαθέτουν, δηλαδή, τις απαραίτητες εμπειρίες και γνωριμίες στις Βρυξέλλες που θα μπορούσαν να αποδειχτούν χρήσιμες μελλοντικά. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχαν θορυβηθεί αρκετά με το εκλογικό αποτέλεσμα σε σχέση με τα ποσοστά της Ακροδεξιάς και θα προσπαθήσουν να στηρίξουν τη νέα κυβέρνηση, ενώ κατέγραψαν με μια σχετική ανακούφιση την πρόθεση των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου να επιδείξουν διάθεση δημιουργίας μετώπου απέναντι στα άκρα. Το ερώτημα είναι αν αυτό το κλίμα μπορεί να αντέξει για μια τετραετία με το Chega να είναι έτοιμο να φορέσει τον μανδύα της «πραγματικής αντιπολίτευσης».
