Του Αριστείδη Μπαλτά*
Σήμερα ο ορίζοντάς μας περικλείεται από τα κουφώματα του σπιτιού και την ψευδαίσθηση βάθους που επιτρέπουν οι οθόνες τηλεόρασης και υπολογιστή ενόσω η κίνηση του σώματος περιστέλλεται σε κάποια τετραγωνικά. Πλην των επιτρεπομένων κινήσεων των 6 κατηγοριών. Έτσι η σκέψη γίνεται λειψή, αφού της λείπει το χνώτο των ανθρώπων και το βλέμμα ή η χειρονομία που την κρίνει, ενισχύοντάς την. Αλλά, έστω και λειψή, η σκέψη είναι απολύτως απαραίτητη. Ιδιαίτερα σήμερα. Έστω και αν μεταβιβάζεται ασώματα διά των «νέων τεχνολογιών».
Η σκέψη συνυφαίνεται με καλλιέργεια και εμβάθυνση εννοιών. Όπου σήμερα απαιτούνται έννοιες ικανές να αναμετρηθούν με το καινοφανές, έννοιες σκαμμένες και τροχισμένες για να καταστούν διεισδυτικές και ανθεκτικές. Ώστε να αποβούν αποτελεσματικές. Στην πράξη και για την πράξη.
Οπότε ιδού η έννοια «πόλεμος». Πατήρ μεν πάντων, αλλά και κύριος αντίπαλος μιας ανθρωπότητας που διεκδικεί την αντίστοιχη πατροκτονία: επι γης ειρήνη και ανθρώποις ευδοκία. Ενάντια ακόμη και στα λάβαρα των μονοθεϊστικών θρησκειών που διεκδικούν, συχνά με τα όπλα, την επί γης και εν ουρανοίς αποκλειστικότητα. Πόλεμος λοιπόν. Λέξη που μας έχει κατακλύσει τούτες τις βδομάδες. Λέξη κοινότοπη, που ωστόσο σήμερα απαιτεί σκάψιμο. Για να αναδειχθούν οι διαστρωματώσεις της.
Πόλεμος Ι
Ο πόλεμος, όπως τον ξέραμε, συμφύεται με την κατίσχυση ανθρώπινων κοινωνιών επί ανθρώπινων κοινωνιών, ενώ περιλαμβάνει την εκούσια καταστροφή «υλικών και ανθρώπινων πόρων». «Ανθρώπινων και υλικών», έτσι, μαζί, για να υποδηλώνεται η ταύτιση ποιότητας. Και να νομιμοποιείται η εκούσια θανάτωση «ανθρώπινων πόρων». Στο πεδίο της μάχης, αλλά και μεταξύ των αμάχων. Έχουμε πλέον εμπεδώσει τα περί «παράπλευρων απωλειών». Θανάτωση γιατί οι «ανθρώπινοι πόροι» -όπως βέβαια και οι υλικοί- εκλαμβάνονται ως “φύσει” αναλώσιμοι: μια σχεδιασμένη απώλεια ανθρώπινων ζωών μπορεί να συμβάλει στην τελική κατίσχυση. Ο πόλεμος, όπως τον ξέραμε, συνιστά εγκώμιο θανάτου. Καταμαρτυρεί την απόλυτη εργαλειοποίηση της ανθρώπινης ζωής.
Αλλά ο σημερινός πόλεμος ενάντια στον κορωνοϊό δεν εντάσσεται στο σχήμα. Είναι «πόλεμος» υπέρ της ανθρώπινης ζωής, της γυμνής ανθρώπινης ζωής, της ζωής καθ’ εαυτήν. ΄Όπου ζωή προφανώς είναι το απολύτως πρωταρχικό υπόβαθρο σώματος και νου, το απόλυτο θεμέλιο των ανθρώπινων κοινωνιών και των πολιτισμών τους. Οπότε, δεν μπορεί σήμερα να μην τίθεται το ερώτημα: Τι έχουμε κάνει με τούτο το πρωταρχικό θεμέλιο των κοινωνιών μας; Πώς το έχει αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος πολιτισμός;
Η πανδημία σήκωσε απότομα το πέπλο και είδαμε ξαφνικά, σαν σε καθρέφτη, ότι το ανθρώπινο είδος είναι ευάλωτο. Ως μέρος του ζωικού βασιλείου, όπως όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου. Και είδαμε, ακόμη, πώς έχει αντιμετωπίσει τούτο το απόλυτο γνώρισμα της ίδιας της ζωής ο δικός μας πολιτισμός, ο λεγόμενος «Δυτικός».
Αν πιάσουμε τον «Δυτικό πολιτισμό» από τις απαρχές του, θα αναγνωρίσουμε ότι το ευάλωτον αντιμετωπίστηκε με υπέρμετρη αλαζονεία. Οι κύριες πλευρές του Διαφωτισμού κράτησαν από τον Αριστοτέλη το «έλλογον» και ώθησαν στο περιθώριο το «ζώον». Θυμίζω την προσταγή της Γενέσεως, όπως παραμένει σε πλήρη ισχύ περίπου παντού: «Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς καὶ πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς». Δηλαδή το ανθρώπινο είδος είναι ο πληρωτής, ο άρχων και ο κυρίαρχος παντός του ζωικού βασιλείου και της Φύσης όλης. Δηλαδή η Φύση έδαφος επιβολής και εργαλείο του ανθρώπινου είδους.
Οι ραγδαίες επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες ενίσχυσαν την αλαζονεία: η ιατρική θεραπεύει, οι πανδημίες εξαφανίζονται, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, το ανθρώπινο είδος αναβάλλει το απαράκαμπτα ευάλωτον της ζωής καθ’ εαυτήν, τη μοίρα του θανάτου. Άρα η κατακυρίευση της Φύσης εδραιώνεται διαρκώς και η ολοκληρωτική επιβολή επ’ αυτής θωρακίζεται.
Η πανδημία ήρθε να σείσει τον επηρμένο αυτοθαυμασμό. Πάντες οι δήμοι πλήττονται, όλες οι κοινωνίες οφείλουν να αναγνωρίσουν την κοινή συνθήκη, γιατί όλες συγκροτούν τμήματα του ανθρώπινου είδους. Άρα οφείλουν να πολεμήσουν όλες μαζί τον εχθρό που απειλεί τη ζωή μας, τη ζωή τούτου του συγκεκριμένου εκπροσώπου του ζωικού βασιλείου. Χωρίς να απειλεί εξίσου τα άλλα είδη. Αφού ενώπιον κορωνοϊού το ανθρώπινο είδος αποδεικνύεται περισσότερο ευάλωτο ακόμη και από τις νυχτερίδες. Έχοντας ήδη ξεχάσει ότι είναι εκ γενετής περισσότερο ευάλωτο: το μικρό του ανθρώπου, τούτου του είδους γυμνού πιθήκου, χρειάζεται χρόνια προκειμένου να αυτονομηθεί από τη γονική μέριμνα ώστε να επιβιώνει με τις δικές του δυνάμεις.
Οπότε το ερώτημα τίθεται αμείλικτο: σε τι ζωντανό πλανήτη θέλουμε να ζούμε, σε τι ζωντανό πλανήτη θα εξακολουθήσουμε να μπορούμε να ζούμε;
Πόλεμος ΙΙ
Ο άνθρωπος ως πληρωτής, άρχων και κυρίαρχος επί της Φύσης, ο άνθρωπος ως εικόνα και ομοίωση του Θεού, συνεπάγεται φυσιολογικά την ελέω Θεού μοναρχία. Αλλά και τη νομιμοποίηση κάθε ευσεβούς πολιτικής κυριαρχίας, όπου, βέβαια, κάθε πολιτική κυριαρχία είναι ‘φύσει’ ευσεβής. Με την πολιτική κυριαρχία να εκλαμβάνει φυσιολογικά ως δικό της έδαφος το κυριαρχούμενο μέρος του ανθρώπινου είδους. Δηλαδή του πολύ μεγαλύτερου. Δικό της έδαφος επιβολής, δικό της αναλώσιμο εργαλείο για τη διεξαγωγή των δικών της πολέμων. Μέρος υπό την ιδιοκτησία της. Από τους πανάρχαιους δούλους μέχρι τους σημερινούς υπο-προλετάριους. Κάπως έτσι έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα αλώβητη η ιερότητα της ιδιοκτησίας. Της ιδιοκτησίας ως περι-ούσιας, δηλαδή ως σχεδόν ουσίας του ανθρώπου.
Κάθε κοινωνία που έχει εμφανιστεί στην ιστορία είναι κοινωνία της ιδιοκτησίας των λίγων, κοινωνία ταξική. Αλλά ταξική κοινωνία συνεπάγεται και προϋποθέτει ταξική πάλη, ταξικό πόλεμο. Σήμερα σε αυτόν τον πόλεμο κυριαρχούν οι φορείς της νεοφιλελεύθερης εκδοχής του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Ακόμη και στην Κίνα.
Αφού ο ταξικός πόλεμος δεν μπορεί παρά να διασχίζει τα πάντα, κάθε στοιχείο της κοινωνίας καθίσταται επίδικο του ταξικού πολέμου. Ο κορωνοϊός θα μπορούσε να αποφύγει τούτη την τύχη μόνον αν η πανδημία οδηγούσε σε πάνδημη συστράτευση εναντίον του.
Αλλά αυτό που βλέπουμε να παίζεται παντού είναι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο αυτά ασύμμετρα είδη πολέμου. Από τη μια πλευρά προβάλλεται η προστασία του ανθρώπινου είδους: η αίσθηση της κοινής μοίρας, η εικόνα ενός πλανήτη πρόσφορου για τη ζωή και συνάμα αξιοβίωτου, η αλληλεγγύη μεταξύ όλων και ιδιαιτέρως προς εκείνους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του πυρός, όπως και προς εκείνους από τους οποίους ο ταξικός πόλεμος έχει στερήσει κάθε μέσο άμυνας. Ζητείται κατάπαυση εχθροπραξιών σε όλα τα μέτωπα, κατάργηση ευρεσιτεχνιών στα φάρμακα, πλήρης διαφάνεια επιστημονικών αποτελεσμάτων, ανιδιοτελής συνεργασία όλων των κοινωνιών σε όλα τα επίπεδα που αφορούν τον κορωνοϊό. Τα οποία είναι πολλά. Γιατί πολλά είναι τα ζωτικά.
Η άλλη πλευρά στέκεται στο «ναι μεν, αλλά». Ναι μεν πρέπει κάπως να αντιμετωπιστεί η πανδημία, αλλά η έμφαση είναι στο «αλλά». Δηλαδή πώς θα απορροφηθούν ανώδυνα διογκούμενες εντάσεις, πώς θα πειθαρχηθούν εκρήξεις οργής και πώς θα πειθαρχούνται συστηματικά οι πληθυσμοί, πώς τα δικαιώματα της εργασίας θα συρρικνωθούν προκειμένου να πολλαπλασιαστούν τα κέρδη, πώς θα προστατευθεί η “νόμιμη” ασυδοσία του κεφαλαίου, πώς, τελικά, η κρίση του κορωνοϊού θα εξελιχθεί σε ευκαιρία για την ισχυροποίηση της νεοφιλελεύθερης «κανονικότητας».
Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο αυτών ασύμμετρων πολέμων, του τοξικού του κορωνοϊού και του ταξικού του νεοφιλελευθερισμού, δεν έχει κριθεί. Και δεν θα κριθεί ούτε άμεσα ούτε σύντομα. Οπότε δεν μπορούμε παρά να συντηρούμε την ελπίδα πολεμώντας. Σήμερα στα μέτωπα κυρίως (αλλά όχι μόνο) του πρώτου πολέμου. Γιατί είναι αυτός που περιστέλλει τα μέτωπα του δεύτερου. Και γιατί μόνον η δική μας πάνδημη συστράτευση απανταχού της υφηλίου μπορεί να γείρει την πλάστιγγα. Επειδή είναι μάχη που καλείται να τιμήσει ταπεινά την κυριολεκτικά υφ-ήλιο, δηλαδή τη γη κάτω από τον ήλιο που όλοι μοιραζόμαστε. Με όλα τα άλλα μέλη του ζωικού και του φυτικού βασιλείου. Του βασιλείου της ζωής.
Πόλεμος ΙΙΙ
Όμως προετοιμάζεται συστηματικά ένας ακόμη πόλεμος. Ένας τρίτος πόλεμος, που θα υπερβεί όλους τους άλλους, αναβιβάζοντας την αλαζονεία στο έπακρο. Ένας τρίτος πόλεμος, που αδιαφορεί για τον πόλεμο υπέρ της ζωής ενόσω εκλαμβάνει τον ταξικό πόλεμο ως εργαλειακά χρήσιμη μονιμότητα. Πρόκειται για τον πόλεμο που έχει ήδη ξεκινήσει η λεγόμενη «Διοίκηση Τραμπ», τον πόλεμο που υπόκειται στη σημαία «η (δική μου) Αμερική πρώτα». Αν αφεθεί να διεξαχθεί, αυτός θα είναι ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος.
Τούτος ο πόλεμος έχει προετοιμαστεί με άκρα επιμέλεια. Ο «κινέζικος» ιός καλλιεργεί ενσυνείδητα μνήμες περί «κίτρινου κινδύνου», τον διαβολικό Φου Μαντσού, τους κοντόσωμους σχιστομάτηδες που επιβουλεύονται την ελευθερία μας, τα σπίτια και τις γυναίκες μας, τον «Αμερικάνικο Τρόπο Ζωής». Ή, ευρύτερα, τον «Δυτικό», ώστε να προσέλθουν στη γιορτή και οι «σύμμαχοι». Αυτά είχαν διαδοθεί πλατιά στις αρχές της δεκαετίας του 1950, μόλις οι ξυπόλητοι Κινέζοι αγρότες είχαν απαλλαγεί από τις «Μεγάλες Δυνάμεις» που καταδυνάστευαν τη μεγάλη ιστορική χώρα επί αιώνες. Ήδη από την ίδρυση της Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών, στα πρώτα χρόνια του 17ου αιώνα. Με αποτελέσμα, εκτός των άλλων, τις στρατιές του εισαγόμενου κινέζικου υπο-προλεταριάτου που έστρωνε τις σιδηροτροχιές για την «κατάκτηση της Δύσης». Ζώντας στα παραπήγματα των «κινεζουπόλεων» που το ίδιο έφτιαχνε.
Αυτά επανήλθαν στο προσκήνιο για να στηρίξουν τον πόλεμο που έχει ήδη κηρύξει η «Διοίκηση Τραμ». Με πρώτη καθαυτό πολεμική ενέργεια τη διακοπή, εν μέσω πανδημίας, της χρηματοδότησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Δικαίως. Αφού τον ΠΟΥ νέμονται Κινέζοι. Πατέρες και μέντορες του κορωνοϊού.
Ήδη από την πρώτη ημέρα τούτου του πολέμου, τα φερέφωνα άρχισαν να οργιάζουν. «Αντικειμενικά» ρεπορτάζ για το ποιόν του προέδρου του ΠΟΥ και τις «δυσλειτουργίες» του οργανισμού. «Ιστορικές» υπενθυμίσεις της μυστικοπάθειας, των μηχανορραφιών και του απάνθρωπου χαρακτήρα του κινέζικου καθεστώτος. Διασπορά προπαγανδιστών εν μέσω επιλεγμένων κατηγοριών πληθυσμού απανταχού στον κόσμο. Μην ξεχνάμε την ενεργό παρουσία και το διαθέσιμο επί τούτω χρήμα του Μπάνον στην Ευρώπη. Επίκληση «έγκυρων» πηγών, πάντοτε ανωνύμων, προερχομένων από τα βάθη των μυστικών υπηρεσιών «συμμαχικών» χωρών. Συστηματική επίκληση της νεο-μαλθουσιανής ανοησίας περί «υπερπληθυσμού». Που στοχεύει κατεξοχήν την Κίνα για προφανείς λόγους. Θέλοντας ταυτόχρονα να κρύψει πίσω από αυτόν τον δήθεν κίνδυνο την εγγενή ασυδοσία του κεφαλαίου, που επιζητεί πάντα μέγιστο κέρδος. Ακόμη και από εξωτικά εδέσματα που διαταράσσουν τις ισορροπίες της φύσης.
Η απειλή τούτου του πολέμου θέλει να υπερκεράσει τον φόβο του κορωνοϊού, δημιουργώντας έναν μεγαλύτερο -μπροστά στις εκατόμβες και στην καθολική δυστυχία ενός παγκοσμίου πολέμου- και προκειμένου να εκδιωχθεί από το προσκήνιο ο ταξικός πόλεμος με επίδικο τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης που ήδη επελαύνει. Όπου, μέσα στην ομίχλη των υπερτιθέμενων φόβων, μέσα στη νέα σύγχυση που δημιουργεί η εκβιαστική διαίρεση του κόσμου σε αμερικανόφιλους και κινεζόφιλους, ο Τραμπ ευελπιστεί να κρύψει τις εγκληματικές ευθύνες του και να κερδίσει θριαμβευτικά τις εκλογές. Με όλα τα μέσα και πάση θυσία. Προφανώς θυσία των άλλων.
Θα επισυμβεί όντως Παγκόσμιος Πόλεμος με πραγματικά πυρά; Αμφίβολο. Γιατί οι σχετικά μεγάλοι παίκτες είναι πολλοί, με κάποιους να διαθέτουν ισχυρές εφεδρείες. Άλλωστε η παγκοσμιοποίηση έχει μπερδέψει πολύ τις μεταξύ τους αλληλεξαρτήσεις. Ούτως ή άλλως πάντως, το μέλλον δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ούτε είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τα νέα όπλα που έχουν επεξεργαστεί οι πολεμικές βιομηχανίες - κεντρικοί χρηματοδότες του Προέδρου Τραμπ. Δίκην βόμβας νετρονίου που θανατώνει ανθρώπους χωρίς να θίγει υποδομές και κτήρια. Αφού εδώ έχουμε ακριβώς ζήτημα «υπερπληθυσμού»... Το μέλλον δεν μπορεί να προβλεφθεί, ενόσω το επόμενο διάστημα ο κόσμος όλος θα τοποθετείται υπέρ ή κατά της Αμερικής. Σαν να μην έφταναν οι άλλες καταλυτικές έγνοιες της εποχής.
Τελικό συμπέρασμα; Σήμερα δεν διατίθεται. Απαιτείται να σκεφτούμε, να βαθύνουμε τις έννοιες, να συζητήσουμε περισσότερο. Στην κλίμακα και με τους τρόπους που απαιτεί η πάνδημη ενεργός συστράτευση...
Υ.Γ. Το κείμενο αποτελεί συντόμευση και εκ νέου επεξεργασία της συμβολής μου στον συλλογικό τόμο περί κορωνοϊού που ετοιμάζουν οι εκδόσεις Νήσος με επιμέλεια του Γεράσιμου Κουζέλη.
* Ο Αριστείδης Μπαλτάς είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ, πρώην υπουργός
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
