Η Ολλανδία των 17,5 εκατ. κατοίκων είναι η δεύτερη χώρα παγκοσμίως πίσω από τις ΗΠΑ σε εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Μιλάμε, βεβαίως, για μια κανονική βιομηχανία, που ελάχιστα έχει πλέον να κάνει με την ειδυλλιακή εικόνα της μικρής Ολλανδέζας με τα ξύλινα τσόκαρα. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι οι αγρότες είναι αμελητέα ποσότητα και δεν επηρεάζουν τις κοινωνικές και εσχάτως και τις πολιτικές εξελίξεις.
Τον περασμένο Μάρτιο στις περιφερειακές εκλογές για τη Γερουσία το ΒΒΒ, το Κίνημα Αγροτών-Πολιτών, συγκέντρωσε ποσοστό 20% και αναδείχθηκε πρώτη δύναμη, κερδίζοντας 16 σε σύνολο 75 εδρών. Αυτή η επιτυχία ξάφνιασε πολλούς γιατί το κόμμα αυτό, που είχε ιδρύσει η πρώην δημοσιογράφος Καρολίνε φαν ντερ Πλας το 2019, είχε ήδη κατέλθει στις εθνικές εκλογές το 2021 και είχε κερδίσει μία και μοναδική έδρα: τη δική της. Η εφημερίδα Volkskrant έγραφε τότε χαρακτηριστικά: «Η προέλαση του BBB δείχνει ότι αυτός ο κυβερνητικός συνασπισμός δεν έχει αποδοχή. [...] Το BBB έχει γίνει το απόλυτο κόμμα διαμαρτυρίας ενάντια στα κατεστημένα συμφέροντα και στην αυτάρκεια των μεγαλουπόλεων. [...] Η πίεση στο εσωτερικό του συνασπισμού θα συνεχίσει τώρα να αυξάνεται. [...] Το εύρος κίνησης συρρικνώνεται. Το ερώτημα είναι αν αυτό το μήνυμα του ψηφοφόρου θα πυροδοτήσει κυβερνητική κρίση, όπως εικάζεται. Τρία από τα τέσσερα κόμματα του συνασπισμού γνωρίζουν ότι τα κυβερνητικά αξιώματα θα βρεθούν πολύ μακριά μετά από μια ρήξη. Ωστόσο, υπάρχει μια εναλλακτική: να ακούσουν καλά αυτή την προειδοποιητική βολή από τον πολίτη».
Το τέλος της κυβέρνησης Ρούτε
Η προειδοποιητική βολή μπορεί να ακούστηκε, αλλά το ερώτημα είναι πώς ερμηνεύτηκε. Ο πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε είδε ως αίτημα μια πολύ σκληρότερη πολιτική στο μεταναστευτικό. Το κόμμα του είχε πέσει στην τρίτη θέση στις περιφερειακές και έτσι οδήγησε την κατάσταση στα άκρα, γεννώντας πολλές υποψίες για τα μελλοντικά σχέδιά του. Ο συνασπισμός τεσσάρων κομμάτων, που κυβερνά από το 2016, επιβεβαιωθείς και το 2021, διαλύθηκε και, όπως σωστά προφήτευε το παραπάνω δημοσίευμα, είναι μάλλον απίθανο κάποια από αυτά τα κόμματα του Κέντρου και της Δεξιάς να μπορέσουν να ξαναδούν υπουργεία. Εκτός αν αποφασίσουν να υποταχθούν στη μοίρα τους και να συνεργαστούν τελικά με το ΒΒΒ. Γιατί είναι πλέον ορατό το ενδεχόμενο αυτό το κίνημα διαμαρτυρίας να καταστεί πρώτη πολιτική δύναμη, με βάση τις δημοσκοπήσεις, και κάποιοι ποντάρουν ήδη στην Ντερ Πλας ως την επόμενη πρωθυπουργό της χώρας.
Αξίζει, λοιπόν, να δει κανείς λίγο πιο προσεκτικά τι ακριβώς αντιπροσωπεύει αυτό το κόμμα που δεν το ψηφίζουν, όπως είναι προφανές, μόνο οι αγρότες. Μπορεί να γεννήθηκε με αφορμή την προσπάθεια της κυβέρνησης να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του αζώτου, περιορίζοντας την κτηνοτροφία, αλλά η διαμαρτυρία μπόρεσε να στεγάσει τελικά κάτω από την ομπρέλα της και άλλες κοινωνικές ομάδες. Η βελγική De Standaard έγραψε χαρακτηριστικά: «Στην Ολλανδία, όπως και στη Φλάνδρα, οι αγρότες δεν αποτελούν μεγάλη εκλογική ομάδα. Αλλά πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν την αίσθηση ότι “αυτοί” στη Χάγη ή “αυτοί” στις Βρυξέλλες δεν καταλαβαίνουν το “εμάς”. Όταν εξισορροπούμε τα συμφέροντα του περιβάλλοντος και της γεωργίας, τόσο εμείς όσο και οι γείτονές μας νιώθουμε εγκαταλειμμένοι, στερημένοι. Η πολιτική δεν μας ξέρει, δεν μας καταλαβαίνει και δεν μας θέλει».
Εχθρός τους η Αριστερά
Το ΒΒΒ εκφράζει ουσιαστικά έναν βαθύ συντηρητισμό και μια εχθρότητα απέναντι στους εκπροσώπους δυνάμεων που μιλούν για την ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Μια επαρχιώτικη νοσταλγία για ένα αγνό «βουκολικό» παρελθόν, που δεν υπάρχει πια. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στην επίσημη γλώσσα του χρησιμοποιεί «χωριάτικες» εκφράσεις από τη διάλεκτο των Boer, των αγροτών, ενώ έχει ανακηρύξει σε υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του τον επικεφαλής της Πράσινης Αριστεράς Τζέσε Κλάβερ, φτάνοντας στο σημείο να περιφέρει σε διαδηλώσεις ένα φέρετρο με το όνομά του. Δεν είναι, λοιπόν, κάποιοι αθώοι φυσιολάτρες που τα βάζουν με το σύστημα. Επικαλούνται ζητήματα κοινωνικής πολιτικής για να αγγίξουν λαϊκά στρώματα που απειλούνται από τον πληθωρισμό ή την εκτόξευση των ενοικίων, αλλά δεν κλείνουν ερμητικά την πόρτα και σε συνωμοσιολόγους και αντιεμβολιαστές. Δεν είναι τυχαίο ότι η εκτίναξή τους ουσιαστικά ήρθε μετά την πανδημία, όπου η ολλανδική κυβέρνηση κράτησε μια επαμφοτερίζουσα στάση.
Οι εκπρόσωποι του ΒΒΒ δηλώνουν ότι είναι εναντίον των ανεμογεννητριών και των ηλιακών, αλλά τάσσονται υπέρ του αποχαρακτηρισμού περιοχών ως προστατευόμενων και υποστηρίζουν την ατομική ενέργεια. Σε ό,τι αφορά ζητήματα διαφορετικότητας, κάποιοι ανέσυραν ένα παλιότερο tweet της Φον ντερ Πλας μετά το Gay Pride στο Άμστερνταμ: «Όταν τριγυρνάς στα κανάλια με στρινγκ ανάμεσα στους γλουτούς σου και γκλίτερ στον καβάλο σου, δεν θέλεις να σε αποδεχτούν». Η ίδια απέρριψε τις κατηγορίες περί ομοφοβίας και έσβησε τη σχετική ανάρτηση, αλλά απέφυγε να ζητήσει συγγνώμη, όπως σημείωνε σε μια ανάλυσή του για το ΒΒΒ το Πανεπιστήμιο του Μίνστερ στη Γερμανία.
Θα ήταν, λοιπόν, ακόμα μια ένδειξη συντηρητικοποίησης να δούμε αυτό το περίεργο και όχι και τόσο αθώο μόρφωμα στην ολλανδική κυβέρνηση. Στις δημοσκοπήσεις στα τέλη Ιουνίου είχε μια μικρή υποχώρηση σε σχέση με τις περιφερειακές εκλογές, αλλά αυτό ήταν πριν την τωρινή κυβερνητική κρίση.
