Ακόμη ένας κύκλος βίας στη συνεχιζόμενη ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση έκλεισε. Το πότε θα ανοίξει ο επόμενος είναι άγνωστο. Η αιτία είναι πάντα εκεί. Η αφορμή μπορεί να είναι οτιδήποτε.
Η διευθέτηση της παλαιστινιακής υπόθεσης εξακολουθεί να εκκρεμεί. Το δικαίωμα ενός λαού στην πατρίδα του εξακολουθεί να μην αναγνωρίζεται. Παλεύει εβδομήντα χρόνια τώρα με τα φαντάσματα μιας ιστορικής αδικίας σε βάρος του. Με την καταπίεση, τον έλεγχο, τη φτώχεια, την αδυναμία της τοπικής εξουσίας να του εξασφαλίσει ασφάλεια και προοπτική, να τον ακολουθούν και να σημαδεύουν κάθε βήμα του. Και η ισχυρότερη «δύναμη» από όλες, η απουσία οποιασδήποτε προοπτικής διαλόγου, βάζει τα πράγματα στις ράγες ενός ακόμη πιο ζοφερού μέλλοντος.
Ο εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού Ντάνιελ Χαγκάρι διαβεβαίωσε πως η επιχείρηση... «Σπίτι και Κήπος» «ολοκληρώθηκε με επιτυχία». Ήταν η μεγαλύτερη ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση στη Δυτική Όχθη τα τελευταία είκοσι χρόνια.
Η Τζενίν είναι ένα γκέτο, ουσιαστικά. Υπό κανονικές συνθήκες, οποιαδήποτε μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση σε ένα τέτοιο περιβάλλον πυκνής δόμησης και μεγάλης πληθυσμιακής πυκνότητας είναι εξ ορισμού απαγορευτική. Αλλά η Παλαιστίνη είναι μια εξαίρεση...
Ο ανταποκριτής του BBC Τζέρεμι Μπόουεν περιγράφει όσα είδε και βίωσε σε ένα 48ωρο πολέμου μέσα στον πυκνοκατοικημένο αστικό ιστό: «Μια παχιά κρούστα μαύρης στάχτης έχει καλύψει τα πεζοδρόμια και τους δρόμους στο κέντρο. Προέρχεται από τα οδοφράγματα των καμένων ελαστικών που έχουν στήσει νεαροί Παλαιστίνιοι ενώ τριγυρνούν στους δρόμους “αναζητώντας” κάποιο ισραηλινό τζιπ. Μερικοί από αυτούς είναι οπλισμένοι με πέτρες ή μικρές αυτοσχέδιες βόμβες για να τις εκτοξεύσουν στα διερχόμενα ισραηλινά οχήματα. Σποραδικές εκρήξεις και πυροβολισμοί αντηχούν στον προσφυγικό καταυλισμό που απλώνεται σε μια υπερυψωμένη περιοχή πάνω από το κέντρο της Τζενίν. Τα ισραηλινά drones βουίζουν συνεχώς από πάνω μου...».
«Η χειρότερη μέρα μου»
Οι μπουλντόζες, ένα άλλο σήμα κατατεθέν της ισραηλινής αντίδρασης στη δεύτερη Ιντιφάντα, κατέστρεψαν σπίτια, αυτοκίνητα και δρόμους. Ο ισραηλινός στρατός ισχυρίστηκε ότι έπρεπε να καθαρίσει τους δρόμους από αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς.
Ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Φόλκερ Τουρκ προειδοποίησε ότι η τακτική της καταστροφής περιουσιών και οι αεροπορικές επιδρομές εντός κατοικημένης περιοχής εγείρουν σοβαρά ερωτήματα νομιμότητας και συνιστούν περισσότερο εχθροπραξίες στο πλαίσιο μιας ένοπλης σύγκρουσης παρά επιχειρήσεις εφαρμογής του νόμου, όπως διατείνεται η ισραηλινή κυβέρνηση. «Σε μια κατεχόμενη περιοχή, οι θάνατοι που προκαλούν αυτές οι αεροπορικές επιδρομές μπορούν επίσης να συνιστούν ανθρωποκτονία από πρόθεση» προειδοποίησε ο αξιωματούχος του ΟΗΕ.
«Θα δράσουμε για όσο χρειαστεί για να ξεριζώσουμε την τρομοκρατία. Δεν θα επιτρέψουμε η Τζενίν να γίνει ασφαλές καταφύγιο για τους τρομοκράτες» διεμήνυσε από την πλευρά του ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Η ατμόσφαιρα στο τοπικό νοσοκομείο, όπως την αναπαριστά ο ανταποκριτής του Guardian Σούφγιαν Ταχά, ήταν αποπνικτική και χαοτική. Συνεχείς διακοπές ρεύματος, κηλίδες αίματος στο πάτωμα, άνθρωποι έντρομοι που αναζητούσαν καταφύγιο κάπνιζαν ασταμάτητα έξω από τους θαλάμους νοσηλείας, άλλοι προσπαθούσαν να κοιμηθούν για λίγο. Οκτώ πτώματα κείτονταν στο νεκροτομείο, ενώ μέλη των οικογενειών τους θρηνούσαν και πήγαιναν πέρα δώθε.
«Ήταν μία από τις χειρότερες μέρες που είχα ποτέ στη βάρδιά μου» λέει ο δρ Μαχμούντ Μπασλίτ, ορθοπεδικός χειρουργός στο δημόσιο νοσοκομείο της Τζενίν τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Περιέθαλψε 35 άτομα που τραυματίστηκαν στις ισραηλινές επιδρομές, δέκα εκ των οποίων χρειάστηκαν χειρουργική επέμβαση.
Η Τζενίν, μια μικρή πόλη απλωμένη πάνω σε βραχώδεις λόφους βόρεια της Δυτικής Όχθης, κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ, φιλοξενεί έναν καταυλισμό προσφύγων που στεγάζει περίπου 14.000 ανθρώπους. Είναι απόγονοι των Παλαιστινίων που εκτοπίστηκαν το 1948, όταν δημιουργήθηκε το κράτος του Ισραήλ. Οι περισσότεροι είναι φτωχοί και άνεργοι.
Αυτή η σκληρή κληρονομιά προκαλεί και σκληρή εχθρότητα προς το Ισραήλ, και φυσικά θρέφει την υποστήριξη προς τις παλαιστινιακές μαχητικές ομάδες. Η περιοχή είναι εδώ και καιρό το κέντρο της παλαιστινιακής αντίστασης στη Δυτική Όχθη. Οι συγκρούσεις μεταξύ ισραηλινών δυνάμεων και Παλαιστίνιων μαχητών στους στενούς δρόμους είναι κάτι συνηθισμένο πια.
Η Παλαιστινιακή Αρχή, που για πολλούς ντόπιους είναι ανύπαρκτη, δεν έχει καμία παρουσία ή νομιμότητα εδώ. Έχει αποδυναμωθεί περαιτέρω στα μάτια πολλών Παλαιστινίων λόγω της αδυναμίας της να τους προστατεύσει από τις επιδρομές του ισραηλινού στρατού ή τη βία των εποίκων, να υπερασπιστεί την κατεχόμενη γη αποτρέποντας την οικοδόμηση εβραϊκών οικισμών ή να προσφέρει οποιοδήποτε διπλωματικό ορίζοντα προς μια λύση της σύγκρουσης μέσω διαπραγμάτευσης.
Ξεφυλλίζοντας την Ιστορία
Η προσωρινή παλαιστινιακή κυβέρνηση, που σχηματίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ως μέρος της ειρηνευτικής διαδικασίας του Όσλο, υποτίθεται ότι ασκεί περιορισμένη εξουσία σε τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και έχει δυνάμεις ασφαλείας που αριθμούν περίπου 60.000 μέλη. Προκαλεί εντύπωση ότι δύο από τα πιο έγκυρα δυτικά μέσα, New York Times και Guardian, σε εκτενείς ανταποκρίσεις τους από την Παλαιστίνη, και μεταφέροντας προφανώς τις απόψεις Παλαιστινίων με τους οποίους μίλησαν οι ανταποκριτές τους, περιγράφουν την Παλαιστινιακή Αρχή ως «υπεργολάβο» της ισραηλινής κατοχής. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική αδυναμία ή έλλειψη βούλησης από το κέντρο της παλαιστινιακής εξουσίας δεν θα πρέπει να ειδωθούν έξω από το πλαίσιο των ασφυκτικών αντίξοων συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί για την παλαιστινιακή υπόθεση τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Η κυριαρχία της Δεξιάς στο Ισραήλ την τελευταία δεκαετία, η συνεργασία της με τα θρησκευτικά-εθνικιστικά κόμματα, η λογική της επέκτασης του εβραϊκού εποικισμού, οι πόλεμοι στη Γάζα έχουν «αποσυνδέσει» την ισραηλινή κοινωνία από οποιαδήποτε ιδέα αποδοχής ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, ενώ την ίδια ώρα η «αποχώρηση» των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και η στροφή του στρατηγικού ενδιαφέροντός τους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού με επίκεντρο τον ανταγωνισμό με την Κίνα έχουν σημάνει ουσιαστικά την εγκατάλειψη της ειρηνευτικής ιδέας, η οποία είχε ανθίσει με αμερικανική πρωτοβουλία τη δεκαετία του 1990.
Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μέσα στη σκόνη της «Καταιγίδας της Ερήμου» και με το νεοταξικό όραμα του πατρός Μπους ζωντανό στο Πεντάγωνο, έχοντας αναδειχθεί σε αδιαμφισβήτητο «παγκόσμιο χωροφύλακα», οι ΗΠΑ θεώρησαν πως τα μεγάλα συμφέροντά τους στον μεσανατολικό χώρο, των οποίων το Ισραήλ ήταν κατά έναν τρόπο ο θεματοφύλακάς τους, θα εξυπηρετούνταν καλύτερα σε μια ειρηνική Μέση Ανατολή.
Η δρομολόγηση των Συμφωνιών του Όσλο το 1993, υπό την προεδρία του Μπιλ Κλίντον, ανάμεσα στον ιστορικό ηγέτη της Παλαιστίνης Γιασέρ Αραφάτ και τον Εργατικό πρωθυπουργό του Ισραήλ Γιτζάκ Ράμπιν έγινε με τις ευλογίες της Ουάσιγκτον, αλλά η συνέχεια ήταν κατακερματισμένη και ατελέσφορη.
Το τελευταίο αμερικανικό σχέδιο, αυτό του Τραμπ, υπό το πρίσμα του μπίζνεσμαν, για μια διευθέτηση μέσω της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης της Παλαιστίνης, που ούτε λίγο ούτε πολύ θα τη μετέτρεπε σε «Λας Βέγκας» της Μέσης Ανατολής οδηγώντας αναπόφευκτα τη σύγκρουση στη λήθη -το οποίο μάλιστα είχε αναθέσει προσωπικά στον γαμπρό του Τζάρεντ Κούσνερ να το προωθήσει-, φάνταζε αφελές και ήταν καθολικά απορριπτέο για τους Παλαιστίνιους. Αλλά ήταν και το τελευταίο αμερικανικό σχέδιο για την ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Έκτοτε η προσοχή του νέου ενοίκου του Λευκού Οίκου στράφηκε σχεδόν αποκλειστικά στην Κίνα και τελευταία στην Ουκρανία. Και δεν προκαλούν πια την παραμικρή αίσθηση οι τυπικές ανακοινώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που απλά αναγνωρίζουν το «δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα».
Με την απογοήτευση διάχυτη σε μεγάλο μέρος του παλαιστινιακού λαού, ειδικά στους νεότερους, η συνειδητοποίηση ότι έχουν αφεθεί στην τύχη τους ενώ ο κόσμος αλλάζει και προχωρά ήταν επόμενο ότι θα φέρει ριζοσπαστικοποίηση και μια νέα γενιά μαχητών στο προσκήνιο που δεν αποτελούν συνέχεια των παραδοσιακών παλαιστινιακών οργανώσεων. Αυτή η νέα κατάσταση πραγμάτων αρχίζει τώρα να ωριμάζει.
Η νέα γενιά
Ο καταυλισμός των προσφύγων στην Τζενίν έχει γίνει καταφύγιο για τις «αυτόνομες» ένοπλες ομάδες που ξεπήδησαν τα τελευταία δύο χρόνια μέσα από την απόγνωση και το τέλμα. Αποτελούνται από ενόπλους που ενεργούν με δική τους πρωτοβουλία, δεν υπακούν σε καθιερωμένες ιεραρχίες.
Από τον Μάρτιο του 2022 η πόλη και οι απομακρυσμένες περιοχές στα βόρεια της Δυτικής Όχθης έχουν γίνει στόχος εντατικών ισραηλινών επιδρομών ως απάντηση σε σειρά επιθέσεων Παλαιστινίων κατά εβραϊκών οικισμών.
Τον Ιανουάριο οι ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν επτά ένοπλους Παλαιστίνιους και δύο πολίτες σε επιδρομή στην Τζενίν. Ήταν μόνο η αρχή της καταιγίδας. Η ηρεμία τους επόμενους μήνες ήταν κάτι σαν διάλειμμα.
Στις 19 Ιουνίου Παλαιστίνιοι μαχητές και Ισραηλινοί στρατιώτες ενεπλάκησαν σε πολύωρη μάχη μέσα στην πόλη. Σκοτώθηκαν επτά Παλαιστίνιοι, ανάμεσά τους ένα 15χρονο κορίτσι, ενώ τραυματίστηκαν περισσότεροι από 90. Επτά Ισραηλινοί στρατιώτες τραυματίστηκαν από νάρκη που ανέτρεψε το θωρακισμένο όχημά τους. Ισραηλινά ελικόπτερα πέταξαν πάνω από την πόλη για πρώτη φορά από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 για να παράσχουν αεροπορική κάλυψη στις δυνάμεις που προσπαθούσαν να απεγκλωβίσουν τους τραυματισμένους στρατιώτες.
Μια μέρα αργότερα, Παλαιστίνιοι ένοπλοι από ένα χωριό στη βόρεια Δυτική Όχθη σκότωσαν τέσσερις Ισραηλινούς αμάχους, μεταξύ τους κι ένα 17χρονο αγόρι, σε πρατήριο υγρών καυσίμων κοντά στον εβραϊκό οικισμό Έλι.
Την επόμενη μέρα μια ισραηλινή αεροπορική επιδρομή με drone σκότωσε τρεις Παλαιστίνιους μαχητές που κινούνταν με αυτοκίνητο. Ο στρατός υποστήριξε ότι άνοιξαν πυρ κατά ισραηλινής θέσης στις παρυφές της Τζενίν και ότι είχαν πραγματοποιήσει επιθέσεις εναντίον εβραϊκών οικισμών στη περιοχή.
Η δολοφονία των τεσσάρων Ισραηλινών στο Έλι πυροδότησε κύματα αντιποίνων. Ισραηλινοί εξτρεμιστές επέδραμαν σε παλαιστινιακές πόλεις και χωριά, βάζοντας φωτιά σε σπίτια, αυτοκίνητα και χωράφια. Προκάλεσε, επίσης, αναβρασμό στο εσωτερικό της κυβέρνησης του Νετανιάχου και μεγάλες πιέσεις από τους εταίρους του για να γίνει μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στην Τζενίν. Και βγήκαν από το συρτάρι σχέδια για νέους εβραϊκούς οικισμούς, με χιλιάδες νέα σπίτια.
Τουλάχιστον 133 Παλαιστίνιοι και 24 Ισραηλινοί έχουν σκοτωθεί από την αρχή του χρόνου, πράγμα που σημαίνει ότι το έτος 2023 βρίσκεται σε καλό δρόμο για να γίνει το πιο αιματηρό της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης από το 2005. Ήδη η έκρηξη της βίας είναι από τις χειρότερες μετά την Ιντιφάντα της περιόδου 2000-05 και εκδηλώνεται εν μέσω της παρατεταμένης απουσίας ειρηνευτικών συνομιλιών, μιας ολοένα πιο αδύναμης παλαιστινιακής πολιτικής ηγεσίας και, φυσικά, της σταθερής επέκτασης των εβραϊκών εποικισμών στα κατεχόμενα εδάφη υπό την πιο σκληροπυρηνική κυβέρνηση που είχε ποτέ το Ισραήλ.
Στρατηγικό αδιέξοδο
Ο ισραηλινός στρατός απέσυρε γρήγορα τις δυνάμεις του από την Τζενίν και κήρυξε επιτυχημένη την επιχείρησή του στον προσφυγικό καταυλισμό. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Τι πέτυχε πρακτικά; Τη συντριβή των παλαιστινιακών μαχητικών ομάδων; Το τέλος της σύγκρουσης και της βίας; Προφανώς τίποτα, κι αυτό το γνωρίζουν καλά τόσο οι Ισραηλινοί, όσο και οι Παλαιστίνιοι. Ο Ταμίρ Χέιμαν, πρώην αρχηγός των υπηρεσιών πληροφοριών του ισραηλινού στρατού και νυν διευθυντής του Ινστιτούτου Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, μιλώντας στους New York Times αφήνει ξεκάθαρα αιχμές για την κοντόφθαλμη προσέγγιση του Ισραήλ στη σύγκρουση με τους Παλαιστίνιους από πλευράς στρατηγικής. Η «τακτική αριστεία» της επιχείρησης στην Τζενίν που αποτυπώνεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της, όπως η ακρίβεια στον εντοπισμό και στην καταστροφή των στόχων, απέφυγε την «ανάγκη να σκεφτούμε τη στρατηγική» υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο Χέιμαν.
Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι αναλυτές θεωρούν δεδομένο ότι η ισραηλινή επιχείρηση θα πυροδοτήσει επιθέσεις εκδίκησης από παλαιστινιακές ομάδες. Ακόμη περισσότερο, το δημόσιο αίσθημα στην Τζενίν και οπουδήποτε αλλού στην κατεχόμενη Παλαιστίνη φουντώνει υπέρ των ένοπλων ομάδων.
«Πιστεύω ότι υπάρχει συντριπτική συμπάθεια και υποστήριξη προς όσους προσπαθούν να πολεμήσουν την κατοχή με οποιοδήποτε μέσο» λέει στους ΝΥΤ ο Γκασάν Χατίμπ, Παλαιστίνιος πολιτικός αναλυτής και πρώην υπουργός της παλαιστινιακής κυβέρνησης. Και πολλοί νέοι άνδρες στον καταυλισμό με τους οποίους είχε μιλήσει ο ανταποκριτής του Guardian σε προηγούμενες αποστολές του στην Τζενίν είπαν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να πάρουν τα όπλα για να υπερασπιστούν το σπίτι τους από τις ισραηλινές εισβολές.
Για την ώρα, η βία στη Δυτική Όχθη περιορίζεται στην Τζενίν και τη Ναμπλούς. Η Παλαιστινιακή Αρχή και η μισή διαιρεμένη Φατάχ που κυβερνούν είναι αντίθετες με την επιστροφή σε μάχες πλήρους κλίμακας, ενώ η εξελιγμένη ισραηλινή τεχνολογία παρακολούθησης καθιστά δυσκολότερη την οργάνωση της νέας γενιάς μαχητών.
«Αυτός ο γύρος της αιματοχυσίας δεν έχει ακόμη κλιμακωθεί σε πλήρη πόλεμο, αλλά τα γεγονότα υποδηλώνουν ότι ένα νέο κεφάλαιο στη συνεχιζόμενη σύγκρουση έχει ανοίξει και δεν είναι ποτέ ξεκάθαρο ποια σπίθα θ’ ανάψει τη φωτιά. Ούτως ή άλλως, για τους κατοίκους της Τζενίν η καθημερινή ζωή κυλά σε μια εμπόλεμη ζώνη»...
