Μία από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες της Γαλλίας για την ανάλυση των διεθνών σχέσεων, από τα ιδρυτικά μέλη του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, ευρωβουλευτής του ΚΚΓ από το 1979 έως το 2009, σήμερα επίτιμος ευρωβουλευτής και μέλος του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων, ο Φρανσίς Βιρτζ αποκωδικοποιεί τα νέα δεδομένα που δημιουργεί ο πόλεμος της Ουκρανίας για την «οικονομικά και στρατηγικά» χαμένη Ευρώπη που επανεξοπλίζεται μαζικά, ευθυγραμμιζόμενη δουλικά με τις ΗΠΑ, την επιστροφή του NATO στις «συγκρουσιακές του αφετηρίες» και την τρομακτικά σύνθετη υπόθεση, αλλά αναπόφευκτη υποχρέωση οικοδόμησης ειρήνης διαρκείας.
Η παγκόσμια τάξη ανασυντίθεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ποια είναι τα νέα χαρακτηριστικά της;
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η εμπειρία που έζησε η κοινή γνώμη των χωρών μας μέσω των εικόνων της ακραίας ωμότητας αυτού του πολέμου προσέφεραν στη «Δύση», με επικεφαλής τις ΗΠΑ και όλους τους συμμάχους τους, Αγγλοσάξονες και Ευρωπαίους, την ιστορική ευκαιρία να ενισχύσουν σε μεγάλη κλίμακα τη στρατιωτική, πολιτική, οικονομική και ιδεολογική ηγεμονία. Είναι ένα σημείο καμπής. Το NATO διευρύνεται κι άλλο, συμπεριλαμβανομένων και πρώην, επισήμως, ουδέτερων χωρών. Και, ακόμη χειρότερα, κέρδισε νέα νομιμοποίηση σε μεγάλα τμήματα της κοινής γνώμης που αμφισβητούσαν μέχρι τώρα τη χρησιμότητά του.
Μπορούν έτσι ορισμένες κυβερνήσεις, όπως της Γερμανίας, που παλιά ήταν επιφυλακτική με τις στρατιωτικές δαπάνες να διαρρήξουν τις φιλειρηνικές παραδόσεις του λαού τους, περνώντας βίαια στον υπερεξοπλισμό. Έτσι, ένα νέο κύμα στρατιωτικοποίησης είναι σε εξέλιξη σε όλη την Ευρώπη. Οι μαζικές προμήθειες όπλων σε μια εμπόλεμη χώρα κανονικοποιούνται. Η Ευρώπη επανέρχεται στη δουλική ευθυγράμμιση με την Ουάσιγκτον, μια στάση που η εμπειρία Τραμπ είχε κάπως διαταράξει. Δυστυχώς, ναι, ζούμε μια ανασύνθεση της παγκόσμιας τάξης. Ή μάλλον μια τρομερή οπισθοδρόμηση! Θα χρειαστούν πολλή πολιτική σκέψη, παιδαγωγία και κινητοποιήσεις για να ελπίσουμε πως θα βγούμε από αυτή την παγίδα, που την οφείλουμε στην αιματηρή περιπέτεια του Πούτιν!
Ο πόλεμος επέστρεψε στην Ευρώπη μαζί με την πυρηνική απειλή. Ορισμένοι μιλούν για νέο ψυχρό πόλεμο. Ισχύει αυτό;
Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Ψυχρό Πόλεμο, στο μέτρο που, απέναντι στην καπιταλιστική Δύση, που στηρίζει μια καπιταλιστική Ουκρανία, υπάρχει μια καπιταλιστική Ρωσία! Όμως πρόκειται πράγματι για μια αντιπαράθεση μεταξύ δύο αντίπαλων και ανταγωνιστικών μπλοκ. Ευτυχώς που ορισμένες χώρες, και όχι ασήμαντες, αφού αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ ορθά αρνούνται να εγκρίνουν τη στρατηγική του Κρεμλίνου, δεν ευθυγραμμίζονται υποτακτικά με την Ουάσιγκτον.
Θέλουν έναν κόσμο που να κυριαρχεί η πολυμέρεια και όχι μια λογική «στρατοπέδων», που τα μέλη τους πρέπει να στοιχίζονται πίσω από τον φεουδάρχη τους. Όπως έδειξαν οι ψηφοφορίες της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 3 Μαρτίου. Μιλάμε για την Κίνα, που υπογράμμισε ότι η «ουκρανική κρίση δεν είναι κάτι που θέλουμε να βλέπουμε», χωρίς ωστόσο να υποχωρήσει έναντι των ΗΠΑ. Είναι επίσης η περίπτωση δυνάμεων όπως η Ινδία ή πολλών αφρικανικών χωρών. Ας μην ξεχνάμε και τη στάση του Λούλα, που επικρίνει έντονα τη στρατηγική Μπάιντεν, όπως και του Αργεντινού Πάπα, που στηλίτευσε τα «γαβγίσματα του NATO» απέναντι στη Ρωσία.
Αυτός πόλεμος έχει φέρει τα πάνω κάτω στην Ευρώπη. Κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για την Ευρώπη της άμυνας;
Προς το παρόν, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. αυξάνουν αισθητά τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Είχαν ήδη επανεκκινήσει τον επανεξοπλισμό τους, άνοδος κατά 19% μεταξύ 2017 και 2021, αλλά το ηλεκτροσόκ της 24ης Φεβρουαρίου τους έδωσε την ευκαιρία για νέο άλμα στους εξοπλισμούς. Η Γαλλία, για παράδειγμα, που είχε ήδη προγραμματίσει για το 2022 προϋπολογισμό εξοπλισμών 40,9 δισ. ευρώ, αποφάσισε να «διευρύνει» αυτή την προσπάθεια! Αλλά όλα αυτά δεν δημιουργούν «Ευρώπη της άμυνας». Η απόδειξη είναι ότι πολλές από αυτές τις χώρες είναι απολύτως προσηλωμένες στο NATO και προμηθεύονται όπλα «made in USA», όπως τα F-35!
Είναι γνωστή η φράση Μακρόν περί «εγκεφαλικά νεκρού» NATO. Σήμερα η Συμμαχία αναστήθηκε. Τι σηματοδοτεί η εξέλιξη αυτή;
Η φράση του Μακρόν είχε το πλεονέκτημα ότι ξεκίνησε μια χρήσιμη συζήτηση με αφορμή ότι το NATO δεν ήταν ευθυγραμμισμένο με τη σημερινή κατάσταση, ότι δεν είχε λόγο ύπαρξης. Αυτή η συζήτηση έχει πλέον κλείσει εντελώς. Ο Μακρόν, εξάλλου, από το ξέσπασμα του πολέμου, έκανε γρήγορα όπισθεν! Σήμερα θεωρεί ότι η ρωσοουκρανική σύγκρουση προσφέρει στη Συμμαχία μια στρατηγική διασαφήνιση, επαναφέροντάς τη στις συγκρουσιακές της αφετηρίες. Ολέθρια εξέλιξη!
Στην ομιλία του για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά τη σχετική σύνοδο, ο Πρόεδρος Μακρόν αναφέρθηκε στην ανάγκη για αναθεώρηση των συνθηκών. Πόσο ρεαλιστική όμως μπορεί να είναι αυτή η προοπτική από τη στιγμή που η Ε.Ε. είναι η μεγάλη χαμένη του γεωπολιτικού παιγνίου έναντι των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Κίνας, πιο εξαρτημένη από ποτέ έναντι της Ουάσιγκτον;
Πράγματι! Αν οι ΗΠΑ μοιάζουν προς το παρόν να είναι οι μεγάλες κερδισμένες της καμπής στην οποία αναφέρθηκα στην αρχή της κουβέντας μας, η Ε.Ε. είναι οικονομικά και στρατηγικά η χαμένη. Ήθελε να είναι η «γεωπολιτική Ευρώπη» και έδινε έμφαση στη «στρατηγική αυτονομία» της, αλλά με τον πόλεμο μετατράπηκε σε υποτελή των ΗΠΑ. Τα νέα συμβόλαια φυσικού αερίου με την Ουάσιγκτον τα λένε όλα. Το άνευ προηγουμένου εύρος των κυρώσεων κατά της Ρωσίας οδηγεί σε ρήξη διαρκείας των δεσμών με τη χώρα αυτή. Όμως, όπως ορθότατα είχε προειδοποιήσει, μάταια, ένας Γάλλος ερευνητής, «αν η διάρρηξη των δεσμών είναι εύκολη, η επανασύνδεσή τους είναι μακρά και δύσκολη διαδικασία». Η μεγαλύτερη εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ είναι λοιπόν διαρκείας. Και αυτή είναι θλιβερή είδηση.
Ποια μπορεί να είναι η έξοδος από τον πόλεμο; Αρκεί ένας συμβιβασμός του Κιέβου, με την παραχώρηση εδαφών, όπως είπε ο Κίσινγκερ, από τη στιγμή που μιλάμε για σύγκρουση Δύσης, ΗΠΑ και Ε.Ε. με τη Ρωσία και την Κίνα;
Απαιτούνται, το συντομότερο δυνατό, μια εκεχειρία και ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Με τι αποτέλεσμα; Κανείς δεν μπορεί να υπαγορεύσει στους Ουκρανούς τους όρους του συμβιβασμού που πρέπει να κάνουν. Εκείνο, αντιθέτως, που οφείλουν να κάνουν οι επικεφαλής όλων των χωρών της Ε.Ε. είναι να λάβουν υπόψη, στη στρατηγική τους έναντι της Μόσχας, μια πραγματικότητα διαρκείας. Η Ρωσία είναι και θα παραμείνει ο μεγάλος μας γείτονας. Είναι αδιανόητο να παραμείνουμε σε μια υποβόσκουσα σύγκρουση διαρκείας μαζί της.
Θα πρέπει να ξαναβρούμε στο μέλλον τις οδούς για σταθεροποίηση των σχέσεών μας στη βάση της αμοιβαίας ασφάλειας και συνεργασιών αμοιβαίου συμφέροντος. Άρα, το να κόψουμε σήμερα όλες τις γέφυρες με τη Μόσχα ή να επενδύουμε στην κατάρρευση της χώρας δεν μπορεί να είναι η λύση. Το σοβαρό λάθος ήταν, πριν από τη σύγκρουση, ότι δεν δουλέψαμε εγκαίρως για την εξομάλυνση των σχέσεών μας. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια υποστηρίζω τη διεξαγωγή μια μεγάλης πανευρωπαϊκής συνόδου για την ασφάλεια και τη συνεργασία, με κατάληξη μια συνθήκη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Τότε ο Ρώσος Πρόεδρος Μεντβέντεφ είχε κάνει μια παρεμφερή πρόταση στο Βερολίνο τον Ιούνιο του 2008.
Εκείνη την περίοδο δεν υπήρχε ακόμη ρωσοουκρανική σύγκρουση, αλλά όλο και εντονότερες εντάσεις μεταξύ Δύσης και Ανατολής με τις διαδοχικές διευρύνσεις του NATO και άλλες δυτικές πρωτοβουλίες που η Ρωσία θεώρησε αποσταθεροποιητικές. Μια τέτοια σύνοδος θα είχε, τότε, κατευνάσει την ατμόσφαιρα, υπογραμμίζοντας τη βασική αρχή κάθε συμβαλλόμενο κράτος να δεσμεύεται ότι θα απέχει από κάθε πρωτοβουλία για τη δική του ασφάλεια που θα υπονόμευε εκείνη ενός άλλου συμβαλλόμενου κράτους αυτής της συνθήκης.
Φυσικά, άλλη μία βασική αρχή μιας τέτοιας συνθήκης είναι ο σεβασμός της κυριαρχίας κάθε χώρας και άρα ο αποκλεισμός κάθε επίθεσης ενάντια σε άλλο κράτος! Σήμερα αυτός ο καταραμένος πόλεμος τα άλλαξε όλα. Χύθηκε αίμα. Εγκαταστάθηκε το μίσος. Η οικοδόμηση ειρήνης διαρκείας θα είναι μια τρομακτικά σύνθετη υπόθεση αλλά και αναπόφευκτη υποχρέωση. Πρέπει πάση θυσία να τελειώσει αυτός ο πόλεμος, για να δουλέψουμε για την υλοποίηση αυτής της ζωτικής για τις μελλοντικές γενιές ανάγκης.
