Μόνο του, ουσιαστικά, εδώ και τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και του διπολικού κόσμου, χωρίς αντίπαλο και ανταγωνιστή στη διεθνή σκηνή, με τη μακρά παράταση της ζωής του να μην δικαιολογείται από το μέγεθος και τη φύση των πραγματικών στρατιωτικών απειλών που αντιμετωπίζει σήμερα ο δυτικός κόσμος, το ΝΑΤΟ παραμένει έρμαιο της χρόνιας υπαρξιακής κρίσης του.
Αναζητεί αγωνιωδώς ταυτότητα και λόγο ύπαρξης στον σύγχρονο πολυπολικό κόσμο των αναδυόμενων δυνάμεων και των περιφερειακών ανταγωνισμών, της συρρίκνωσης της αμερικανικής ισχύος και της διεύρυνσης της κινεζικής οικονομικής και τεχνολογικής επιρροής, που προκαλεί αμηχανία και εκνευρισμό στην Ουάσιγκτον καθώς αισθάνεται ότι απειλείται η πρωτοκαθεδρία της.
Εκ των πραγμάτων θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να χαρτογραφηθεί πλήρως το νέο παγκόσμιο τοπίο και να συστηματοποιηθούν οι κρίσιμες μεταβολές που συντελέστηκαν την τελευταία δεκαετία, ώστε να αναθεωρηθούν και να επαναδιατυπωθούν θεωρήσεις και δόγματα. Ωστόσο αυτή η αναπόφευκτη διαδικασία όχι μόνο δεν μπορεί να κρύψει τις “ατέλειες” του βορειοατλαντικού συμμαχικού εγχειρήματος, αλλά ουσιαστικά επιβεβαιώνει τη διάχυτη αίσθηση ότι η “διαιώνισή” του είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα επίμονης πολιτικής μόχλευσης κι όχι απάντηση στην πραγματική ανάγκη κοινής άμυνας.
«Ιερή υποχρέωση»
Στη χθεσινή σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, την πρώτη μετά την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο, φάνηκε περισσότερο από ποτέ η προσπάθεια να μετριαστεί η αίσθηση ότι η Συμμαχία πνέει τα λοίσθια, παραδίδοντας στη λήθη την μονομέρεια του Τραμπ και τον έντονο σκεπτικισμό των Ευρωπαίων, όπως τον εξέφρασε πριν από μερικά χρόνια ο Μακρόν με την “ιστορική” ρήση του ότι “το ΝΑΤΟ είναι εγκεφαλικά νεκρό”.
Χθες ο Μπάιντεν διακήρυξε πως η Συμμαχία είναι “κρίσιμα σημαντική για τα αμερικανικά συμφέροντα” και πως το άρθρο 5, πάνω στο οποίο θεμελιώνεται η κοινή άμυνα, αντιπροσωπεύει “ιερή υποχρέωση”. Προφανώς δεν υπερβάλλει, στην πραγματικότητα κυριολεκτεί: Ο Δημοκρατικός Πρόεδρος έχει σαλπίσει την “επιστροφή της Αμερικής” στη διεθνή σκηνή, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να γίνει δίχως το εφεδρικό δυναμικό του ΝΑΤΟ. Πόσο μάλλον από την στιγμή που έχει οριοθετήσει τους δύο μεγάλους ανταγωνιστές των ΗΠΑ, τη Ρωσία από τη μια ως “απειλή”, την Κίνα από την άλλη ως “πρόκληση”.
Και αν για την πρώτη υπάρχει, σχετικά, κοινός τόπος μεταξύ των συμμάχων, για τη δεύτερη οι “απόψεις” διίστανται. Δεν συμμερίζονται όλοι την απλοϊκή θέση ότι, εφόσον η Κίνα είναι “κακή” για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, είναι “κακή” και για τα δικά τους. Κάποιοι σύμμαχοι, όπως π.χ. η Ουγγαρία, διατηρούν σαφώς πιο στενές σχέσεις με το Πεκίνο και επιζητούν τις επενδύσεις του και την οικονομική συνεργασία του.
Άλλοι, όπως η Γερμανία και οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, στέκονται κάπου στη μέση εκτιμώντας πως θα πρέπει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για συνεργασία με το Πεκίνο σε θέματα παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική κρίση, και της βούλησης να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες φιλοδοξίες του.
Είναι ενδεικτικό ότι στη σύνοδο κορυφής των G7 το ζήτημα του πόσο σθεναρά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η Κίνα παρέμεινε σημείο τριβής με τους ηγέτες της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας να εκφράζουν την απροθυμία τους να τραβήξουν το σχοινί στο σημείο που θα ήθελε ο Μπάιντεν.
«Απειλητικό μέτωπο»
Ίσως γι’ αυτόν τον λόγο προωθείται τελευταία από την κορυφή της ΝΑΤΟϊκής πυραμίδας η αφήγηση ότι Μόσχα και Πεκίνο αποτελούν απειλητικό “μέτωπο” διευρύνοντας τη συμπόρευσή τους και ενισχύοντας διαρκώς τη συνεργασία τους ειδικά στον στρατιωτικό τομέα.
«Παρατηρούμε ότι η Ρωσία και η Κίνα συνεργάζονται ολοένα και περισσότερο τον τελευταίο καιρό, τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Πρόκειται για μια νέα διάσταση και μια σοβαρή πρόκληση για το ΝΑΤΟ» είπε ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Die Welt.
«Στόχος μας δεν είναι να μετατοπιστεί το ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ προς την Ασία, αλλά να λάβει υπόψη ότι η Κίνα μας πλησιάζει και προσπαθεί να ελέγξει τις στρατηγικές μας υποδομές» εξήγησε ο ίδιος. «Η Συμμαχία πρέπει να βελτιώσει τη συνεργασία μεταξύ των μελών της και να επενδύσει περισσότερα» συμπλήρωσε.
Η χθεσινή σύνοδος είχε έναν ακόμη σκοπό. Να κλείσουν οι πληγές που παραμένουν ανοιχτές από την εποχή του Τραμπ, με δύο από αυτές να είναι ιδιαιτέρως σοβαρές: η απόσυρση από το Αφγανιστάν, την οποία αποφάσισαν οι ΗΠΑ χωρίς να συνεννοηθούν με τους συμμάχους τους, αλλά και η έκθεση της Ευρώπης στις αρνητικές συνέπειες της αποχώρησης των ΗΠΑ από πολλές συμφωνίες που είχαν συνάψει με τη Μόσχα για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων.
Παραμένει επίσης σε εκκρεμότητα το ζήτημα της αύξησης των αμυντικών δαπανών, ιδιαίτερα ενόψει της αναθεώρησης και επαναδιατύπωσης των συμμαχικών δογμάτων στο πλαίσιο του σχεδίου “ΝΑΤΟ 2030”, με βάση το οποίο η Συμμαχία καλείται να παίξει ρόλο στην αντιμετώπιση των απειλών στο διάστημα και τον κυβερνοχώρο.
