Δεν θα μπορούσε να είναι τίποτε άλλο το καινούργιο βιβλίο του τόσο μοναδικού -με την έννοια της πρωτοτυπίας, της δυνατότητας ανανέωσης, της ιδιοπροσωπίας- Μιχάλη Φακίνου από άλλο ένα μυθιστόρημα για τον Χρόνο. Συγγραφική εμμονή θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει κανείς, καθώς ο χρόνος είναι πάντα ο καταλύτης. Όχι μόνο αυτός που περνά και σαρώνει τα πάντα, αλλά και ένας άλλος εσωτερικός χρόνος, αυτός που κινεί τα νήματα του ψυχισμού των ηρώων του, αυτός που καθιστά τα πλάσματα που δημιουργεί ο συγγραφέας κομμάτια μιας μνήμης που έρχεται από σκοτεινά και απάτητα βάθη. Να και μία άλλη συγγραφική εμμονή: η μνήμη. Ακόμη κι όταν είναι αποδεκατισμένη και νωθρή, ο συγγραφέας δεν διστάζει να την επινοήσει, να την ανακαλύψει εκ νέου, να την επαναδημιουργήσει έτσι ώστε κανείς να μην μείνει απροστάτευτος, δίχως μνήμη δηλαδή. Να ξαναφτιάξει το παρελθόν, να προφητεύσει το ήδη βιωμένο μέλλον, να σπείρει με στιγμές πραγματικότητας το σουρεαλιστικό του σύμπαν ή και το αντίστροφο, να στολίζει με σουρεαλιστικές πινελιές τη στιβαρή του πραγματικότητα. Γιατί η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ μία. Δεν είναι ποτέ συμπαγής, δεν είναι ποτέ αυτή που φαίνεται με την πρώτη ματιά. Η πραγματικότητα είναι ερεβώδης, μυστηριακή, κρυπτική. Με όπλο του πάντα μια ακάματη, νευρώδη, αστείρευτη, άφοβη, ανατρεπτική φαντασία που ορίζει και καθορίζει, σε μια αφήγηση όπου τα πάντα είναι στη θέση τους, κάθε λέξη, κάθε σημείο στίξης, κάθε ανάσα, αλλά και όπου όλα είναι ανοιχτά, ρευστά, πολυσήμαντα. Κι ακριβώς αυτή η ρευστότητα, η δυνατότητα να εξηγήσεις με πολλούς τρόπους τα ειπωμένα, αλλά και η έλλειψη ανάγκης «εξήγησης», καθώς ο συγγραφέας σε ωθεί να «βιώσεις» τη γραφή και όχι να την κατανοήσεις, είναι η δύναμη των αφηγήσεων του Μιχάλη Φακίνου. Που κάνει τον αναγνώστη συμμέτοχο. Ακόμη και συνδημιουργό.
«Δυο ναυαγοί είμαστε, που παρηγορούμε τη μοναξιά μας με ψέματα πασπαλισμένα με αλήθειες» λέει η, ως το τέλος, αινιγματική Ρετούς, αυτή που δανείζει το όνομά της στο βιβλίο. Ένα όνομα που οφείλεται στον θείο Τέλη -ένας από τους δύο, μαζί με τη νεκρή αδελφή, που μοιάζουν να στοιχειώνουν το μυαλό της Ρετούς ως παρουσίες / απουσίες, αλλά και ως αντανακλάσεις ίσως πτυχών του εαυτού της, ως πρόσωπα υπαρκτά που έχουν φύγει ή ως πρόσωπα που υπάρχουν μόνο επειδή κάποτε τα φαντάστηκε-, ένα όνομα που έχει να κάνει με το χάρισμά της να μετατρέπει το ασπρόμαυρο σε έγχρωμο, όπως ακριβώς κάνει στις φωτογραφίες που ρετουσάρει, εξού και Ρετούς. Οι φωτογραφίες ζωντανεύουν στα χέρια της και μαζί ζωντανεύει το παρελθόν. Οι στιγμές του ξεπροβάλλουν όπως αναδύονται οι παραστάσεις στον σκοτεινό θάλαμο και, βήμα το βήμα, οι εικόνες οδηγούν «στη Χώρα του χτες». Το παρελθόν είναι ήδη μέλλον, έχει τελεστεί, παρ’ όλα αυτά δεν είναι τετελεσμένο, είναι ρευστό, όπως όλα είναι ρευστά στον κόσμο του Μ. Φακίνου.
Τη στιγμή που τη συναντάμε η Ρετούς βρίσκεται «στο άνθος των γηρατειών της», μόνη, έγκλειστη, σε μια ταράτσα της Κυψέλης, σε μια πολιορκημένη πόλη που νοσεί, που κάθε βράδυ μετράει τους νεκρούς της, παίζει σκάκι με μοναδικό της αντίπαλο τον Χρόνο, με μοναδικό αντίπαλο τον εαυτό της, ξεστομίζει ή σκέφτεται φράσεις που δεν τις ελέγχει, που ξεπηδάνε από τους δαιδάλους του υποσυνείδητου, γεμίζει με λέξεις τις σελίδες του ημερολογίου της, απευθύνεται σε κάποιον γιατρό, μιλάει με τα πουλιά, με τα φυτά, δέχεται μηνύματα μέσα σε διαφανή μπουκάλια, και ο καθρέφτης της γίνεται παράθυρο από όπου εισβάλλουν οι απώλειες, οι επιθυμίες, μαζί και οι ενοχές. Η συνθήκη της πανδημίας, το ανοίκειο μιας πραγματικότητας δυστοπικής -«Πού πήγανε οι άνθρωποι; Πού κρύφτηκαν;»-, δημιουργεί από μόνη της το ζοφερό κλίμα που περιβάλλει τη Ρετούς, αλλά απηχεί εξίσου και τον ψυχισμό της. Η Ρετούς, που «κατάγεται από την παιδική ηλικία», που κλέβει τις αναμνήσεις άλλων για να βουλιάξει μέσα τους, που επικοινωνεί με τα στοιχεία της φύσης γιατί δεν έχει πού αλλού να στρέψει τη φωνή της, που αναζητά απαντήσεις μέσω μιας αναξιόπιστης μνήμης η οποία «παλιώνει και δημιουργεί δικές της αναμνήσεις», είναι βαθιά, σπαρακτικά, ανεπανόρθωτα μόνη. Ξεστομίζει εκείνο το «Είμαστε μόνη μου». Τι φράση! Πόση η ανάγκη των άλλων, πόσο συντριπτική η μοναξιά.
Εντέλει, ό,τι και να πεις για το συνολικό έργο του Μ. Φακίνου πάντα κάτι μένει απέξω. Σπάνια περίπτωση πεζογράφου που να έχει ένα τόσο προσωπικό όραμα, το οποίο υπηρετεί διαρκώς και πάντα με το ίδιο σθένος. Το σίγουρο είναι πως αρνείται να οριοθετήσει, αρνείται να δείξει, απλώς δίνει τον τόνο∙ προτείνει έναν δρόμο και, αν θέλεις, τον ακολουθείς. Και στην πορεία, αν ακολουθήσεις, ανακαλύπτεις τους θησαυρούς.
Info
Μιχάλης Φακίνος
«Ρετούς»
Εκδόσεις Καστανιώτη
Σελίδες: 168
Τιμή: 14 ευρώ
