Ήταν ένας από τους κορυφαίους αυτοσχεδιαστές πιανίστες και συνθέτες στον κόσμο. Κι ας τον ξέρουν λίγοι. Οι έρευνές του, το παίξιμό του, ο μουσικός θησαυρός που είχε δημιουργήσει το αποδεικνύουν σε όσους τον έχουν προσεγγίσει.
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1939 και έφυγε την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου του 2014 στην Αθήνα από τις σοβαρές επιπλοκές μιας βαριάς λοίμωξης του αναπνευστικού. Ο Μάρκος έδωσε τη μάχη του επί 20 χρόνια με τον καρκίνο πολεμώντας τον με σωστή διατροφή, γυμναστική και μεγάλο πείσμα για τη ζωή. Στην πιάτσα ήταν γνωστός ως «ο άνθρωπος που νίκησε τον καρκίνο», καθώς έγινε καλά και φαινόταν ότι δεν είχε κανένα πρόβλημα.
Ο Μάρκος Αλεξίου ήταν λάτρης της «καλής αρμονίας», που αποτέλεσε τον πυρήνα των ερευνών του. Κάθε εβδομάδα δημιουργούσε κάτι καινούργιο. Σαν άνθρωπος ήταν ταπεινός, σεμνός, ήπιων τόνων. Η ταπεινότητα ήταν το μεγαλύτερό του χάρισμα. Η απλότητά του ένα από τα στοιχεία του.
Άρχισε μαθήματα μουσικής στην ηλικία των τεσσάρων χρόνων με τον μαέστρο Cortone και μόλις δεκαοκτώ ετών ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα παίζοντας στον Λίβανο, τη Συρία, το Κάιρο, την Αλεξάνδρεια, την Κύπρο και την Ελλάδα, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκε σε γνωστά τζαζ κλαμπ στην Ιταλία, την Ελβετία, την Αγγλία, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, ενώ συνέχιζε τις σπουδές και τις μελέτες του στην τζαζ μουσική.
Το 1979, στην Αθήνα πια, ο Μάρκος Αλεξίου στο πιάνο μαζί με τον μπασίστα Γιώργο Φιλιππίδη και τον ντράμερ Γιώργο Τρανταλίδη ξεκινούν το τρίο των «Sphinx» και μαζί τους ηχογραφεί τον πρώτο τζαζ δίσκο στην Ελλάδα. Ο δίσκος περιλάμβανε τρεις συνθέσεις του Μάρκου Αλεξίου: «Every Day», «Three Musketeers» και το «Sphinx» και από μία των Miles Davis και Thelonious Monk. Έναν χρόνο μετά στο γκρουπ θα προστεθεί ο πολύ καλός κιθαρίστας Λάκης Ζώης, που συμμετέχει στον δεύτερο δίσκο τους «Επτά διαστάσεις».
Με τους «Sphinx»
«Ο Γιώργος Φιλιππίδης ήταν το πιο αυθεντικό ταλέντο που έχω γνωρίσει. Ξεχώριζε για το μεγαλείο της ψυχής του και την αξιοπρέπειά του. Γεννήθηκε στο Φάληρο και τον γνώρισα όταν έπαιζε στα γκρουπ της γειτονιάς με τον αξέχαστο κιθαρίστα Δήμη Παπαχρήστου, μέχρι που βρέθηκαν να παίζουν μαζί στον ‘Εξαδάκτυλο’ του Δημήτρη Πουλικάκου.
Το μεγαλείο του Γιώργου ήταν η απλότητα και το ότι, παρά το σπουδαίο παίξιμό του, ήταν ένα σεμνό παιδί χαμηλών τόνων. Και όμως, ήταν ο πρώτος Έλληνας μουσικός της τζαζ που όταν έπαιξε στην κεντρική Ευρώπη, εντυπωσίασε. Ήταν κι αυτός ένας αυτοδίδακτος μουσικός που, όταν έπιανε το ακουστικό μπάσο στα χέρια του, το έκανε να ηχεί σαν του Miroslav Vitous, του Dave Holland ή του Ron Carter.
Ένα βράδυ σκεφτήκαμε ότι θα θέλαμε να κάνουμε ένα τρίο με έναν καλό πιανίστα. Η πρώτη μας σκέψη πήγε στον φίλο του πατέρα μου -τον σπουδαίο πιανίστα με την πολύχρονη καριέρα στην Αμερική και την Ισπανία. Το όνομά του: Μανώλης Μικέλης. Μετά, έχοντας ακούσει αυτό «το κάτι» που είχε μέσα του, τη φλόγα, την ιδιαιτερότητα στο παίξιμό του, προτιμήσαμε κάποιον που ήταν πιο κοντά στους δυο μας, από πλευράς και ηλικίας, αλλά και νοοτροπίας.
Ο Μάρκος Αλεξίου, ένας ευγενής και γλυκός άνθρωπος χωρίς καμία έπαρση, δεν προέβαλλε τη γνώση που είχε κατακτήσει με τα πολλά χρόνια μελέτης και έρευνας. Δεν δίδασκε, αλλά μοιραζόταν μαζί μας τις γνώσεις του για τη μουσική. Ήταν ατέρμονες οι συζητήσεις μας. Ο Μάρκος πίστεψε βαθιά. Η πίστη του τον έκανε όχι μόνο έναν πολυδύναμο μουσικό, αλλά κι έναν καλό άνθρωπο» έλεγε πριν λίγο καιρό ο Γιώργος Τρανταλίδης εδώ, στις σελίδες της «Αυγής».
Οι «Sphinx» έδωσαν συναυλίες σε όλη την Ελλάδα αλλά και στο ιστορικό τζαζ κλαμπ του Γιώργου Μπαράκου στην πλατεία Ραγκαβά, στα «ορεινά» της Πλάκας. Εκεί, κάποια απογεύματα, ο Μάρκος Αλεξίου παρέδιδε δωρεάν σεμινάρια μουσικής που έχουν μείνει αξέχαστα στους σημερινούς επαγγελματίες -και όχι μόνο- μαθητές του.
Η μεγαλύτερη συναυλία των «Sphinx» έγινε στο υπαίθριο θέατρο του Λυκαβηττού, που ξεχείλιζε από τέσσερις χιλιάδες ενθουσιώδεις θεατές, πράγμα πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της εποχής σε ό,τι αφορά την εγχώρια τζαζ σκηνή, που τότε βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα.
«Δύσκολο και ακαταλαβίστικο» για τους πολλούς μουσικό είδος χαρακτήριζε ο Μάρκος Αλεξίου την τζαζ. Κάποια όμως νύχτα, αρχές των ’80’s, μαζί με τα άλλα μέλη των «Sphinx», ανέβασαν στο Θέατρο Λυκαβηττού περισσότερους από 4.000 φίλους της τζαζ.
«Θυμάμαι, σαν τα τσαμπιά κρέμονταν. Ήθελε τότε ο κόσμος κάτι καινούργιο. Άρχισαν να ανοίγουν ωδεία, να δημιουργούνται συγκροτήματα -ειρήσθω εν παρόδω υπάρχουν πολλοί και καλοί μουσικοί που θα μπορούσαν να κάνουν σπουδαίες δουλειές, αλλά τα πράγματα δεν λειτούργησαν πάντα καλά. Δεν μπορεί να ζήσει ένας μουσικός παίζοντας τζαζ. Τα χρήματα που παίρνουν είναι λίγα. Γι’ αυτό τα παρατάνε και παίζουν σε μεγάλα κέντρα. Η τζαζ θέλει μελέτη και δουλειά» έλεγε μ’ ένα (όχι κρυφό) παράπονο ο Μάρκος.
Μετά τη διάλυση των «Sphinx» ο Μάρκος Αλεξίου συμμετείχε στο «In Dialogue», έναν δίσκο για βιολί και πιάνο, μαζί με τον βιολιστή Μιλτιάδη Παπαστάμου. Το άλμπουμ ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε στη Γερμανία με παραγωγό τον Μιλτιάδη Παπαστάμου, με τον Μάρκο να υπογράφει τις ενορχηστρώσεις.
Το 1994 ο Αλεξίου κυκλοφορεί το «Flying to the Unknown», όπου συνεργάζεται με τους «ηλεκτρικούς» αδελφούς Αχιλλέα και Στράτο Διαμαντή. Ακολούθησε το άλμπουμ για σόλο πιάνο «Playing in the Air», το οποίο περιλαμβάνει τρεις δικές του συνθέσεις (Rainbow, Doriana, Contrafouris) και δύο jazz standards, τα Someday my prince will come και Milestones του Miles Davis. Το 2004 κυκλοφόρησε μια συνεργασία του με τον καλό φίλο του Λάκη Ζώη, μαζί με τον οποίο υπογράφουν συνθέσεις και ενορχηστρώσεις σε μια μουσική ώριμης και αφαιρετικής δεξιοτεχνίας.
Ο δάσκαλος της μουσικής
Στη διδασκαλία του ο Μάρκος είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο που σε καθήλωνε. Συμμετείχε μαζί με το μυαλό και η ψυχή, την οποία ήξερε τόσο καλά να αγγίζει. Το σημαντικότερο μάθημα όμως το έκανε με τη ζωή του. Δίδασκε με τη στάση του και, όταν μιλούσε, ο Μάρκος έλεγε λίγα λόγια, αλλά με μεγάλο νόημα.
Σπουδαίος δάσκαλος της πρώτης γενιάς των Ελλήνων τζαζ μουσικών, αξέχαστος στους μαθητές του τόσα χρόνια μετά τον θάνατό του. Το δικό του «μάθημα με την πατάτα» το θυμούνται ακόμα όσοι κάποτε βρέθηκαν στο πλευρό του. Επειδή... «μια πατάτα, εκτός από βραστή, τηγανητή ή ογκρατέν, μπορεί να βουλώσει μια εξάτμιση, να γίνει όπλο σε έναν καυγά, αλλά και πολύτιμο γεύμα για έναν πεινασμένο άστεγο» τους έλεγε.
Η αποστροφή του για το χρήμα ήταν ο λόγος που έφυγε από γνωστό ωδείο της Αθήνας. Έλεγε ότι δεν είναι σωστό να κάνεις εξετάσεις για τα φράγκα. Στην πίεση του ωδείου, αναγκάστηκε να φύγει για να μην εκμεταλλευτεί τους μαθητές του.
Ως εκπαιδευτικός, ο Μάρκος Αλεξίου ήταν πρωτοπόρος. Ο πρώτος που δίδαξε τζαζ πιάνο και τζαζ θεωρία στην Ελλάδα στα ωδεία Κώστα Κλάβα, Φίλιππος Νάκας, Ν. Σκαλκώτας και «Athenaeum», δίνοντας επίσης σεμινάρια και ιδιαίτερα μαθήματα σε όλη την Ελλάδα. Βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπασωτηρίου - Νάκας με τίτλο «Jazz» και τα «Jazz Compositions» και «Jazz Combinations» από τις εκδόσεις Νάκας.
Για το «Sounds of Silence - Modern Jazz Combinations», που κυκλοφορεί από το Amazon, διαβάζουμε στην περιγραφή:
«Το βιβλίο αυτό είναι το αποτέλεσμα της σκληρής προσωπικής δουλειάς και της λεπτομερούς έρευνας πολλών ετών πάνω στις κλίμακες και τις συγχορδίες, όπως και τη συνδυαστική τους χρήση όχι μόνο πάνω στην αυτοσχεδιαστική γραφή και τη συγγραφή της τζαζ γενικότερα, αλλά και σε άλλα σύγχρονα μουσικά είδη. Βασισμένο πάνω σε μία μεγάλη και εξαντλητική σε έκταση βιβλιογραφία πάνω στην τζαζ, το βιβλίο στοχεύει στο να ξεπεράσει τα όρια της παράδοσης και να οδηγήσει τον αναγνώστη πέρα από τα σύνορα του καθιερωμένου υλικού.
Το βιβλίο βασίζεται σε ειδικές μεθόδους, τεχνικές και εκτεταμένα προσωπικά παραδείγματα εργασίας. Ο μαθητής - μουσικός μπορεί να βασιστεί και να το χρησιμοποιήσει ως μία καθοδηγητική δύναμη στην προσπάθειά του να δημιουργήσει μία προσωπική γλώσσα και ένα δημιουργικό μονοπάτι πάνω στη μουσική έκφραση».
Με τη μουσική του αξία ο Μάρκος Αλεξίου θα μπορούσε να κάνει σπουδαία καριέρα στο εξωτερικό. Έμεινε όμως εδώ για να βελτιώσει, όσο μπορούσε, το μουσικό επίπεδο της χώρας.
Ο Μάρκος πάντα ανέφερε τον εαυτό του τελευταίο. Αυτό τον έκανε κορυφαίο. Η απέραντη καλοσύνη του, η προσφορά του στη μουσική, η συγκίνηση κατά την ώρα του μαθήματος, ο τρόπος που έπαιζε και «χανόταν» σε έναν άλλο κόσμο.
Στη διάρκεια της μουσικής του πορείας είχε συνεργαστεί με πολλούς αξιόλογους διεθνούς αξίας μουσικούς, όπως ο Tony Lakatos, ο Kenny Washington, ο Claude Salmieri, ο Gianni Cavallaro, ο Alex Foster κ.ά. ενώ είχε συμμετάσχει φιλικά σε ηχογραφήσεις δίσκων όπως το «Esoteric» του φίλου Λάκη Ζώη.
Ο Μάρκος ήταν μια προσωπικότητα της μουσικής τέχνης στην Ελλάδα. Δεν έδινε ποτέ σημασία στην εξωτερική εμφάνιση, στα χρήματα, στην άνεση. Αγαπούσε πολύ τα ζώα. Αυτή η αγάπη του τον ώθησε να κόψει το κρέας διαβάζοντας ένα βιβλίο για την κακοποίηση των ζώων.
Ο Μάρκος έζησε φτωχικά έως το τέλος της ζωής του με μια πενιχρή σύνταξη των 500 ευρώ, θύμα κι αυτός όλης εκείνης της γενιάς των μουσικών της Μεταπολίτευσης, των οποίων το μεγάλο ταλέντο «πνίγηκε» στο πολιτικό τραγούδι που κυριαρχούσε την εποχή εκείνη.
Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις, πικραμένος, λέει: «Στην Ελλάδα, όσο πιο αξιόλογος είσαι, τόσο πιο κλεισμένος στο σπίτι σου μένεις».
Ο Μάρκος Αλεξίου ήταν ένας άνθρωπος απλός, ταπεινός, ήπιων τόνων. Η τέχνη του ήταν συνοδοιπόρος με την ταπεινότητα. Οι μαθητές του, μετά το μάθημα, γύριζαν στο σπίτι χίλιες φορές πλουσιότεροι.
Κι εγώ, στη μουσική του, στις συνθέσεις του, στον κάθε αυτοσχεδιασμό του, στον ήχο των πλήκτρων του άκουγα την αγάπη του για τους μεγάλους ρομαντικούς, τον Τσαϊκόφσκι, τον Ραχμάνινοφ. Ο σπόρος του δεν πήγε χαμένος.
