Η Μάρω Δούκα, σαράντα πέντε χρόνια μετά την «Αρχαία σκουριά», δέκα μετά την αριστουργηματική άτυπη τριλογία με τον γενικό τίτλο «Στις γραμμές του μύθου και της Ιστορίας», συνεχίζοντας την παράδοση που δημιούργησε τα τελευταία χρόνια με τα εμβριθή ψυχογραφήματα απλών ανθρώπων, έχοντας όμως πάντα την έντονη πολιτικοκοινωνική ματιά που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει δύο αξέχαστες ηρωίδες, την Αφεντούλα της «Πύλης εισόδου» και την Κάκια του «Να είχα, λέει, μια τρομπέτα», γράφει τώρα το πολυφωνικό ολιγοσέλιδο μυθιστόρημα με τον τίτλο «Φελιτσιτά». Μια αποτρόπαιη οικογενειακή σκηνή, όπου ο κακοποιητής πατέρας κακοποιείται με τη σειρά του από τον μεγαλύτερο γιο, έχει ως αποτέλεσμα, περισσότερο από εγωισμό και πείσμα -καταρρίπτοντας το κλισέ που θέλει τον άστεγο αποκλειστικά και μόνο θύμα οικονομικής δυσπραγίας-, να γίνει ο πρώτος άστεγος στην Αιόλου με μοναδική συντροφιά του μια ασπρόμαυρη γάτα, τη Φελιτσιτά του τίτλου, βγαίνοντας έτσι, δίχως να το επιδιώξει συνειδητά, από τις συμβάσεις της προηγούμενης νοικοκυρεμένης ζωής του και προσπαθώντας να ορίσει εκ νέου την ευτυχία. Όπως το ίδιο κάνουν και οι υπόλοιποι ήρωες του βιβλίου, η γυναίκα του Ελένη και τα τρία ενήλικα παιδιά τους, δύο γιοι και μία κόρη.
Η αντιφατική ατελής φύση των ηρώων, οι διφορούμενες, κακότροπες, ηθικά κατακριτέες συμπεριφορές τους δεν επιτρέπουν εύκολες ταυτίσεις, παρόλο που σ’ αυτούς ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του ή τουλάχιστον στοιχεία του εαυτού του. Κι αυτό γιατί η Μάρω Δούκα καταφέρνει να αναμετρηθεί με το αμφιλεγόμενο. Με καταστάσεις αναγνωρίσιμες μεν, αλλά από αυτές που, καθώς αντανακλούν το είδωλο μια ολόκληρης κοινωνίας στον καθρέφτη, ξεβολεύουν. Ξεγυμνώνουν από την όποια ωραιοποίηση και αφήνουν στο πεδίο της δράσης το μείγμα της τρυφερότητας αλλά και του κυνισμού, της αλληλεγγύης αλλά και της αδηφάγας σκληρότητας από τα οποία δομούνται και αποτελούνται όλες οι ανθρώπινες σχέσεις. Δεν υπάρχουν καλοί ούτε κακοί. Δεν υπάρχει αγάπη χωρίς μίσος, δεν υπάρχει αποδοχή χωρίς αμφισβήτηση. Εντέλει, όπως λέει η Βούλα Καβουράκη, η κόρη της οικογένειας -φράση αποκαλυπτική, φράση-κλειδί για την κατανόηση του κειμένου-, «άλλο να αγαπάς και άλλο να χωνεύεις, αγαπάς και χωρίς να χωνεύεις τους γονιούς σου». Αυτό ακριβώς δεν είναι που περιγράφει τη σύγχρονη οικογένεια, αλλά ίσως και τη συνθήκη της οικογένειας από καταβολής κόσμου; Άνθρωποι ενωμένοι μεταξύ τους με δεσμούς όχι απαραίτητα ή όχι μόνο αγάπης, αλλά εξάρτησης, συνήθειας, συντροφικότητας, που πολλές φορές δεν χωνεύουν ο ένας τον άλλον αλλά και αδυνατούν να αποκοπούν εντελώς ο ένας από τον άλλον. Αναζητώντας μια ευτυχία που διαρκώς ξεφεύγει, αλλά και είναι, με έναν τρόπο, πάντα εκεί.
Με τις πέντε αφηγηματικές φωνές που ανήκουν στα μέλη μιας μικροαστικής οικογένειας η οποία ζει στα Σεπόλια και που, παρ’ όλη την τριτοπρόσωπη αφήγηση, απηχούν με τέτοια ζέση τον ψυχισμό των ηρώων, που είναι σαν να βυθιζόμαστε στον δαίδαλο εσωτερικών μονολόγων, η Μ. Δούκα ανατέμνει τις ανθρώπινες σχέσεις. Εστιάζει στο προσωπικό για να εμφανίσει, με μαεστρία και οξυδέρκεια, σχεδόν αβίαστα -όπως τόσο καλά ξέρει να κάνει- μια διαυγή εικόνα της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και του σύγχρονου κόσμου εν γένει, αποτυπώνοντας την αθέατη ζωή της πόλης και των κατοίκων της, δημιουργώντας συγχρόνως ήρωες από τα πιο ταπεινά υλικά, ασήμαντους μέσα στις έγνοιες της καθημερινότητάς τους, αλλά και τόσο πολύπλοκους, όπως πολύπλοκος είναι ο ανθρώπινος ψυχισμός. Ο καθένας καταθέτει τη δική του ατομική αλήθεια, τη δική του ιδιοσυγκρασιακή ματιά. Κάθε άνθρωπος και μια αλήθεια, κάθε γεγονός και άλλη οπτική. Η Μ. Δούκα τους κυκλώνει, αναλύει, παρατηρεί, αναδεικνύει κάθε ανεπαίσθητο κυμάτισμα του ψυχισμού τους, κάθε κρυφή γωνιά του, αρνούμενη να τους κρίνει ή να τους κατατάξει, καταρρίπτοντας διαρκώς κλίσε που οδηγούν σε εύκολες θεάσεις, ποθώντας διακαώς να τους καταλάβει. Να κατανοήσει τις επιθυμίες, τα όνειρα, τις μιζέριες, τις εμμονές, τις πράξεις αλληλεγγύης, τις διαψεύσεις, τις προδοσίες, τα μίση και τα πάθη τους. Το ζητούμενο δεν είναι η συμπάθεια, αλλά η κατανόηση. Ακόμη και η καλοσύνη μια «πράξη» κατανόησης είναι. Και η πολυπόθητη ευτυχία ίσως να έχει να κάνει με τη μετατόπιση της οπτικής γωνίας έστω για ένα εκατοστό, αρκετό μερικές φορές για να βάλει στο κάδρο τον Άλλο.
Η Μ. Δούκα με καταιγιστική, χωρίς σημεία στίξης αφήγηση, δίχως να υποκύπτει ούτε για μια στιγμή στο μελό, με λόγο γυμνό, δίχως στολίδια, δίχως να εκβιάζει συναισθήματα, αλλά και δίχως να δειλιάζει να βάλει το χέρι στην πληγή, μετατρέποντας ακριβώς την πληγή σε κινητήρια δύναμη στην αναζήτηση του νοήματος, με το βλέμμα επικεντρωμένο στο άτομο αλλά και πάντα ανοιχτό στην κοινωνία, με τα έμφυλα κυρίως αλλά και τα ταξικά ζητήματα να κυριαρχούν, ψυχογραφεί την εποχή μας και τους ανθρώπους της. Και συγκινεί.
Info
Μάρω Δούκα
«Φελιτσιτά»
Εκδόσεις Πατάκη
Σελίδες: 272
Τιμή: 14,40 ευρώ
