Πιο δηλητηριασμένη από ποτέ απ’ το τοξικό νέφος της πόλωσης και του διχασμού που έχει απλωθεί σε όλη τη χώρα, από την ανατολική ως τη δυτική ακτή, πάνω από κάθε μικρή και μεγάλη πόλη, και ενώ ανισότητες και κρίση επιδεινώνονται, η Αμερικανική Δημοκρατία βιώνει σήμερα μια άνευ προηγουμένου έκρηξη πολιτικής βίας.
Πολλοί την παραλληλίζουν με τη βία της κοινωνικής έκρηξης της δεκαετίας του ’70, την οποία πυροδότησαν ο πόλεμος στο Βιετνάμ και οι φυλετικές διακρίσεις. Με μία σημαντική διαφορά σήμερα, ωστόσο: Τότε η πολιτική βία στόχευε περιουσίες, οικονομικά συμφέροντα, συμβολικά τοπόσημα. Σήμερα στοχεύει ανθρώπινες ζωές.
Από την επίθεση στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου 2021 μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 213 περιστατικά πολιτικής βίας στις Ηνωμένες Πολιτείες που έχουν προκαλέσει τον θάνατο 39 ανθρώπων, σύμφωνα με καταμέτρηση του Reuters πάνω στην οποία βασίστηκε μια τελευταία μεγάλη δημοσιογραφική έρευνά του.
Ανάμεσα σε αυτούς τους θανάτους, ίσως ο πιο αντιπροσωπευτικός του κλίματος που επικρατεί στη χώρα, είναι εκείνος του Άντονι Κινγκ τον περασμένο Νοέμβριο, στη μικρή πόλη Οκεάνα του Οχάιο. Δολοφονήθηκε από τον 27χρονο γείτονά του Όστιν Κομπς με πέντε σφαίρες στην αυλή του σπιτιού του μπροστά στα έντρομα μάτια της συζύγου του Κρίστεν. Είχε επιτεθεί φραστικά άλλες τρεις φορές στον άτυχο Κινγκ επειδή θεωρούσε ότι ήταν Δημοκρατικός. Την τέταρτη ήρθε με το όπλο έξω από το σπίτι του...
«Πολιτικός σεχταρισμός
Σύμφωνα με συνεντεύξεις από τέσσερα άτομα που τον γνωρίζουν προσωπικά, ο δολοφόνος δήλωνε ένθερμος συντηρητικός και πιστός οπαδός του Τραμπ. Ομολόγησε τον φόνο και είναι ήδη προφυλακισμένος, περιμένοντας τη δίκη του. Οι δικηγόροι του επιμένουν ότι τα κίνητρά του δεν ήταν πολιτικά, αλλά αποτέλεσμα ψυχικής ασθένειας. Η κομητεία Μπάτλερ στην οποία ανήκει η Οκεάνα είναι διάσπαρτη από κλειστά εργοστάσια και καταστήματα, σημάδια της τοπικής οικονομικής παρακμής, ενώ τα υψηλά ποσοστά εθισμού στα οπιοειδή και στη μεθαμφεταμίνη αποτελούν κοινό μυστικό στην περιοχή.
Οπως ο Κομπς και ο γείτονάς του, η συντριπτική πλειονότητα των 390.000 κατοίκων της κομητείας είναι λευκοί. Το Μπάτλερ έχει ψηφίσει Ρεπουμπλικάνους σε όλες τις προεδρικές εκλογές μετά το 1952 εκτός από μία, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη μετατροπή του Οχάιο από μια κομματικά «επαμφοτερίζουσα» πολιτεία σε ισχυρό προπύργιο των Ρεπουμπλικάνων.
Απορρίπτοντας πλήρως τους Δημοκρατικούς ως «αντιαμερικανικά» στοιχεία, οι συντηρητικοί της τοπικής κοινότητας θεωρούν το κυβερνών κόμμα «σοσιαλιστικό» ή «ακραία αριστερό». Ο Ντέιβ Σπάριερ, που ζει στο Μπάτλερ από το 1979 και είναι αντιπρόεδρος της τοπικής οργάνωσης του Δημοκρατικού Κόμματος, δηλώνει «αυτόπτης μάρτυρας» της σταδιακής «μετάλλαξης» των Ρεπουμπλικάνων σε έναν υπερσυντηρητικό εσμό. Είναι πια, όπως αυτοαποκαλούνται, οι οπαδοί του «Θεού και της χώρας» και αναθεματίζουν τους Δημοκρατικούς επειδή, όπως λένε, «κάνουν το έργο του διαβόλου».
Οι ακαδημαϊκοί αποκαλούν αυτή τη νοοτροπία ως νέο «πολιτικό σεχταρισμό» της Αμερικής. Το ένα κόμμα δαιμονοποιεί το άλλο, θεωρώντας τους ψηφοφόρους του «προδότες» και «εχθρούς». Έχοντας εστιάσει την προσοχή τους στα πολιτικά υποκινούμενα βίαια περιστατικά, οι ειδικοί λένε ότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από συσσωρευμένα αποδεικτικά στοιχεία τού ότι η Αμερική βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με τη σοβαρότερη έκρηξη πολιτικής βίας από τη δεκαετία του 1970.
Επιθέσεις και δολοφονίες με πολιτικά κίνητρα έχουν πυκνώσει δραματικά τελευταία, ρίχνοντας βαριά τη σκιά τους σε πολλές πτυχές της αμερικανικής δημόσιας ζωής, από μικρές συγκεντρώσεις μέχρι μεγάλες διαδηλώσεις. Ορισμένοι θάνατοι ήταν αποτέλεσμα προσωπικών αντιπαραθέσεων, όπως, για παράδειγμα, ένας μοιραίος καβγάς πέρυσι μεταξύ δύο ανδρών στη Φλόριντα που διαπληκτίζονταν για την... επιχειρηματική οξυδέρκεια του Τραμπ.
Αλλα περιστατικά συνέβησαν σε δημόσιους χώρους, όπως ο πυροβολισμός πέντε διαδηλωτών στο Πόρτλαντ, πέρυσι, από έναν φανατικό ακροδεξιό. Περιστατικά ένοπλης βίας με πολιτικά κίνητρα προκάλεσαν επίσης τον θάνατο 24 ανθρώπων, ανάμεσά τους δέκα μαύρων πελατών σούπερ μάρκετ στο Μπάφαλο, τον Μάιο του 2022, από έναν υπέρμαχο της φυλετικής υπεροχής που καλούσε τους λευκούς σε φυλετικό πόλεμο.
Περίπου τα δύο τρίτα των πολιτικά υποκινούμενων βίαιων περιστατικών που τεκμηριώθηκαν από το Reuters αφορούσαν επιθέσεις από μεμονωμένα άτομα ή συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων σε δημόσιες εκδηλώσεις, όπως διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της αστυνομικής βίας, υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση ή των δικαιωμάτων των τρανς. Οι υπόλοιπες αφορούσαν σημαντικές υλικές ζημιές που συχνά συνδέονται με διαδηλώσεις υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης και κατά κανόνα αποδίδονται από την αστυνομία σε «αριστερούς ακτιβιστές».
Βία απ’ τα δεξιά
Σύμφωνα με τον εγκληματολόγο του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ Γκάρι ΛαΦρι που έχει μελετήσει τα χαρακτηριστικά της πολιτικής βίας στην Αμερική μεταξύ 1970 και 2020, ο τελευταίος κύκλος άρχισε να ανοίγει το 2016, δηλαδή περίπου κατά την περίοδο της πρώτης υποψηφιότητας Τραμπ για την Προεδρία.
Διαχρονικά το μοτίβο της πολιτικής βίας στις ΗΠΑ ακολουθεί τα κομβικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ιστορία της χώρας. Κορυφώνεται με το αντιπολεμικό κίνημα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και φθίνει στη συνέχεια από τα μέσα του ’70, ώσπου σχεδόν «εξαφανίζεται» το 1980. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο το 1970 είχαν καταγραφεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο περισσότερα από 450 περιστατικά πολιτικής βίας. Μετά τη δεκαετία του ’80 υπήρξαν μερικά άκρως βίαια και φονικά ξεσπάσματα, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1990, ανάμεσά τους η βομβιστική επίθεση κατά του ομοσπονδιακού κτηρίου στην Οκλαχόμα Σίτι το 1995 από τον ακροδεξιό Τίμοθι ΜακΒέι, που σκότωσε 168 ανθρώπους. Είναι η επίθεση που μέχρι και σήμερα χαρακτηρίζεται από το FBI ως η χειρότερη μεμονωμένη πράξη εγχώριας τρομοκρατίας. Ύστερα από μια σχετικά ήρεμη περίοδο μετά το 2000, η πολιτική βία επέστρεψε το 2016 και, όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά ο ΛαΦρι, «δεν φαίνεται ότι έχουμε φτάσει ακόμα στην κορύφωση του κύματος».
Το τελευταίο ξέσπασμα διαφέρει τόσο ως προς τους στόχους όσο και ως προς τα μέσα του. Σύμφωνα με την Ρέιτσελ Κλάινφελντ του Carnegie Endowment for International Peace, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον, η οποία μελετά τον πολιτικό εξτρεμισμό, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η αμερικανική πολιτική βία συνδεόταν συχνότερα με τα ριζοσπαστικά κινήματα της Αριστεράς και επικεντρωνόταν σε μεγάλο βαθμό στην καταστροφή περιουσιών όπως κυβερνητικά κτήρια, εγκαταστάσεις κ.λπ. Ο τρόπος δράσης βασιζόταν σε βομβιστικές επιθέσεις, οι οποίες γίνονταν συνήθως νύχτα ή μετά από προειδοποιήσεις, αφού ο στόχος δεν ήταν να υπάρξουν θύματα αλλά να επηρεαστούν οι αποφάσεις των ανθρώπων της εξουσίας.
Αντίθετα, μεγάλο μέρος της σημερινής πολιτικής βίας στοχοποιεί ανθρώπους και τα περισσότερα από τα θανατηφόρα περιστατικά της προέρχονται από τη Δεξιά, υπογραμμίζει το Reuters. Από τις 14 θανατηφόρες πολιτικές επιθέσεις μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο, στις οποίες ο δράστης ή ο ύποπτος είχε ξεκάθαρη κομματική προέλευση, οι 13 αφορούσαν οπαδούς της Δεξιάς και μόνο μία της Αριστεράς. Το τελευταίο ξέσπασμα βίας που προέρχεται από τη Δεξιά, λέει η Κλάινφελντ, έχει στόχο να «σταματήσει» τους ανθρώπους ή να τερματίσει τις ζωές των ανθρώπων.
«Εξοικείωση»
Οι εξηγήσεις που δίνουν οι ειδικοί για την έξαρση του φαινομένου ποικίλλουν. Κυμαίνονται από την εκτεταμένη οικονομική πίεση που βιώνουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και την αναταραχή που προκάλεσε η πανδημία της Covid έως την εντεινόμενη ανησυχία για τα μεταβαλλόμενα φυλετικά και εθνο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των ΗΠΑ και τη χυδαιοποίηση της πολιτικής ρητορικής στην εποχή του Τραμπ. Οι παραδοσιακές διαιρέσεις, που συνήθως έχουν τις ρίζες τους στις διαφορές πολιτικής μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, σήμερα έχουν δώσει τη θέση τους στην αντίληψη ότι οι υποστηρικτές του αντιτιθέμενου πολιτικού κόμματος είναι μια «δύναμη του κακού» που επιδιώκει να καταστρέψει τον κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό της Αμερικής. Είναι ένα τρομακτικό εύρημα που αποτυπώνεται στα αποτελέσματα πρόσφατων δημοσκοπήσεων.
Σε μια από αυτές, των Reuters/Ipsos, σε δείγμα σχεδόν 4.500 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων που έγινε τον Μάιο, περίπου το 20% Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων ερωτηθέντων χαρακτήρισε τη βία «αποδεκτή» εάν πρόκειται να ασκηθεί «για να υλοποιηθούν οι ιδέες μου για μια καλύτερη κοινωνία». Την ίδια ώρα, βέβαια, αυτή η τάση της «εξοικείωσης» με τη βία είναι κάτι που ανησυχεί τους περισσότερους Αμερικανούς. Περίπου το 65% των ερωτηθέντων σε μια άλλη δημοσκόπηση τον Μάρτιο και τον Απρίλιο εξέφρασαν την ανησυχία τους για το γεγονός ότι «πράξεις βίας διαπράττονται εναντίον πολιτών λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών τους».
Ακαδημαϊκοί, αξιωματούχοι του εκλογικού μηχανισμού και οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου βλέπουν ότι υπάρχουν σήμερα περισσότερα δυνητικά ερεθίσματα για πράξεις πολιτικής βίας. Οι έντονες αντιπαραθέσεις στη δημόσια συζήτηση για θέματα όπως οι αμβλώσεις και τα δικαιώματα των τρανς πυροδοτούν εχθρότητα μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς. Και οι δικαστικές διώξεις κατά του Τραμπ φορτίζουν επικίνδυνα το ήδη ηλεκτρισμένο κλίμα, ιδιαίτερα καθώς ο μεγιστάνας εγκαινιάζει την εκστρατεία του για την ανακατάληψη του Λευκού Οίκου. Είναι ενδεικτικό ότι σε ορισμένα τοπικά εκλογικά γραφεία έχουν τοποθετηθεί αλεξίσφαιρα τζάμια και πόρτες ασφαλείας υπό τον φόβο επιθέσεων.
Οι πολιτικοί εξτρεμιστές, «παρακινούμενοι από μια σειρά ιδεολογικών θέσεων», αποτελούν «επίμονη και θανατηφόρα απειλή», προειδοποίησε το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας σε υπόμνημά του προς τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου τον Μάιο. Είχε προηγηθεί η προειδοποίηση του διευθυντή του FBI Κρίστοφερ Ρέι σε ακρόαση στο Κογκρέσο τον Αύγουστο του περασμένου έτους ότι οι εκλογικές διαμάχες και η εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση τροφοδοτούν και κλιμακώνουν την ένταση. «Κάθε μέρα μαθαίνω για κάποιον που έριξε μολότοφ σε έναν άλλο εξαιτίας μιας διαφοράς. Αυτό είναι τρελό» είχε πει χαρακτηριστικά.
Στα τυφλά
Οπως επισημαίνει το Reuters, δεν υπάρχει επίσημος απολογισμός για το πόσοι Αμερικανοί σκοτώνονται κάθε χρόνο από περιστατικά πολιτικής βίας. Η συγκεκριμένη κατηγορία εγκλημάτων δεν παρακολουθείται σε ομοσπονδιακή ή τοπική κλίμακα και τα σχετικά δεδομένα εγκληματικότητας δεν κατηγοριοποιούνται.
Τουλάχιστον έξι πανεπιστήμια και ιδιωτικές ερευνητικές ομάδες τεκμηριώνουν το πρόβλημα από βάσεις δεδομένων που περιέχουν στοιχεία για την πολιτική βία από δελτία ειδήσεων, δικαστικά αρχεία, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αστυνομικές ανακοινώσεις. Ωστόσο, οι ορισμοί των ανεξάρτητων ερευνητικών ομάδων για το τι θεωρείται «πολιτική βία» και τι όχι διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Ορισμένοι περιλαμβάνουν και την αστυνομική βία αλλά και τα τυχαία εγκλήματα μίσους. Άλλοι αποκλείουν αυτές τις κατηγορίες εγκλημάτων. Και ανάμεσα στα σχετικά λίγα ιδρύματα που παρακολουθούν το φαινόμενο της πολιτικής βίας, τα περισσότερα δεν έχουν δημοσιοποιήσει ολοκληρωμένα δεδομένα από το 2020.
Πολλές επιθέσεις με πολιτικά κίνητρα διαπράττονται σε επίπεδο κοινότητας με στόχο τοπικούς πολιτικούς, ακτιβιστές αλλά και παρευρισκόμενους σε πολιτικές εκδηλώσεις.
Ως αποτέλεσμα δεν γίνονται πρωτοσέλιδα σε εθνική κλίμακα. Ακόμη και εκείνα που έχουν θύματα ή είναι ιδιαίτερα βίαια συχνά προκαλούν μόνο εφήμερη προσοχή.
Συνολικά, το Reuters κατέγραψε 140 πολιτικά υποκινούμενες σωματικές επιθέσεις και βίαιες αντιπαραθέσεις με πυροβόλα όπλα, μαχαίρια, σπρέι πιπεριού, αυτοκίνητα και γροθιές. Σε 13 από τα περιστατικά πολιτικής βίας μετά την 6η Ιανουαρίου 2021 που προκάλεσαν 34 θανάτους, οι δράστες ή οι ύποπτοι είχαν ξεκάθαρα δεξιές πεποιθήσεις. Άλλα τέσσερα άτομα έχασαν τη ζωή τους σε τέσσερα περιστατικά που άπτονται της πολιτικής βίας αλλά δεν συνδέονται με την κομματική αντιπαράθεση. Σε αυτά περιλαμβάνεται μια ένοπλη επίθεση τον Μάιο του 2022 από έναν ύποπτο που, εξαγριωμένος από τις πολιτικές εντάσεις μεταξύ Κίνας-Ταϊβάν, άνοιξε πυρ σε ταϊβανέζικη εκκλησία στην Καλιφόρνια σκοτώνοντας έναν πιστό και τραυματίζοντας πέντε.
Μόνο ένα από τα θανατηφόρα περιστατικά που μπήκαν στο μικροσκόπιο δημοσιογραφικής έρευνας διαπράχθηκε από ύποπτο, ο οποίος σαφώς προέρχεται από την Αριστερά. Πρόκειται για τη δολοφονία με μαχαίρι, πέρυσι, ενός δημοσιογράφου στο Λας Βέγκας από τον Ρόμπερτ Τέλες, δημόσιο διαχειριστή στην κομητεία Κλαρκ της Νεβάδα, προερχόμενο από το Δημοκρατικό Κόμμα, εξαιτίας επικριτικών δημοσιευμάτων εναντίον του.
Πίσω από τις στατιστικές και τους απρόσωπους αριθμούς, στην απόμερη συνοικία της Οκεάνα οι λεπτομέρειες του φονικού ενός ήσυχου οικογενειάρχη από τον γείτονά του επειδή τον θεώρησε πολιτικό εχθρό του συγκλονίζουν πραγματικά. Ο δράστης, φορώντας ωτοασπίδες, έκοψε τον φράχτη με ένα αλυσοπρίονο, μπήκε στην αυλή του σπιτιού του Κινγκ και με ένα 38άρι περίστροφο τον πυροβόλησε τρεις φορές στο κεφάλι και δύο φορές στο στήθος. Η σύζυγος του θύματος, η Κρίστεν και ο 16χρονος γιος τους, έτρεξαν γρήγορα μόλις άκουσαν τους πυροβολισμούς και είδαν τον Κομπς να απομακρύνεται και να επιστρέφει στο σπίτι του.
Η δολοφονία στοιχειώνει ακόμη την κοινότητα της μικρής πόλης. Στο μπαρ όπου σύχναζε ο Κομπς μαζί με άλλους πολιτικούς ομοϊδεάτες του, η παρέα του αναρωτιέται τώρα γιατί έκανε αυτό το έγκλημα. Ανάμεσά τους και μια φίλη του, η Μπετζ, που συνεχίζει να διαβάζει τις ίδιες ενημερωτικές ροές από δεξιόστροφα ΜΜΕ στο κινητό της, να βλέπει τις ίδιες αναρτήσεις στο facebook και να παρακολουθεί τα ίδια καλωδιακά κανάλια. Η εξήγηση που δίνει είναι ότι ο Κομπς πιθανώς πίστευε πως ο «κόσμος» θα ενέκρινε την πράξη του. «Ήθελε να είναι ξεχωριστός» είπε. Σπεύδοντας αμέσως να προσθέσει: «Μου ραγίζει την καρδιά. Ένα έθνος ενάντια στον εαυτό του δεν μπορεί να σταθεί. Όταν πολεμάμε ο ένας τον άλλον, δεν μπορεί να είμαστε καλοί ο ένας με τον άλλον...».
