Του Σταμάτη Βαρδαρού*
Στο μέτωπο της πανδημίας είναι σαφές ότι, για την ώρα, έχουμε αποφύγει στο υγειονομικό κομμάτι τα καταστροφικά σενάρια που βιώνουν άλλες χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης.
Επαναλαμβάνω, στο υγειονομικό κομμάτι. Γιατί για την απασχόληση και την οικονομία, που είναι δύο άλλα πεδία, τα οποία συναρτώνται άμεσα με την πανδημία και το lock down της κοινωνικής ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας, οι προβλέψεις δεν είναι και ιδιαίτερα ευοίωνες.
Ο περιορισμός της διασποράς και το ΕΣΥ
Στο υγειονομικό κομμάτι λοιπόν, δύο δουλειές είχε να κάνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη: να περιορίσει τη διασπορά του ιού και να ενισχύσει το σύστημα Υγείας, το δημόσιο σύστημα Υγείας. Τα μέτρα περιορισμού της διασποράς που πρότεινε η Επιτροπή των (αξιόλογων) ειδικών επιστημόνων ελήφθησαν εγκαίρως και για την ώρα λειτουργούν. Και ελπίζουμε να συνεχίσουν να λειτουργούν.
Στην άλλη δουλειά, της ενίσχυσης του ΕΣΥ, θέλει δουλειά πολλή! Ελλιπή μέσα ατομικής προστασίας (για αρκετό καιρό και στις περισσότερες δομές), προσλήψεις αποκλειστικά επικουρικού προσωπικού και ελάχιστου ιατρικού, απροθυμία έως και άρνηση δρομολόγησης μόνιμων λύσεων, αλαλούμ με τα τεστ και ένα σημαντικό κενό στην φροντίδα Υγείας μεταξύ του «Μένουμε Σπίτι» και του «Πάμε Νοσοκομείο».
Ο ρόλος των ΚΟΜΥ
Το τελευταίο (το κενό) πηγάζει από τη σχεδόν διαχρονική αλλεργία της Ν.Δ. στη δημόσια Πρωτοβάθμια Φροντίδας Υγείας, την οποία η κυβέρνηση αποφάσισε να εμπλέξει αργά, να τη διανθίσει με αρκετά κίνητρα για εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα και να πλασάρει και κάποιες καινοτόμους ιδέες. Μία από αυτές είναι οι Κινητές Ομάδες Ειδικού Σκοπού (ΚΟΜΥ), που «θα πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι» και θα κάνουν τεστ σε ύποπτα ή πιθανά κρούσματα.
Μόνο που οι ΚΟΜΥ ειδικού σκοπού δεν είναι κάποια καινοτομία της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά ακόμη ένας κρίκος στην προσπάθεια κακοποίησης παρεμβάσεων που είχε δρομολογήσει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Στην πραγματικότητα, συνιστούν κακέκτυπο των Κινητών Ομάδων Υγείας, που είχαν θεσμοθετηθεί με το άρθρο 162 του Ν.4600/2019 και είναι αλήθεια ότι δεν προλάβαμε να υλοποιήσουμε.
Οι ΚΟΜΥ ειδικού σκοπού της κυβέρνησης Μητσοτάκη συγκροτούνται από έναν εργαζόμενο με δίπλωμα οδήγησης και έναν βοηθό νοσηλευτή και, παρά το θολό τοπίο σε σχέση με τα επαγγελματικά δικαιώματα τους -υπάρχουν αμφιβολίες κατά πόσο οι βοηθοί νοσηλευτές μπορούν να κάνουν λήψη δείγματος βιολογικού (;) υλικού-, επικουρούν μεταξύ άλλων τις άλλες δομές ΠΦΥ. Ως εκ θαύματος (!) μάλιστα, για πρώτη φορά η κυβέρνηση αναγνωρίζει τον ρόλο των ΤΟΜΥ, καθώς περιγράφει τη δυνατότητα αυτών των κινητών συνεργείων να συνεργάζονται με το προσωπικό τους.
Και κάπου εδώ προκύπτει το διαρκές σχεδόν ερώτημα της τελευταίας εννεάμηνης περιόδου: είναι η έλλειψη γνώσης, η περιορισμένη ικανότητα ή είναι απλώς ένα άλλο πολιτικό σχέδιο;
Αντιγραφή του προγράμματος ΣΥΡΙΖΑ
Μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, από την πλευρά της κυβέρνησης δεν είχε ακουστεί κουβέντα για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, πολύ περισσότερο εν μέσω πανδημίας.
Κάποια στιγμή παρουσιάστηκε ένα σχέδιο που βασιζόταν έως έναν βαθμό στη φιλοσοφία των παρατηρήσεων - προτάσεων του Παρατηρητηρίου Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ, με την αναγκαία νεοφιλελεύθερη προσαρμογή, και μετά ήρθαν οι ΚΟΜΥ ειδικού σκοπού, που απέχουν παρασάγγας από το πρωτότυπο του Ν. 4600/2019.
Ο σχεδιασμός των ΚΟΜΥ τότε εντασσόταν στην ευρύτερη παρέμβαση στην ΠΦΥ και επιδίωκε να καλύψει υγειονομικές ανάγκες σε πληθυσμούς δυσπρόσιτων ή απομονωμένων αγροτικών και ημιαστικών περιοχών. Προβλεπόταν δε η στελέχωσή τους από οδοντίατρο, νοσηλευτή (ΠΕ ή ΤΕ), επισκέπτη Υγείας, μαία, τεχνολόγους ιατρικών εργαστηρίων, φυσικοθεραπευτή, διοικητικό υπάλληλο και οδηγό, οι οποίοι θα επικουρούσαν τους γιατρούς των Κέντρων Υγείας και των Περιφερειακών Ιατρείων της περιοχής ευθύνης τους, με αντικείμενο τη συστηματική παρακολούθηση της υγείας, την κλινική αντιμετώπιση - διαχείριση περιστατικών, τη φροντίδα κατ’ οίκον, τη φυσική αποκατάσταση, την αγωγή - προαγωγή υγείας, τον προγεννητικό έλεγχο εγκυμοσύνης, την υγεία μητέρας και παιδιού (νεογνική, παιδική και εφηβική υγεία), την εκτίμηση των αναγκών υγείας της κοινότητας, αλλά και παρεμβάσεις σχετικά με τις συνθήκες υγιεινής διαβίωσης στο σπίτι, στη γειτονιά, στην εργασία, στο σχολείο.
Ήταν δηλαδή μια παρέμβαση που προσπαθούσε να καλύψει το κενό ακόμη και στην κατ' οίκον φροντίδα -που βλέπουμε να επανέρχεται με ένταση την περίοδο της πανδημίας- των πιο απομακρυσμένων και πιο ευάλωτων συμπολιτών μας. Ο προϋπολογισμός της παρέμβασης ξεπερνούσε τα 30 εκατ. ευρώ και εντασσόταν στον συνολικό σχεδιασμό του υπουργείου Υγείας για ολοκληρωμένη φροντίδα και καθολική κάλυψη των αναγκών υγείας του πληθυσμού.
Υπήρχε ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο
Η αποσπασματική, ευκαιριακή και μίζερη αντιγραφή της κυβέρνησης, από τη στιγμή που υπήρχε ήδη ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο, επαρκής προετοιμασία και αναλυτικό σχέδιο και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης για την κάλυψη σημαντικών κενών στην υγειονομική φροντίδα, είναι μια χαρακτηριστική μικρογραφία της κυβερνητικής πολιτικής στον χώρο της Υγείας.
Είναι μια ελάχιστη παροχή, πολύ περιορισμένης διάρκειας και ελάχιστων δυνατοτήτων. Το μόνο θετικό είναι ότι διευρύνεται ο διαγνωστικός έλεγχος για τον SARS- CoV-2, χωρίς όμως να ξεκαθαρίζεται ούτε το είδος των τεστ ούτε ο κλινικός και επιδημιολογικός στόχος. Και τελικά, επειδή ακριβώς η συγκεκριμένη παρέμβαση χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μεταρρύθμισης του Δημόσιου Τομέα (ΕΠΜΔΤ), του οποίου η βασική φιλοσοφία και στόχευση αφορά την υλοποίηση παρεμβάσεων συστημικού χαρακτήρα (με προϋπόθεση την προοπτική βιωσιμότητάς τους), προκαλείται ακόμη μεγαλύτερος προβληματισμός σχετικά με την παρακαταθήκη που μπορεί να αφήσει μια τέτοια παρέμβαση στο σύστημα Υγείας.
Σε κάθε περίπτωση, η σύγκριση της σχεδιαζόμενης παρέμβασης του Ν.4600/19 με το σημερινό κακέκτυπό της αποτυπώνει με τον πλέον γλαφυρό τρόπο τη διαφορά σε σχέδιο, όραμα, γνώση, χρηματοδότηση και προφανώς σε πολιτική βούληση. Βούληση για ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας που δεν θα είναι «μιας χρήσης» και θα ανταποκρίνεται με ισότιμο και καθολικό τρόπο στις ανάγκες των πολιτών.
* Ο Σταμάτης Βαρδαρός είναι πολιτικός επιστήμονας, πρώην αναπληρωτής γραμματέας του υπουργείου Υγείας
