Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Αν η εμφάνιση του Άγγλου συνθέτη Thomas Tallis (1505 - 1585), στην ιστορική τηλεοπτική παραγωγή «The Tudors», γίνεται επ’ ευκαιρία μη τεκμηριωμένης νεανικής αποπλάνησής του από τον νεαρό αριστοκράτη William Compton, η σημασία του ως δημιουργού αποκαλύπτεται με αναμφισβήτητη δύναμη στην επιτύμβια μουσική ελεγεία «Ye Sacred Muses» που του αφιέρωσε ο αγαπημένος του μαθητής William Byrd (1543-1623).
Τι κι αν η κατάλληλα λευκή φωνή της υψιφώνου Έλενας Κρασάκη, στην έναρξη της προγραμματικά συναρπαστικής συναυλίας της με τον σχηματισμό αυθεντικών οργάνων «Sopra il Basso in Consort» (Γιώργος Σαμοΐλης - μπαρόκ βιολί, Ηλέκτρα Μηλιάδου, Henrikke G. Rynning και Δημήτρης Τίγκας - βιόλα ντα γκάμπα, Jorge Lopez Esribano - όργανο δωματίου και Θεόδωρος Κίτσος - αναγεννησιακό λαούτο), δεν είχε ακόμη επιτύχει την τονική λάμψη και θέρμη που κατέκτησε κατά την εκτέλεση της θρησκευτικής σύνθεσης «Ach Herr, laß deine lieben Engelein» του Franz Tunder (1614-1667), προκατόχου -ως οργανίστα στον Καθεδρικό της Λυβέκης- και πεθερού του Dietrich Buxtehude.
Η σπαρακτικής αμεσότητας επωδός «Tallis is dead, and Music dies» γράπωσε αποτελεσματικά την ψυχή μας. Το ότι ευτυχώς η Μουσική επιβίωσε δηλώθηκε στη συνέχεια με σειρά από παρόμοιες μελοποιήσεις, συχνά πένθιμων κειμένων κοσμικού αποχαιρετισμού.
Από τα αγγλικά «Ah! Dear Heart», 15ο του «1ου Σετ Μαδριγαλιών και Μοτέτων» του Orlando Gibbons (1583-1625) και το αντίστοιχα δημοφιλές «Flow my tears» του John Dowland (1563-1626), έως τις εξίσου υποβλητικές σελίδες Γερμανών, όπως η άρια «Meine Seufzer» του Ph. H. Erlebach (1657-1714) και ο 130ός Ψαλμός του Joh. Ph. Förtsch (1652-1732), αλλά και μια τετράφθογγη παβάνα του Ιταλικής καταγωγής Βρετανού Alfonso Ferrabosco του Νεωτέρου (1575-1628).
Όλα αυτά στη δεύτερη (23.11) από τρεις εκδηλώσεις που παρακολουθήσαμε στη μεσαίου μεγέθους αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης» του κτηρίου Μ2 του Μεγάρου Μουσικής της Θεσσαλονίκης.
Το τετραήμερο 2ο Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής της Συμπρωτεύουσας, σε καλλιτεχνική επιμέλεια και με συμμετοχή του διακεκριμένου βιολοντσελίστα Δήμου Γκουνταρούλη, θα έπρεπε ίσως να τιτλοφορείται «Ημέρες μουσικής μπαρόκ», προκειμένου να αναδεικνύεται ισχυρότερα η επίκαιρη μουσικολογική και τεχνική ενημέρωση των συντελεστών και η θρεπτική αξία της γενναιόδωρης διάρκειας των γεγονότων, αφού εκείνου που ακροθιγώς περιγράψαμε είχε προηγηθεί άλλο, ενόργανης μουσικής, από το DissensoDuo του έγκυρου Σαμοΐλη με τον τσεμπαλίστα Αλέξη Μαστιχιάδη.
Ο τελευταίος έδειξε την ιδιαίτερη κλάση του στα πρώτα δύο μέρη (Toccatina & Capriccio) της 1ης από 5 σουίτες του Γερμανού F.T. Richter (1651-1711), ως εμβόλιμα σόλι ενός σαγηνευτικού κοινού προγράμματος που παρουσίασε τη γέννηση και ανάπτυξη της ιταλικής σχολής στο βιολί και την εξαγωγή της στην κεντρική Ευρώπη.
«Sonate» των Marco Uccellini (;1603-1680), Biagio Marini (1594-1663), G.P. Pandolfi Mealli (;1630-;1669) και R. Sabbatini (μέσα 17ου αιώνος) κατέδειξαν το πάθος και τη μορφολογική, δεξιοτεχνική και ρυθμολογική ελευθεριότητα της έμπνευσης, με επιστέγασμα τη γεμάτη χιούμορ χρήση της scordatura, που εκείνοι επινόησαν, από τον βοημικής καταγωγής Αυστριακό Ignaz von Biber (1664-1704).
Εξαιρετική αποδείχθηκε και η δυόμισι ωρών μελοδραματική ακολουθία της 24ης/11. Ο διεθνώς δραστήριος κόντρα τενόρος Νικόλας Σπανός, πλαισιωμένος από τον Σίμο Παπάνα και τους Σαμοΐλη - μπαρόκ βιολί, Ιάσωνα Ιωάννου - μπαρόκ τσέλο, καθώς και τους Τίγκα - βιολόνε και Μαστιχιάδη - τσέμπαλο, παρουσίασε ένα οδοιπορικό στην όπερα και την κοσμική καντάτα από τους Monteverdi, Cavalli και Caldara, μέσω των Porpora, Bononcini, B. Marcello και R. Broschi (αδελφού του κινηματογραφικής φήμης καστράτου Farinelli) έως τους Vivaldi, Pergolesi, Al.Scarlatti και Handel, εν μέρει από παρτιτούρες που ο ίδιος ανέσυρε από τη λήθη.
Η ανεπίληπτη γραμμή του τραγουδιού, η μουσικότητα της δυσχερέστατης κολορατούρα, αλλά και η πλούσια και θερμή έκταση και έκφραση της μεσαίας περιοχής (πρβλ. τον «Ιούλιο Καίσαρα» ή το έντιμα «πειραγμένο» στη συνοδεία του Nisi Dominus) συνόψισαν τη συνεπή σταδιοδρομία του και μια παράλληλη πορεία με τους μουσικούς, ομοιογενώς συμπράττοντες πλάι σ’ έναν Παπάνα αδίκως άγνωστο ως θεράποντα του μπαρόκ! Bravi tutti!
