Στο φετινό 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που διεξάγεται μέχρι τις 17 Μαρτίου, θα προβληθούν 67 μεγάλου και μικρού μήκους ελληνικές ταινίες. Ανάμεσα στις ταινίες που ξεχωρίζουμε από το τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες βρίσκουμε το «01» του Δημήτρη Μουζακίτη για τα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή Νάνου Βαλαωρίτη και της ζωγράφου Μαρί Γουίλσον όταν συζούσαν στην Αθήνα και το «142 χρόνια» του Στέλιου Κούλογλου, που στρέφει την κάμερα στις ελληνικές φυλακές όπου είναι κλεισμένοι χιλιάδες πρόσφυγες. Σε ένα δικαστικό θρίλερ που διαρκεί πάνω από έναν χρόνο, ο διασώστης Ιάσονας Αποστολόπουλος προσπαθεί να σώσει τρεις αθώους ανθρώπους που έχουν καταδικαστεί. Επίσης, ξεχωρίζει ο «Κόκκινος δάσκαλος» του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου σχετικά με τις πολιτικές δίκες του Νίκου Μπελογιάννη και του Νίκου Πλουμπίδη και τις εκτελέσεις που έχουν στιγματίσει τη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Υπάρχει ακόμη και ο «Αποχαιρετισμός» της Αντα Πίτσιου που βασίζεται σε ένα βιβλίο για τη μνήμη που έγραψε η ψυχοθεραπεύτρια Τούλα Βλαχούτσικου, η οποία υπέφερε από άνοια. Λαογραφικό ενδιαφέρον έχει το «Αρμανοί οι Βλάχοι» του Μιχάλη Καμάκα για την προσφορά και την ιστορία των βλαχόφωνων Ελλήνων, καλλιτεχνικό ενδιαφέρον έχει το «Εμπρός» για το αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο μιας καλλιτεχνικής κοινότητας, φιλοσοφικό ενδιαφέρον έχει το «Κατ’ εικόνα του ανθρώπου» της Νικόλ Αλεξανδροπούλου που αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη και τους προβληματισμούς της Εκκλησίας, ενώ οικολογικό ενδιαφέρον έχει ο «Κόσμος των αρπακτικών πουλιών» του Λεβ Παρασκευόπουλου, που μιλάει για τον αγώνα των όρνεων για επιβίωση σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς.
Ιστορίες αντίστασης
Καλό είναι οι θεατές να μην χάσουν το «Υπηρετώντας την Αλήθεια» για τα 100 χρόνια της Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας-Θράκης, όπου ο Νίκος Ασλανίδης μας πάει στην περίοδο της Κατοχής, όταν 22 δημοσιογράφοι υπέγραψαν το μυστικό «Πρωτόκολλο τιμής» και δεσμεύτηκαν να μην προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα έντυπα των κατακτητών και να εργαστούν μόνο στις εφημερίδες που εξέφραζαν την Αντίσταση. Οι τρεις από αυτούς θα καταλήξουν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου θα βρουν φριχτό θάνατο.
Ανάλογη ευαισθησία έχουν το «Forest» της Λίντια Ντούντα, που παρακολουθεί την καθημερινότητα μιας οικογένειας στα σύνορα Πολωνίας και Λευκορωσίας να αλλάζει ριζικά όταν πρόσφυγες, διωγμένοι από τις χώρες τους, βρίσκουν καταφύγιο δίπλα από το σπίτι της, και το ιαπωνικό «Johatsu» του Αράτα Μόρι και του Αντρέας Χάρτμαν που μας γνωρίζει τους μυστηριώδεις «νυχτερινούς μεταφορείς» στην Ιαπωνία, οι οποίοι βοηθούν ανθρώπους να εξαφανιστούν από προσώπου γης. Το ντοκιμαντέρ «And so it begins» της Ραμόνα Σ. Ντίας εξερευνά τις ημέρες μιας μεγάλης εκλογικής αναμέτρησης στις Φιλιππίνες, όπου παρακολουθούμε τις απόπειρες ενός λαϊκού κινήματος να υπερασπιστεί τη δημοκρατία απέναντι στις απολυταρχικές δυνάμεις. Σπαρακτικό, επίσης, είναι το θέμα του «Where we used to sleep» του Ματέους Βέρλε, που μας μεταφέρει σε ένα ρουμανικό χωριό στα όρη Απουσένι, οι κάτοικοι του οποίου εκδιώχθηκαν εξαιτίας ενός ορυχείου χαλκού.
Heavy metal και Γιάννης Σπανός
Τέλος, δεν λείπει και η μουσική, κυρίως με το «Vavel the Band» του Μιχάλη Αγραφιώτη που ανατρέχει στην ιστορία μίας από τις πρώτες ελληνικές heavy metal μπάντες που έβγαλαν δίσκο στη δεκαετία του ’80 και αποπειράθηκαν να κάνουν διεθνή καριέρα - ένα όνειρο που τους οδήγησε στον σταθμό του Ντίσελντορφ. Η αυλαία του φεστιβάλ θα πέσει την Κυριακή 17 Μαρτίου με την προβολή της ταινίας «Γιάννης Σπανός: Πίσω απ’ τη μαρκίζα» που σκηνοθέτησε ο Άρης Δόριζας και αποτιμά τη μουσική κληρονομιά του Σπανού. Πρόκειται για ένα μουσικό ταξίδι στην πορεία του συνθέτη, από την παιδική του ηλικία στο Κιάτο έως την εποχή της δόξας στο Παρίσι και την καταξίωση στην Ελλάδα, με σπάνια ντοκουμέντα και απολαυστικές συνεντεύξεις.
Φερνάντο Τρουέμπα και λάτιν
Ο τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος θα απονεμηθεί στον μεγάλο δημιουργό Φερνάντο Τρουέμπα, με προβολές ταινιών του οι οποίες βασίζονται στη βαθιά αγάπη και τη γνώση του για τη μουσική. Η ταινία «Πυροβόλησαν τον πιανίστα», που σηματοδότησε την έναρξη του φεστιβάλ, ανέδειξε την αξία της μπόσα νόβα μέσα από ένα νεονουάρ animated docudrama. Οι άλλες δύο είναι το «Calle 54», όπου ο Τρουέμπα αποτυπώνει τη λατρεία του για τη λάτιν τζαζ μέσα από ζωντανές εμφανίσεις των μεγαλύτερων ονομάτων του χώρου, και το «Τσίκο & Ρίτα», μια ιστορία πάθους και απώλειας, εμπνευσμένη από τον Κουβανό μουσικό Μπέμπο Βαλντές.
Αφιέρωμα στον Δημήτρη Παπαϊωάννου
Με ενδιαφέρον αναμένεται το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή «Η καρδιά του ταύρου», σε ειδική προβολή. Στο ντοκιμαντέρ η σκηνοθέτιδα ακολουθεί την περιοδεία της παράστασης «Εγκάρσιος Προσανατολισμός» του Δημήτρη Παπαϊωάννου στις ευρωπαϊκές σκηνές. Το φετινό φεστιβάλ εξερευνά το, σχετικά άγνωστο στο ευρύ κοινό, κινηματογραφικό έργο του καλλιτέχνη, προβάλλοντας τις μικρού μήκους ταινίες του «Nowhere» και «Primal Matter», όπου χορογραφεί εκ νέου το θεατρικό του έργο μέσα από τις ιδιότητες του κινηματογραφιστή και του μοντέρ, επαναδιατυπώνοντάς το στην ουσία με κινηματογραφικούς όρους. Το «Nowhere», σε κινηματογράφηση και μοντάζ του Παπαϊωάννου, στοχάζεται επάνω στη δύναμη του θεάτρου να καθρεφτίζει την ανθρώπινη ζωή. Το «Primal Matter», με τη σειρά του, αποτελεί μια συμπυκνωμένη κινηματογραφική περίληψη της ομώνυμης παραγωγής που παρουσιάστηκε το 2023 που καταπιάστηκε με ζητήματα εθνικής ταυτότητας μέσα από μια δημιουργική διαδικασία που υπογραμμίζει μια αναμέτρηση του δημιουργού με το δημιούργημά του.
Φόρος τιμής στα 50 χρόνια Δημοκρατίας
Ενα μίνι αφιέρωμα με ταινίες όπως «Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή» του Τζίγκα Βερτόφ, η «Πραγματεία για το δηλητήριο και την αιωνιότητα» του Ισιντόρ Ισού, η «Κριτική του διαχωρισμού» του Γκι Ντεμπόρ, το «Σινεμά Βεριτέ» του Πίτερ Γουιντόνικ και τα «Πέντε εμπόδια» των Γιόργκεν Λεθ και Λαρς φον Τρίερ. Πρόκειται για δημιουργίες που αποτυπώνουν την ιστορία και εξέλιξη του είδους του ντοκιμαντέρ και του σινεμά γενικότερα. Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα, το Φεστιβάλ φιλοξενεί μια σειρά από εκδηλώσεις που αποτίουν φόρο τιμής στην επέτειο, αλλά και στους αντιδικατορικούς αγώνες, με τέσσερις ταινίες από σημαντικούς δημιουργούς που εξερευνούν ιστορικά γεγονότα για την πολιτική του τόπου. Πρόκειται για τη «Δοκιμή» του Ζιλ Ντασέν, την «Κληρονομιά της Γλαύκας - Δημοκρατία η Πόλη των Ονείρων» του Κρις Μαρκέρ, τη «Δημοκρατία» του Ντέιβιντ Μπερνέτ και το «Ο θάνατος ενός δημοσιογράφου» του Δανού Ματ Σαρνέκι.
Citizen queer
Μεγάλο αφιέρωμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στον αυτοπροσδιορισμό, στην ανάγκη επιβεβαίωσης φύλου και στο φάσμα της queer ταυτότητας με την προβολή 33 ντοκιμαντέρ
Συνολικά 33 ντοκιμαντέρ που εξυμνούν τον αυτοπροσδιορισμό, την ανάγκη επιβεβαίωσης φύλου και το φάσμα της queer ταυτότητας αποτελούν το μεγάλο αφιέρωμα του Φεστιβάλ. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το «The Homosexual Century» (Race D’Ep, 1979) των Λιονέλ Σουκάζ και Γκι Οκενγκέμ, η «Μπέττυ» του Δημήτρη Σταύρακα, το «The Celluloid Closet» (1996) των Ρομπ Επστάιν και Τζέφρι Φρίντμαν, το «Gendernauts» (1999) της Μόνικα Τρόιτ. Μετά το τέλος κάθε προβολής, πολλοί καλλιτέχνες, ακτιβιστές, ακαδημαϊκοί και επιστήμονες θα συζητούν με το κοινό. Η «Μπέττυ» (1979) του Δημήτρη Σταύρακα αφηγείται το 24ωρο της Μπέττυς Βακαλίδου μέσα από αναμνήσεις της πολυτάραχης ζωής της. Ζωηρό είναι το «The Celluloid Closet» (1996) των Ρομπ Επστάιν και Τζέφρι Φρίντμαν, που αποτελεί μια διασκεδαστική καταγραφή της απεικόνισης των γκέι στο Χόλιγουντ και δείχνει πώς γνωστοί σκηνοθέτες και σεναριογράφοι έκρυβαν τα μηνύματά τους μέσα στις ταινίες τους.
Επίσης ξεχωρίζει το «Gendernauts» (1999) της Μόνικα Τρόιτ, μία από τις πρώτες ταινίες που διερεύνησαν το θέμα της φυλομετάβασης, και τo «Queer Japan» (2019) του Γκρέιαμ Κόλμπεϊνς, ένα πολύχρωμο κολάζ για την ιαπωνική ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Χαρακτηριστική είναι και η ταινία «The Homosexual Century» των Λιονέλ Σουκάζ και Γκι Οκενγκέμ, που ανατρέχει στα πρώτα βήματα των διεκδικήσεων της κοινότητας και φτάνει μέχρι τη δεκαετία του ’60. Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, ότι στο τμήμα Newcomers προβάλλεται η ταινία «Λεσβία», με την οποία η Τζέλη Χατζηδημητρίου μας ταξιδεύει σε ένα χωριό της Λέσβου τη δεκαετία του ’70 και αφηγείται μια αληθινή ιστορία για την αγάπη και την αποδοχή.
Τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος στον Παναγιώτη Ευαγγελίδη
Το θαρραλέο σινεμά του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, που θέτει την ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας σε πρώτο πλάνο, συνδυάζει το προσωπικό στοιχείο με την κοινωνική πραγματικότητα. Στον πρωτοπόρο δημιουργό θα απονεμηθεί τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος για την προσφορά του στο σινεμά ενώ θα προβληθούν επτά ταινίες του. Ανάμεσά τους οι «Γάμοι της Τήλου», το «Τσιπ και Οβι», το «Η ζωή και ο θάνατος του Σέλσο Τζούνιορ», το «Λάμπουν στο σκοτάδι» και το «Σύλβια Ρόμπιν» για τον καταθλιπτικό Διγενή που δοκιμάζει όλα όσα γνωρίζουμε για τη φυλομετάβαση.
