Στον πρώτο γύρο έχασε οριακά την απόλυτη πλειοψηφία. Συνεπώς το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου ήταν εύκολα προβλέψιμο. Το θαύμα που έλπιζε η αντιπολίτευση δεν ήρθε ποτέ. Ο Ταγίπ Ερντογάν θα είναι και πάλι πρόεδρος της Τουρκίας επεκτείνοντας την πολιτική του παντοδυναμία στο ένα τέταρτο του αιώνα. Αυτό που «πέτυχαν» οι επαναληπτικές εκλογές ήταν να δώσουν μια διάσταση θριάμβου στη νίκη του.
Οι συμπολίτες του προτίμησαν να ψηφίσουν την «συνέχεια» από το να δοκιμάσουν την «αλλαγή», το άλμα σε μια νέα εποχή που λόγω και των πιθανολογούμενων δικών του αντιδράσεων φάνταζε από θολή έως επικίνδυνη. Οι ομοιότητες με την Ελλάδα είναι υπαρκτές. Είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις ένα παγιωμένο, σύστημα που παίζει τα ρέστα του, με την επίκληση μόνο των λαθών του.
Έχει ιστορικά αποδειχτεί ότι μετά από περιόδους κρίσεων οι πολίτες προτιμούν να συσπειρωθούν γύρω από αυτό που γνωρίζουν, παρά να δοκιμάσουν κάτι άγνωστο. Βολεύονται με τα λίγα θεωρώντας επικίνδυνο να απαιτήσουν τα πολλά. Η θεωρία του «όσο το χειρότερο τόσο το καλύτερο», στην οποία συχνά έχουν επενδύσει, κομματικοί ριζοσπάστες στα λόγια, έχει διαψευστεί διαχρονικά στις πιο διαφορετικές χώρες. Έμοιαζε σήμερα με μακάβριο αστείο, ότι οι εκλογές συνέπεσαν χρονικά με την 10η επέτειο της «εξέγερσης» στο πάρκο Γκεζί, τότε που πολλοί πίστεψαν ότι είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για το αυταρχικό καθεστώς του ΑΚΡ και του ηγέτη του.
Ο ρόλος της μεσαίας τάξης
Δεν πρέπει επίσης να αγνοείται το γεγονός ότι ακόμα και σε περιόδους κρίσεων και όξυνσης των ανισοτήτων υπάρχουν κάποιοι που βγαίνουν κερδισμένοι και ανεβάζουν το βιοτικό τους επίπεδο, κάτι που τους κάνει να υπερασπίζονται το υπάρχον καθεστώς με νύχια και με δόντια, αλλά και να λειτουργούν και ως πρότυπο για εκείνο το κομμάτι της κοινωνίας, που αντιπροσωπεύει τον όρο «μεσαία τάξη» όχι ως στατιστικό δεδομένο, αλλά περισσότερο ως «κατάσταση μυαλού». Αυτοί αποτέλεσαν το οχυρό και το ορμητήριο της εκστρατείας του Ερντογάν.
Το σίγουρο είναι ότι η τουρκική κοινωνία δεν ήταν έτοιμη για μεγάλες αλλαγές. Το γεγονός ότι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου την τελευταία στιγμή προσπάθησε να βρει σωσίβιο σε έναν υπέρμετρο «πατριωτισμό» στα όρια του εθνικισμού, ανασύροντας και αυτός από το συρτάρι της κινδυνολογίας απειλές και εχθρούς, σαν κι εκείνους που συστηματικά χρησιμοποιεί ο Ερντογάν, επιβεβαιώνει αυτή την εκτίμηση. Πειστική πρόταση αλλαγής δεν υπήρχε. Και αυτό θα φανεί προφανώς και στις δυσκολίες της επόμενης μέρας για την διατήρηση ενός κοινού μετώπου απέναντι στον σύγχρονο «μονάρχη».
Ενας ριψοκίνδυνος παίκτης
Ο Τούρκος πρόεδρος έχει φυσικά να αντιμετωπίσει μια σειρά από προβλήματα, που κληρονομεί στον... εαυτό του. Αυτός παραμένει ίσως ο σημαντικότερος αντίπαλός του. Κυρίως εξαιτίας των ιδιόρρυθμων απόψεων του για την οικονομία. Θα συνεχίσει ωστόσο να παίζει ως ένας ριψοκίνδυνος παίκτης, να ποντάρει σε κάτι που έχει μάθει από τους... τραπεζίτες. Η τουρκική οικονομία είναι «too big to fail». O φόβος ότι μια κατάρρευσή της θα μπορούσε να συμπαρασύρει πολλούς μαζί της δεν οδηγεί μόνο κάποιες από τις πλούσιες αραβικές χώρες να την στηρίζουν κατ΄επανάληψη. Ας μην ξεχνάμε τα δισεκατομμύρια των ευρωπαϊκών επενδύσεων στο έδαφός της, που λειτουργούν συχνά ως το απαραίτητο αντίδοτο στην αστάθεια.
Είναι πιθανό κάποια στιγμή να υπάρξει ένα σοκ που θα οδηγήσει την κοινωνία στην κατανόηση του πόσο προβληματικό είναι να ζεις σε ένα ανελεύθερο καθεστώς. Έτσι κι αλλιώς κανείς δεν ζει για πάντα, και τα καθεστώτα που χτίζονται στα μέτρα του «ενός ανδρός», κάποια στιγμή κλυδωνίζονται. Το πρόβλημα είναι ότι όσο περνούν τα χρόνια το μελλοντικό σοκ μπορεί να αναμένεται όλο και πιο απρόβλεπτο και ίσως και καταστροφικό.
Οι Ευρωπαίοι συνομιλητές του Ερντογάν οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι δε μπορούν να συνεχίσουν με την ίδια μέχρι τώρα τακτική τους, που τελικά αποδεικνύεται μάλλον χρήσιμη για το καθεστώς της Άγκυρας και τους φέρνει διαρκώς σε μειονεκτική θέση. Αλλά ίσως κι αυτοί να χρειαστούν το δικό τους σοκ για να αποφασίσουν να «το πάρουν αλλιώς».
