Μετά τη βραβευμένη νουβέλα «Γυμνός» ο Χρήστος Χρηστίδης γράφει το μυθιστόρημα «Αυγή», δημιουργώντας, μαζί με τον «Αναποδογεννημένο», ένα τρίπτυχο που στον πυρήνα του βρίσκεται το πέρασμα στον θάνατο, η ομιχλώδης συμπληρωματική σχέση ανάμεσα σε ζωή και θάνατο, καθώς και η αναζήτηση μιας παιδικής ηλικίας η οποία να μπορεί να λειτουργήσει ως συγκολλητικός ιστός ανάμεσα στα κομμάτια του θρυμματισμένου εαυτού. Ο Χρηστίδης, με μια πλούσια, παραμυθητική, δουλεμένη σε κάθε της λεπτομέρεια γλώσσα, μας βυθίζει στο παραληρηματικό μυαλό και στη βασανισμένη ψυχή μιας ηρωίδας η οποία είναι καμωμένη από απώλειες, αντιφάσεις, αναζητήσεις, ρωγμές και λέξεις. Μιας ηρωίδας που αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως εξής: «Και μέσα μου και έξω μου είμαι σκέτες λέξεις (...) τα νεφρά μου είναι λέξεις, τα πνευμόνια μου είναι λέξεις, τα χείλη μου είναι σίγουρα λέξεις». Η μοναδική δύναμή της είναι αυτή: η δυνατότητα αφήγησης. Το βύθισμα στις αφηγήσεις των άλλων. Η αφήγηση ως «ελιξίριο που την κρατά ζωντανή».
Η Λία, μια πραγματική και άλλο τόσο φασματική γυναίκα, μετά τον θάνατο της μητέρας της κλείνεται εκούσια μέσα στο διαμέρισμά της για δυο χρόνια, με μοναδική συντροφιά τον σκύλο της Άρη. Ανακαλεί τη σχέση με την μητέρα της, προσπαθεί να συνθέσει την προσωπικότητά της, αυτής, της πιο οικείας και μαζί πιο άγνωστης μορφής από οποιονδήποτε άλλο, καταφεύγοντας στα τετράδιά της, εκεί όπου έχει καταγράψει τις ιστορίες -ιστορίες τρυφερές και μαζί άγριες και κυνικές- των παιδικών της χρόνων, βυθίζεται σε αυτή την απόμακρη παιδική ηλικία προσπαθώντας να βρει τον μίτο που θα ενώσει τη μία με την άλλη.
Παραδομένη σε ένα απαρηγόρητο πένθος, καταδύεται στον κόσμο των νεκρών. «Κι ο θάνατος το στρώνει», για να θυμηθούμε και τον Γιάννη Βαρβέρη». Κυοφορώντας -ή έτσι νομίζοντας- μια νέα ζωή. Καταδύεται στον κόσμο της παράνοιας, από τον οποίο ξεφεύγει μόνο ως νεκρή ή μήπως νεκρή ήταν κι όταν εισέβαλε σε αυτόν; Η Λία συνομιλεί με τις σκιές, συνομιλεί με γυναίκες απόκοσμες, συνομιλεί με το βαθύτερο κομμάτι του εαυτού της το οποίο ψάχνει να βρει πατήματα στη σύνδεσή του με το παρελθόν. Η πορεία της είναι μια πορεία μετάβασης από τη ζωή στον θάνατο και το αντίστροφο. Έτσι κι αλλιώς στον κόσμο του Χρηστίδη τα όρια είναι συγκεχυμένα.
Οι ήρωες κινούνται πάνω σε ένα σχοινί, πηγαινοέρχονται διαρκώς ανάμεσα στο σαφές και στο ασαφές, στο ευκρινές και στο θολό, στο κατανοητό και στο ακατανόητο, στον ρεαλισμό και στο όνειρο, στη φαντασίωση και στη δυστοπία. Χαρακτηριστική αυτής της σύνθεσης -ζώντων και τεθνεώτων- είναι η εικόνα με τα ρούχα της νεκρής μητέρας σκισμένα και δεμένα μεταξύ τους όλα μαζί να ανεμίζουν στον ουρανό, να αγκαλιάζουν και να ντύνουν με χρώματα τη μουντή ατμόσφαιρα της πόλης. «Καλυμμένος με αυτόν τον αυτοσχέδιο μανδύα, ο οικισμός, που αποτελείται από πανομοιότυπα κτίρια με προσόψεις από γκρίζο μάρμαρο και φιμέ τζάμια, αποκτά ξαφνικά φωτεινή όψη από τα πολύχρωμα ρούχα της μητέρας μιας νεκρής που γιορτάζει την εμφάνιση μιας νέας ζωής».
Την περιπλάνηση της Λίας στον κόσμο των νεκρών -ή μήπως των ζωντανών;- προσπαθεί να χωρέσει μέσα σε λέξεις ο αφηγητής του μυθιστορήματος, ο οποίος συγχρόνως προσπαθεί να μιλήσει για τη δική του ζωή και, κυρίως, για τη σχέση με τη γυναίκα του Αυγή. Αφηγείται την Αυγή όπως αφηγείται και τη Λία. Αφηγείται, με άλλα λόγια, δυο διαφορετικές αντιστικτικές συμπληρωματικές πλευρές του γυναικείου ψυχισμού. Εκεί όπου ο δρόμος των απωλειών είναι τόσο διαφορετικός όσο και όμοιος. Εκεί όπου δεν υπάρχει λύτρωση σε έναν αγώνα υπέρβασης του εαυτού και μαζί νοηματοδότησής του.
Ο αφηγητής απομαγνητοφωνεί τις αφηγήσεις της Λίας από τότε που αυτή κατέληξε σε ίδρυμα. «Συναισθήματα, όνειρα, παραληρήματα, εφιαλτικά θραύσματα μνήμης, αλλά κυρίως παραισθήσεις απότοκες της φαρμακευτικής αγωγής της. Τα περισσότερα από αυτά τα παραθέτω εδώ χωρίς να προσπαθώ να τα εκλογικεύσω, αντίθετα μπαίνω στον πειρασμό να εισέλθω στον διαταραγμένο κόσμο της Λίας και να ακολουθήσω τη δική της νοητική ανακολουθία και τις ασύντακτες σκέψεις της».
Αυτή η μη εκλογίκευση, η παράθεση «στιγμιότυπων» από τον ψυχισμό μιας πάσχουσας ψυχής, η αποσπασματική αλλά ρέουσα αφήγηση, ο πλούτος της γλώσσας η οποία καταφέρνει να διηγηθεί ψυχικές καταστάσεις, οι σκοτεινές δυστοπικές εικόνες οι οποίες εναλλάσσονται με άλλες έμπλεες τρυφερότητας, ο λυρισμός της εικονοποιίας, η σαγηνευτική ατμόσφαιρα αποτελούν τη δύναμη της αφήγησης του Χρηστίδη. Μπορεί η αποσπασματικότητα σε κάποια σημεία να δημιουργεί την εντύπωση χασμάτων και ασύνδετων μερών, όμως εντέλει η «Αυγή» δεν υπακούει σε κανόνες λογικής αλλά μαθητεύει στο συναίσθημα. Και είναι πολυδύναμο το συναίσθημα που μεταδίδει στον συμμέτοχο και επίμονο αναγνώστη.
Χρήστος Χρηστίδης, «Αυγή»
Εκδ. Κίχλη
216 σελ. Τιμή: 15,50 ευρώ
