Τρεις εξαιρετικά επιτυχημένες παραστάσεις με ηρωίδες γυναίκες. Γυναίκες σε καθημερινές ιστορίες, γυναίκες σε διαχρονικούς ρόλους, γυναίκες σε συμβολικούς ρόλους, γυναίκες που αναμετρώνται με την αρρενωπότητα της εξουσίας, που άλλοτε τις καταπίνει και άλλοτε -τις περισσότερες φορές- καθορίζει τις ζωές τους.
«Ο άντρας μου» στο Θέατρο Θησείον
Οι γυναίκες της διπλανής πόρτας
Στο Θέατρο Θησείον ανεβαίνει η παράσταση «Ο άντρας μου» σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη, που είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο με διηγήματα της Βορειομακεδονίτισσας Ρούμενα Μπουζάροφσκα. Στην παράσταση, όπως και στο βιβλίο, γυναίκες που είναι μάνες, σύζυγοι, ερωμένες, φίλες, κόρες μιλούν, εξιστορούν, ομολογούν και μοιράζονται με τους θεατές τις ιστορίες τους, αυτές τις καθημερινές, τις πίσω από τις γρίλιες, τις εμποτισμένες ασφυκτικά με το διαχρονικό και σχεδόν ανίκητο μικρόβιο της πατριαρχίας.
Επί σκηνής συναντάμε την Αμαλία Καβάλη, τη Μαρία Σκουλά και την ίδια τη σκηνοθέτιδα της παράστασης Μαρία Μαγκανάρη, που με μια αφηγηματική σκυτάλη αναλαμβάνουν να γίνουν η φωνή των λέξεων της Μπουζάροφσκα σε ένα θεατρικό παιχνίδι εναλλαγής ιστοριών από γυναίκες για γυναίκες. Με υποκριτική απλότητα, χωρίς υπερβολές και έχοντας καταπιεί κυριολεκτικά και μεταφορικά τις ιστορίες αυτών των γυναικών που μοιάζουν με τις ιστορίες δικών μας φιλενάδων, συζύγων, μανάδων, κορών, οι τρεις σπουδαίες ερμηνευτικά ηθοποιοί συνθέτουν και γεννούν στη σκηνή χαρακτήρες κανονικούς, χαρακτήρες που γνωρίζουμε, που έχουμε μιλήσει, αγγίξει, συναντήσει. Και οι ερμηνείες τους δίνουν τέτοιες ανάσες στις λέξεις, που το βιβλίο ζωντανεύει χωρίς να χάσει καθόλου τη συναισθηματική φόρτιση των σελίδων του.
Η σκηνοθετική προσέγγιση της Μαρίας Μαγκανάρη, επικεντρωμένη στον λόγο, έχει δώσει χώρο στις ιστορίες και στις ηρωίδες τους ζωντανεύοντάς τες ανάμεσα σε νοηματοδοτημένα και στερεοτυπικά φορτισμένα αντικείμενα, όπως κουζίνες, τραπέζια, κρεβάτια, που γίνονται στην πραγματικότητα ο φυσικός χώρος αφήγησης των προσωπικών ιστοριών αυτών των γυναικών, ασκώντας μια σκληρή, υποδόρια υπενθύμιση και κριτική στους ρόλους με τους οποίους επιφορτίζονται οι γυναίκες και οι θηλυκότητες από την κυριαρχία.
Το Θέατρο Θησείον με την εγγύτητα που επιβάλλει μεταξύ σκηνής και θεατών γίνεται ο πλέον κατάλληλος χώρος για τη συγκεκριμένη παράσταση, μιας και οι αφηγήσεις με την εκμηδένιση της θεατρικής απόστασης καταφέρνουν να σε βρουν στην καρδιά και στο μυαλό. Η αίσθηση με την οποία μένεις μετά το τέλος της παράστασης είναι αυτή που αν είχε φωνή, θα μπορούσε να περιγράψει την αίσθηση που φέρει κανείς αν απαριθμήσει αυτό που συμβαίνει γύρω μας στο εδώ και τώρα, ανάμεσα σε γυναικοκτονίες, λεκτικές και σωματικές κακοποιήσεις που μένουν βουβές στην καθημερινότητα, που τις αποσιωπά η καθημερινή κανονικότητα. Η Μαρία Μαγκανάρη αρπάζει τις ιστορίες αυτές και φτιάχνει με συνοδοιπόρους της ακόμα δύο υπέροχες ηθοποιούς μια παράσταση ενάντια στη λήθη των πραγματικών ιστοριών των γυναικών της διπλανής μας πόρτας.
«Ο Γλάρος» στο Θέατρο Προσκήνιο
Μια εντελώς σημερινή ματιά στον Τσέχοφ
Ο Δημήτρης Καραντζάς για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά βουτάει στον κόσμο του Αντόν Τσέχοφ και ζωντανεύει στη σκηνή το έργο που με έναν τρόπο τον καθιέρωσε ως συγγραφέα, τον «Γλάρο». Στο έργο αυτό, γύρω από μια λίμνη άνθρωποι υπαρξιακά φορτισμένοι διερωτώνται για τη ζωή και την τέχνη, αναπολούν, βασανίζονται από έρωτες, παλεύουν να επικοινωνήσουν.
Ο Δημήτρης Καραντζάς ξαναδιαβάζει το έργο με τον δικό του ιδιαίτερο και εντελώς προσωπικό τρόπο, δίνοντας χώρο στα πρόσωπα της ιστορίας να σκιαγραφηθούν αριστοτεχνικά μπροστά στα μάτια μας. Είναι φανερή η γοητεία που άσκησαν οι ηρωίδες της ιστορίας στη σκηνοθετική του ματιά, που τις εφηύρε πάνω στη σκηνή ολόκληρες, νοηματοδοτώντας με στιβαρότητα τις λέξεις του Τσέχοφ γύρω τους. Έτσι ξεπηδούν από το βιβλίο η Αρκάντινα, η Νίνα και η Μάσα χαρίζοντας στο κοινό τρεις, κατά τη γνώμη μου, ιστορικές ερμηνείες από τη Θεοδώρα Τζήμου, τη Δήμητρα Βλαγκοπούλου και τη Νατάσα Εξηνταβελώνη αντίστοιχα. Ο Δημήτρης Καραντζάς πλησίασε τις ηρωίδες αυτές αφιλτράριστα και ακομπλεξάριστα, δεν άφησε τίποτε απέξω και τις παρέδωσε σε αυτές τις τρεις ηθοποιούς, που με τη σειρά τους τις γέννησαν στη σκηνή έχοντας, εκούσια ή ακούσια, συμπεριλάβει την τρέχουσα πραγματικότητα στην ψυχοσύνθεση των ηρωίδων τους. Ευτυχώς.
Η χρήση της πλατείας ως τόπος δράσης και εξέλιξης της ιστορίας έδωσε σε πολλούς από εμάς τους τυχερούς φιλοξενούμενούς της να έρθουμε αντιμέτωποι με συγκλονιστικές ερμηνείες και ολόκληρες σκηνές του έργου να διαδραματίζονται σε απόσταση αναπνοής από τα μάτια μας, με αποτέλεσμα αυτή η εγγύτητα να γίνεται ο αεροδιάδρομος προσγείωσης των ηρώων και ηρωίδων κατευθείαν μέσα μας.
Το δύσκολο με τον Τσέχοφ είναι να κατανοήσεις τους ήρωες και τις ηρωίδες του σε βάθος, γιατί πολλές φορές οι λέξεις του δεν αρκούν για αυτό. Ο Δημήτρης Καραντζάς, που έχει «καταπιεί» τον συγγραφέα, με συμμάχους τον σκηνικό κόσμο του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη που ένωσε αισθητικά αριστοτεχνικά παρελθόν και παρόν, σε συνδυασμό με έναν συλλογικά εναρμονισμένο θίασο αφήνει στη σύγχρονη θεατρική ιστορία τον δικό του ιδιαίτερο και ξεχωριστό «Γλάρο».
«Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν-Υπόγειο
Η αρρενωπή φύση της εξουσίας
Είναι το τελευταίο έργο που καταφέρνει να γράψει ο σπουδαίος Ισπανός συγγραφέας και ποιητής Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα το 1936 λίγο πριν από τη δολοφονία του από τους φαλαγγίτες «με τα μαύρα άλογα» του Φράνκο, λόγω της αντιφασιστικής του δράσης, σκέψης και γραφής, αλλά και της ομοφυλοφιλίας του φυσικά.
Με το συμβολικό υποδόριο συγγραφικό του εμβληματικό έργο γεμίζει τις σελίδες του με γυναίκες κάπου στην Ανδαλουσία, εξελίσσοντας την ιστορία σε ένα σπίτι όπου η Μπερνάρντα Άλμπα, μια εξουσιαστική και αυταρχική γυναίκα, καταδικάζει τις κόρες της σε 8 χρόνια έγκλειστου πένθους μετά τον θάνατο του δεύτερου συζύγου της. Όμως αυτή η ιστορία είναι απλώς ο επιφανειακός μοχλός για να αναδείξει ο σπουδαίος αυτός και πολιτικά φορτισμένος συγγραφέας και ποιητής την αγωνία του για τις γυναίκες, τον τρόπο που αντιμετωπίζονται και στερούνται πραγματικής ελευθερίας σε έναν κόσμο αντρών που κάνει το έργο δυστυχώς να μας επιτρέψει να το φανταστούμε να γράφεται χθες και σήμερα.
Η Μαρία Πρωτόπαππα, που εκτός από τη σκηνοθεσία υπογράφει και τη νέα αυτή μετάφραση και απόδοση μαζί με την Ελένη Σπετσιώτη, πιάνει από το χέρι απαλά τον ποιητικό λόγο του Λόρκα, χρησιμοποιεί υπέροχα τους φωτισμούς της Βαλεντίνας Ταμιωλάκη δημιουργώντας υπέροχα ταμπλό βιβάν γύρω από το τραπέζι, που μεταφέρουν και την αίσθηση του εγκλεισμού αλλά και του πένθους. Πανέξυπνα παραδίδει τον ρόλο της αυταρχικής Μπερνάρντα Άλμπα σε άντρα, και συγκεκριμένα στον πολυσχιδή Χρήστο Στεργιογλου, συμμετέχοντας και εκείνη σκηνοθετικά στο συμβολικό παιχνίδι του Λόρκα, δίνοντας στην εξουσία, στην καταπίεση και στον αυταρχισμό τον αρρενωπό υπαινιγμό που τους πρέπει.
Ο Χρήστος Στέργιογλου αποδείχτηκε ο καταλληλότερος να γεννήσει χωρίς καμία υποκριτική υπερβολή αυτήν την Μπερνάρντα κάνοντας την αρρενωπή και θηλυκή του πλευρά να επικοινωνούν με τέτοιο τρόπο ώστε να γεννήσουν μια διαχρονική και σημερινή ηρωίδα-σύμβολο όχι βγαλμένη τόσο από το παρελθόν, αλλά που γλείφει υποδόρια κάτι από το τώρα μας. Μέσα στον θίασο αυτόν η Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη, πότε απαλή στις λέξεις της και πότε κυριευμένη από την ένταση του υπαινικτικού ποιητικού λόγου του Λόρκα, «καταπίνει» τη σκηνοθεσία της Μαρίας Πρωτόπαππα και αποτυπώνει μια μεστή και εντελώς ολοκληρωμένη ερμηνεία στη σκηνή που αφήνει τα δικά της ξεχωριστά θεατρικά ίχνη.
Η Μαρία Πρωτόπαππα επιλέγει εύστοχα αυτό το έργο στο σήμερα έχοντας ξεκάθαρα πρώτα διαβάσει εξίσου εύστοχα ό,τι συμβαίνει γύρω μας σήμερα, κατανοώντας ότι το έργο όχι μόνο χωράει, αλλά είναι και απαραίτητο σχεδόν. Και ευτυχώς γράπωσε τις λέξεις του Λόρκα και άφησε εκεί ολοζώντανα όλα όσα και ο ίδιος επιθυμούσε να ψιθυρίσει κρυφά στα αυτιά και στα μάτια μας μένοντας πιστή σε αυτό που ο ίδιος είχε πει: «Εγώ πάντα θα είμαι στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα και στους οποίους δεν επιτρέπεται καν να απολαύσουν ειρηνικά το τίποτα που έχουν».
